انجمن علمی ژرفا

2022-05-07 07:30:16 به مناسبت هفته جهانی نجوم

گپ‌‌وگفتی درباره گرایش‌های مختلف و موضوعات داغ روز در #نجوم و #کیهان‌شناسی

با حضور:
مهدی موسوی، روایتگر نجوم
امیرسالار نیک‌اندیش، دانشجوی دکتری کیهان‌شناسی
دکتر بهار بیداران، دکتری نجوم

شنبه ۱۷ اردببهشت‌ماه
ساعت ۲۰:۳۰

پخش زنده از طریق صفحه اینستاگرام سیتپور

@Sitpor
@Zharfa90 باز کردن / نظر دهید

2022-05-04 14:32:01 #سنت_علم

گفتنی است تا زمان منتشر شدن مکاتبات گاوس پس از مرگ او در ۱۸۵۵م جامعه.ی ریاضی هندسه‌ی نااقلیدسی را جدی نگرفت. یعنی آن‌چه سبب مقبولیت هندسه‌ی نااقلیدسی شد، شهرت ریاضی گاوس بود، ریاضیدانی که خود جرئت انتشار آثارش را درباره‌ی هندسه نااقلیدسی نداشت. همین شهرت سبب شد عده‌ای از بهترین ریاضی‌دانان (همچون #بلترامی، #کلاین، #پوانکاره و #ریمان) موضوع را جدی بگیرند و آن را بسط دهند و آن را در شاخه‌های دیگر ریاضیات به کار برند که همین موارد سبب مقبولیت هندسه‌ی نااقلیدسی شد. چگونگی پذیرش هندسه‌ی نااقلیدسی سخن پربصیرت و ژرف #کوهن را به یاد می آورد که در گزینش میان نظریه‌های علمی «هیچ میزانی بالاتر از توافق جامعه‌ی مورد نظر وجود ندارد» (94 :1977 ,Kuhn). همچنین چنین میزانی وابسته به ارزش‌ها و معیارهای فرامعرفتی آن جامعه است.

در ۱۸۹۸م #بلترامی برای آخرین بار مسئله‌ی اثبات اصل توازی را پیش کشید و ثابت کرد که اثبات آن ناممکن است. او چنین نتیجه‌ای را از این راه اثبات کرد که هندسه‌ی نااقلیدسی هندسه‌ای سازگار است، درست مثل هندسه‌ی اقلیدسی. همچنین در ۱۸۵۶ #ريمان با گذاشتن اصل دیگری به جای اصلا نوازی هندسه‌ی جدیدی بنا نهاد. در این هندسه از یک نقطه‌ی غیر واقع بر یک خط هيچ خطی موازی با آن خط نمی‌گذرد.

جامعه‌شناسی اثبات ریاضی
استاد مقدم حیدری

@Zharfa90 باز کردن / نظر دهید

2022-05-04 14:31:01 #سنت_علم

داستان هندسه نا‌اقلیدسی؛ وقتی شهرت دانشمند مهم‌تر از اعتبار نظریه اوست!

کارل فردریش #گاوس در نامه‌ای در ۱۸۲۶م به ف. آ. #تاورينوس می‌نویسد: «پذیرفتن این‌که مجموع سه زاویه کمتر از ۱۸۰ باشد به هندسه‌ی شگفت‌انگیزی منجر می‌شود که با هندسه‌ی #اقلیدسی ما به کلی متفاوت اما کاملا سازگار است و من آن را بسط داده‌ام و کاملا از آن راضی هستم...همه‌ی تلاش‌های من برای یافتن یک تناقض یا یک ناسازگاری در این هندسه‌ی #نااقلیدسی به شکست انجامیده است...چنین به نظر می‌رسد که، به رغم گفته‌های خردمند مآبانه‌ی حكمای مابعدالطبیعه، باید گفت که ما درباره‌ی ماهیت واقعی فضا بسیار کم می‌دانیم، یا بهتر بگویم اصلا نمی دانیم تا بگوییم که فلان امر مطلقا غیرممکن است فقط به این دلیل که غیر عادی به نظر می رسد»

جای دیگری از نامه‌اش می‌نویسد: «پروا ندارم از این که آنچه گفته تعبیر کسانی واقع شود که به ظاهر ذهن ریاضی اندیشی دارند؛ ولی حال این را یک نامه‌ی خصوصی تلقی کنید که به هیچ وجه مورد استفاده‌ی عمومی یا مورد استفاده‌ای که به نحوی صورت تبلیغ پیدا کند قرار نگیرد. شاید خودم در آینده، هنگامی که نسبت به امروز فراغت بیشتری دست دهد، بررسی هایم را منتشر سازم.» اما گاوس هیچ گاه آثار خود را منتشر نکرد، چرا؟

منظور گاوس از «حکمای مابعد الطبیعه» در نامه اش پیروان #كانت بودند. کشف هندسه‌ی نااقلیدسی به دست گاوس این نظر كانت را رد می کرد که فضای اقلیدسی ذاتی ساختار ذهن ماست. از آنجا که فلسفه‌ی کانت در اواخر قرن هجدهم و بیش‌تر قرن نوزدهم در سراسر اروپا رواج داشت، اظهارات گاوس می‌توانست منجر به کشمکش‌ها و حملات فراوانی به وی گردد. از این رو، گاوس از علنی ساختن آثار انقلابی‌اش عملا بیمناک بود.

باید توجه کرد که گاوس ریاضی‌دانی معمولی در زمان خویش نبود. از نظر #کرونکر: «تکامل تدریجی و توسعه‌ی منظم دانش حساب و تقریبا تمام آنچه در ریاضیات قرن ما (نوزدهم) انجام گرفت در خط سیر افکار بدیعی بوده است که به وسیله‌ی گاوس داده شد» (بل، ۱۳۶۳: ۲۵۰). به قول #هاورد_ایوز: «قرون هجدهم و نوزدهم در زیر سیطره‌ی ریاضی پرصلابت کارل فریدریش گاوس همچون گسترهی خلیج رودس در زیر پای تندیس عظیم اپولون قرار دارد. وی را عموما بزرگترین ریاض‌دان قرن نوزدهم و همراه با ارشمیدس و نیوتن یکی از بزرگ ترین ریاضی‌دانان همه‌ی اعصار برشمرده اند» (ایوز، ۱۳۶۸، ج ۲: ۱۶۷). اهمیت علمی گاوس تا بدان درجه است که وی شهزاده‌ی ریاضی‌دانان نامیده شده است. با وجود اعتبار علمی‌ای، گاوس جرئت اظهار نظرهایش را در برابر جامعه‌ی غرق شد هندسه‌ی اقلیدسی نداشت.

تصور عموم از ریاضی‌دانان چنین است که آنان هر نظریه‌ی ریاضی را با معیار و ملاک منطق، درستی استدلال‌ها و سازگاری آن می‌سنجند و در صورتی که نظریه‌ای واجد این شرایط باشد، در برابر آن سر تسلیم فرود می‌آورند. اما به نظر می‌رسد که پذیرش و مقبولیت نظریه‌ای در جامعه‌ای علمی بستگی دارد به این که برای جامعه‌ی مورد نظر چه چیزی مهم است و آن جامعه به چه امری ارزش می‌دهد. برای جامعه‌ی ریاضی قرن نوزدهم تنها مسئله ی مهم قوام بخشیدن به هندسه‌ی اقلیدسی و رفع مشکلات آن بود، هندسه ای که نه‌تنها آن را تبیین کننده‌ی عالم هستی می‌دانستند، بلکه شیوه‌ی ادراک ما را از عالم هستی به صورت هندسه‌ی اقلیدسی می‌پنداشتند. واضح است که در این صورت بیان هندسه‌ی دیگری نمی‌توانست منزلت چندانی داشته باشد و در نتیجه اعتراضات شدیدی را در پی داشت. این بدان معنا نیست که سازگاری منطقی یک نظریه‌ی ریاضی از دلایل پذیرش آن نیست، بلکه متذکر این نکته است که منطق تنها عامل پذیرش نظریه نیست و تعلقات متافیزیکی جامعه‌ی علمی نیز در پذیرش ان مؤثر است که گاهی این تأثیر بسیار عمیق‌تر از تأثیر عوامل منطقی و ریاضی است، به طوری که ریاضی دان شهیری مثل گاوس بیم بیان نظرهایش را درباره ی هندسه ی نااقلیدسی داشت. حتی نیکلای #لباچفسکی که در ۱۸۲۹م جرئت نوشتن در مقاله‌اش درباب هندسه‌ی نااقلیدسی را یافت نتوانست توجه جامعه ما را به خود جلب کند. حال این پرسش مطرح می‌شود که سرانجام چگونه هندسه‌ی ناقلیدسی پذیرفته شد؟

@Zharfa90 باز کردن / نظر دهید

2022-05-04 14:30:24 هیچ میزانی بالاتر از توافق جامعه‌ی مورد نظر وجود ندارد (94 :1977 ,Kuhn)

کارل فردریش #گاوس در نامه‌ای در ۱۸۲۶م به ف. آ. #تاورينوس می‌نویسد: «پذیرفتن این که مجموع سه زاویه کمتر از ۱۸۰ باشد به هندسه‌ی شگفت‌انگیزی منجر می‌شود که با هندسه‌ی #اقلیدسی ما به کلی متفاوت اما کاملا سازگار است و من آن را بسط داده‌ام و کاملا از آن راضی هستم...همه‌ی تلاش‌های من برای یافتن یک تناقض یا یک ناسازگاری در این هندسه‌ی #نااقلیدسی به شکست انجامیده است.

#سنت_علم

@Zharfa90 باز کردن / نظر دهید

2022-05-04 07:30:24 چهارمین کارگاه طرح رصدخانه ملی ایران
شکل‌گیری، تحول و اخترلرزه شناسی ستارگان با نگاهی به سیارات فراخورشیدی

مکان برگزاری: برخط (آنلاین) در سامانه دانشگاه زنجان

زمان برگزاری: ۲۹ و ۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱

برای ثبت‌نام کافی با مراجعه به این لینک، فرم ثبت‌نام را تکمیل نموده و رزومه خود را بارگذاری نمایید.

هزینه ثبت‌نام، با حمایت طرح رصدخانه ملی ایران، پژوهشکده نجوم و همکاری دانشگاه زنجان رایگان است.

آخرین مهلت ثبت‌نام: ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۱

@IranianNationalObservatory
@Zharfa90 باز کردن / نظر دهید

2022-05-03 16:30:12 با عرض پوزش، به دلیل تعطیلی رسمی چهارشنبه ۱۴ اردیبهشت‌ماه، این برنامه با یک هفته تعویق، در روز چهارشنبه ۲۱ اردیبهشت‌ماه در همین ساعت برگزار می‌شود.

@Zharfa90 باز کردن / نظر دهید

2022-05-03 15:00:10 #ترادرس مباحث ویژه در فیزیک نظری

نشست ۱: «نظریات اسپین بالا و پیوسته» (جلسهٔ دوم)

دکتر مجتبی نجفی‌زاده، پژوهشکدهٔ فیزیک، پژوهشگاه دانش‌های بنیادی (IPM)

پنج‌شنبه‌، ۱۵ اردیبهشت‌ماه، ساعت ۱۷

محل تشکیل جلسه: https://vc.sharif.edu/ch/zharfa

@Taraadars
@Zharfa90 باز کردن / نظر دهید

2022-05-02 07:30:50 سلسله‌جلسات حلقه‌ی #فلسفه_و_فیزیک ژرفا

ماهیت نظریه‌های فیزیک؛ مسائل و چالش‌های آن‌ها

دکتر مجید صابری (دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد)

چهارشنبه، ۱۴ اردیبهشت‌ماه؛ ساعت ۱۴

جهت شرکت در برنامه، در زمان برگزاری، به‌عنوان میهمان وارد پیوند زیر شوید:
vc.sharif.edu/ch/zharfa

@Zharfa90 باز کردن / نظر دهید

2022-04-28 19:02:02 #توضیح_جهان: قسمت سوم
#پیشنهادی_برای_دیدن
#ویدئوهای_کوتاه

این ویدئو راجع به رابطه علم، دین و بیگ بنگ است. آیا می‌توان برای جهان آغاز درنظر گرفت؟ آیا واژه بیگ‌بنگ لغت مناسبی برای توصیف این آغاز است؟ قبل از بیگ‌بنگ جهان چگونه بوده است؟
در این ویدئو سعی شده‌است جواب‌ این پرسش‌ها داده شود.

برای مشاهده این ویدئو با کیفیت بهتر به اینستاگرام ژرفا مراجعه کنید.

@Zharfa90 باز کردن / نظر دهید

2022-04-27 09:47:51 #ترادرس مباحث ویژه در فیزیک نظری

نشست ۱: «نظریات اسپین بالا و پیوسته» (جلسهٔ نخست)

چکیدهٔ جلسه: در این جلسه، مرور مختصری بر میدان‌های با اسپین پایین خواهیم داشت و پس از آن میدان‌های با اسپین بالا را بررسی می‌نماییم. برای این منظور، ابتدا به نمایش‌های جرم دار و بدون جرم گروه پوانکاره می‌پردازیم. سپس با تمرکز بر میدان‌های بدون جرم، فرمالیزم فرانسدال که معروف‌ترین فرمول‌بندی نظریه میدان برای میدان‌های بدون جرم با اسپین بالا می‌باشد را به‌دست می‌آوریم. در نهایت نشان خواهیم داد که میدان فرانسدال (میدان ذرات بدون جرم با اسپین بالا) به انتشار درجات آزادی صحیحی منجر می‌شود.

دکتر مجتبی نجفی‌زاده، پژوهشکدهٔ فیزیک، پژوهشگاه دانش‌های بنیادی (IPM)

پنج‌شنبه‌، ۸ اردیبهشت‌ماه، ساعت ۱۰

محل تشکیل جلسه: https://vc.sharif.edu/ch/zharfa

@Taraadars
@Zharfa90 باز کردن / نظر دهید