FactNameh | فکت‌نامه

2024-05-09 23:04:42 اطلاعات نادرست درباره توقف تولید #آسترازنکا

پس از اعلام خبر توقف تولید واکسن کووید ۱۹ تولید شرکت آسترازنکا، در شبکه‌های اجتماعی خبری منتشر شده که این توقف به‌خاطر «افشای عوارض آن واکسن» است.

این ادعا نادرست است.

آسترازنکا می‌گوید، توقف تولید واکسن کرونای این شرکت، یک تصمیم تجاری است.

عوارض جانبی این واکسن (ریسک پایین TTS) نه اخیرا و نه در دادگاهی که در بهمن‌ماه برگزار شده، بلکه از همان سال نخست تولید، شناخته‌شده و روی جعبه هم درج می‌شده‌است.

اما واکسن‌های mRNA در مقایسه با واکسن آسترازنکا عملکرد بهتری در مقابله با سویه‌های جدید داشته‌اند و آسترازنکا بازار را به آنها واگذار کرده‌است. در توضیحات نهادهای معتبری از جمله سازمان بهداشت جهانی نیز به امن‌بودن و موثر بودن واکسن آسترازنکا در مقابل کرونا اشاره شده است.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-05-07 23:12:04 مقایسه گمراه‌کننده چاپ پول از زمان هوخشتره تا قبل از دولت رئیسی

عبدالناصر همتی می‌گوید: «کل پول چاپ شده از زمان هوخشتره تا تشکیل دولت رئیسی، کمتر از پولی است که از شهریور ۱۴۰۰ تا کنون چاپ شده.»

بله این‌طور است، در دو سال و نیم فعالیت دولت رئیسی، پایه پولی بیش از دو برابر رشد کرده، اما این میزان رشد بی‌سابقه نیست.

در دوران دو سال و ۱۰ ماه ریاست آقای همتی بر بانک مرکزی نیز پایه پولی بیش از دو برابر رشد داشته است.

تردیدی در نرخ رشد بالای پایه پولی در دولت ابراهیم رئیسی نیست، اما تاکید روی افزایش مقداری پایه پولی بدون اشاره به تغییرات نرخ رشد آن که با قبل تفاوتی نکرده، «گمراه‌کننده» است.

پایه پولی، به تمام اسکناس‌ها و سکه‌های تولید شده و اعتبارات تصویب شده نزد بانک مرکزی گفته می‌شود و رشد آن روی افزایش نرخ تورم اثر مستقیم دارد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-05-07 19:40:13 ویدیوی نادرست تولید کوکاکولای تقلبی در شهرضا

در شبکه‌های اجتماعی فارسی ویدیویی با این ادعا که «تولید انواع پپسی و کوکاکولا در کارگاه زیرزمینی در شهرضا توسط کارگران افغان» را نشان می‌دهد، وایرال شده است. پیش از این هم این ویدیو با این ادعا که تولید کوکاکولای تقلبی در افغانستان را نشان می‌دهد منتشر شده بود.

این ویدئو بیش از یک ماه پیش و زمانی که بحث تحریم کوکاکولا به دلیل جنگ غزه در جریان بود در پاکستان، هند و بنگلادش وایرال شد. بر اساس گزارش‌های منتشر شده این ویدیو به احتمال زیاد در پنجاب پاکستان گرفته شده است. ویدیوهای مشابه از تولید محصولات تقلبی کوکا کولا یا پپسی در پاکستان و هند، در شبکه‌های اجتماعی فراوانند.

از این رو این ادعا که این ویدیو مربوط به ایران است و «تولید انواع پپسی و کوکاکولا در کارگاه زیرزمینی در شهرضا توسط کارگران افغان» را نشان می‌دهد، بی‌اساس است و فکت‌نامه به آن نشان «نادرست» می‌دهد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-05-07 07:32:57 ادعای نادرست درباره تعداد شرکای جنسی مردان در ترکیه

امیرحسین بانکی‌پور، نماینده اصفهان در مجلس می‌گوید: «الان در ترکیه به طور متوسط هر مرد با ۱۵ زن شریک جنسی است.»

این صحبت‌ها در دفاع از حجاب اجباری مطرح و ترکیه به عنوان نمونه‌ای از وضعیت بحرانی کشورهایی معرفی شده که به اصطلاح «کشف حجاب» کرده‌اند.

آقای بانکی‌پور می‌گوید آنچه اعلام کرده بر اساس «آمارهای جهانی» است و برای اثبات حرف خود نشانی سایت World population review را هم ارائه کرده است، اما آنچه گفته شده در بهترین حالت برداشتی نادرست از یک گزارش نه‌چندان معتبر است که یک شرکت تولیدکننده کاندوم (Durex)، دو دهه پیش منتشر کرده و بارها در سایت‌های عامه‌پسند به آن استناد شده است.

اولا در همین گزارش نه‌چندان معتبر هم منظور از شرکای جنسی، همه تعداد کسانی است که یک فرد (مرد یا زن)، نه همزمان، بلکه در طول عمر خود، از نوجوانی تا زمان مرگ با آنها رابطه برقرار می‌کند.

دوم، درباره اعتبار داده‌های منتشر شده در سایت World population review تردیدهای جدی وجود دارد.

در این سایت آدرس منبع اصلی گفته نشده، اما طبق تحقیقات ما منبع اصلی این گزارش «نظرسنجی» سال ۲۰۰۵ شرکت Durex است که ادعا شده بیش از ۳۰۰ هزار نفر در ۴۱ کشور جهان شرکت‌ کرده‌اند. با این حال اطلاعات ضروری برای اعتبارسنجی آن، مانند شیوه نظرسنجی، مشخصات جامعه آماری کشورها و حتی تعریف اصطلاحات کلیدی مانند «رابطه جنسی» ذکر نشده است.

اطلاعات ارائه شده در این گزارش، ترکیبی از موضوعات مرتبط با سکس و روابط جنسی است که برخی نتایج آن دور از ذهن به نظر می‌رسند. مثلا طبق داده‌های این گزارش یک چهارم (۲۴ درصد) مردم ترکیه در پارک‌ها، ۲۲ درصد در مدارس و ۱۵ درصد در خیابان‌های عمومی تجربه رابطه جنسی داشته‌اند.

با این اوصاف فکت‌نامه این ادعا را که «الان در ترکیه به طور متوسط هر مرد با ۱۵ زن شریک جنسی است» معتبر نمی‌داند و به آن نشان نادرست می‌دهد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-05-05 00:45:02 تخصیص بودجه ۲۰۰۰ میلیارد تومانی برای سفرهای استانی رئیس جمهور

غلامرضا نوری قزلجه نماینده بستان‌آباد می‌گوید: «اختصاص ردیف اعتباری خاص برای سفر رئیس‌جمهور بدعت است».

این طور نیست. در بخش ردیف‌های «خاص و پیش‌بینی نشده» بودجه متفرقه، هر سال دو ردیف اعتباری برای سفرهای استانی مقام رهبری و ریاست جمهوری در نظر گرفته می‌شود.

آنچه تازگی دارد افزایش چشمگیر بودجه‌‌ سفرهای استانی رئیس جمهوری بعد از روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی است چنانکه مبلغ این اعتبارات از حدود ۸۰ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۰ به ۲۰۰۰ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته.

این بودجه برای جبران تعهدات وعده‌های بدون پشتوانه مالی، در سفرهای استانی رئیس جمهور و در سفرهای احتمالی رهبر جمهوری اسلامی به بودجه اضافه می‌شود. تاکنون نه در گزارش‌های تفریغ بودجه و نه در گزارش‌های دیگری، اطلاعاتی از عملکرد و نحوه هزینه‌کرد بودجه سفرهای استانی رئیس‌جمهور و رهبر جمهوری اسلامی منتشر نشده است.

انتقادهای زیادی به تصمیم‌گیری برای اجرای طرح‌های کارشناسی نشده در سفرهای استانی مقام‌های عالی کشور و تاثیرات آن روی انضباط مالی و اداری دولت وجود دارد، چنانکه خود آقای نوری قزلجه هم در صحبت‌های خود به آن اشاره کرده و گفته است: «انحرافاتی با اختصاص این اعتبار در مناطق مختلف رخ خواهد داد و در بودجه دستگاه‌های اجرایی هزینه‌های مربوط به سفر مشخص نخواهد بود.»

صرف نظر از این انتقادات این گزاره که «اختصاص ردیف اعتباری خاص برای سفر رئیس‌جمهور بدعت است»، گزاره درستی نیست و فکت‌نامه به آن نشان نادرست می‌دهد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-05-04 07:31:32 ادعای نادرست درباره خطرناک‌بودن واکسن #آسترازنکا

روز ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۳، در رسانه‌های فارسی‌زبان در سراسر دنیا خبری با این مضمون منتشر شد که «آسترازنکا» اعتراف کرد واکسنش عوارض جانبی مرگباری دارد.

رسانه‌های انگلیسی مانند تلگراف مدعی شدند آسترازنکا، اذعان کرده است که واکسن «کوویشیلد» می‌تواند منجر به عارضه جانبی نادر ترومبوز، حالتی از لخته خون ناشی از کاهش سطح پلاکت شود.

این موضوع جدید نیست. اینکه واکسن آسترازنکا با ریسک کمتر از ۱ از ۱۰۰هزار منجر به TTS می‌شود حتی در توضیحات درون بسته‌بندی واکسن از مهرماه ۱۴۰۰ درج می‌شده‌است.

ریسک لخته‌شدن خون در اثر واکسن آسترازنکا بسیار پایین است. نه تنها بسیاری از فعالیت‌های روزمره عادی ریسک TTS بالاتری دارند بلکه ابتلا به کرونا این ریسک را ده‌ها برابر بیشتر می‌کند.

سازمان جهانی بهداشت تاکید کرد: «در کشورهایی که سرایت سارس‌‌کوو‌‌۲ همچنان ادامه دارد، فواید واکسیناسیون در محافظت مقابل کووید‌‌۱۹ بسیار بیشتر و مهم‌تر از خطرات احتمالی است.»

واکسن «کوویشیلد» (یا برند Vaxzevria)، تولید شرکت بریتانیایی-سوئدی آسترازنکا، محصول دانشگاه آکسفورد، یکی از سه واکسنی بود که علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، تحت عنوان «واکسن‌های آمریکایی و انگلیسی» در میانه شیوع کووید در ایران ورود آن را به کشور ممنوع کرده‌بود.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-05-03 07:31:32 اشکان، صدای جعلی و چند داستان دیگر

این هفته در پادکست فکت‌نامه، ابتدا درباره دو سوژه مهم خبری یعنی گزارش بی‌بی‌سی جهانی درباره نحوه جان‌باختن نیکا شاکرمی در سال ۱۴۰۱ و همچنین ابهام‌های پرونده توماج صالحی توضیحاتی می‌دهیم و فکت‌چک‌های هفته را با نحوه تدوین و دستکاری یک مصاحبه سی دقیقه‌ای از اشکان خطیبی، هنرمند ایرانی ادامه می‌دهیم؛ یک «جعل کلاسیک» که در آن ۹ جمله از یک مصاحبه نیم‌ساعته به هم چسبانده شده و مخاطب را به کلی گمراه می‌کند.

در ادامه نیز درباره خبر انتشار عکس آیت‌الله خمینی در کتاب‌های درسی هندوستان به عنوان یکی از شرورترین انسان‌های تاریخ صحبت می‌کنیم و فکت‌چک‌هایی را درباره عکس معترضان در ایران، پوستر آغاز پایان جمهوری اسلامی در اسرائیل، خشونت پلیس علیه معترضان در دانشگاه‌های آمریکا مرور خواهیم کرد.

سه فکت‌چک درباره رشد دستمزد کارگران، شفافیت در قوه قضاییه و مساله تعطیلی رسمی پنجشنبه‌ها در تقویم ایران داریم و در پایان هم درباره درستی دو تصویر صحبت کنیم؛ یکی تصویر جعلی منتسب به آمنه‌سادات ذبیح‌پور، خبرنگار صداوسیما و یکی هم کتابی که ادعا می‌شود حوثی‌ها در آن از نام «دریای ایرانی» استفاده کرده‌اند.

پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

در کست‌باکس بشنوید

در گوگل پادکست بشنوید

در اپل پادکست بشنوید

در اسپاتیفای بشنوید

@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-05-02 19:24:44 ویدیو نادرست درباره کتک زدن دانشجویان به دست پلیس آمریکا

در شبکه‌های اجتماعی ایران و در اکانت‌های موسوم به ارزشی، ویدیویی منتشر شده که ادعا می‌شود مربوط به ضرب و جرح دانشجویان آمریکایی حامی فلسطین به دست پلیس آمریکاست. این ویدیو در اکانت‌های عربی x (توییتر سابق) هم منتشر شده و پربازدید بود.

این ویدیو ربطی به برخورد پلیس با دانشجویان حامی فلسطین ساکن ایالات متحده ندارد و سال گذشته در میلان ایتالیا ثبت و منتشر شد. ویدیو مربوط به ضرب و جرح یک زن ترنس‌جندر برزیلی‌الاصل در این شهر به‌دست پلیس محلی است. در همان زمان انتشار این ویدیو در ایتالیا واکنش‌های زیادی به دنبال داشت و تبدیل به یکی از پرونده‌های جنجالی سال اخیر در این کشور شد. پرونده این اتفاق همچنان گشوده و در دست بررسی است.

از این رو فکت‌نامه به این ادعا که این ویدیو مربوط به «ضرب و جرح دانشجویان حامی فلسطین به دست پلیس آمریکا» است نشان نادرست می‌دهد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-05-02 17:00:40 ویدیو نادرست با ادعای مقابله #رابرت_دنیرو با تظاهرکنندگان حامی فلسطین

ویدیویی در حساب‌های کاربری هوادارن اسرائیل در شبکه‌های اجتماعی در حال گردش است که گفته می‌شود رابرت دنیرو، بازیگر سرشناس را در حال فریاد زدن بر سر تظاهرکنندگان حامی فلسطین نشان می‌دهد.

این ویدیو کلیپی از سریال در حال ساخت نتفلیکس به نام Zero Day «روز صفر» است. ویدیو در روز ۸ اردیبهشت، ۲۷ آوریل، ثبت و در همان روز با توضیحات مرتبط با سریال «روز صفر» در تیک‌تاک و بعد در X منتشر شد. کلیپ یکی از تمرین‌های این بازیگر بر سر صحنه فیلمبرداری را نشان می‌دهد. عکس‌ها و ویدیوهایی که از پشت صحنه این سریال منتشر شده نشان می‌دهد دنیرو سر صحنه فیلمبرداری بوده است نه در میان تظاهرکنندگان. هم سخنگوی نتفلیکس و هم استن روزنفیلد، نماینده دنیرو، گفته‌اند که این ویدیو در پشت صحنه سریال «روز صفر» گرفته شده و ربطی به ادعای مطرح شده ندارد. علاوه بر این در صحبت‌های دنیرو هم اساسا اشاره‌ای به اسرائیل، فلسطین و ۷ اکتبر (که در زیرنویس‌ها گنجانده شده بود) وجود ندارد.

بنابراین با توجه به تمام شواهد و قرائن موجود این ادعا که در ویدیوی منتشر شده رابرت دنیرو در حال مقابله با تظاهرکنندگان حامی فلسطین است صحت ندارد و فکت‌نامه به آن نشان نادرست می‌دهد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-05-01 18:40:29 نام آیت‌الله #خمینی در کتاب درسی #هند بین شرورترین انسان‌های تاریخ

در شبکه‌های اجتماعی ادعایی مطرح شده که در «کتاب‌های درسی هند» از آیت‌الله خمینی به‌عنوان شرور و پلید یاد شده‌است. در این ادعاها که در بعضی رسانه‌ها هم تکرار شده‌اند آمده: «یک ناشر هندی در ایالت اوتار پرادش در شمال هند نام روح‌الله خمینی، رهبر پیشین جمهوری اسلامی را به عنوان نفر شماره یک فهرست «شرورترین انسان‌های تاریخ» در کتاب درسی پایه ششم به چاپ رساند.»

حتی در مواردی، حساب‌های کاربری منسوب به نهادهای شیعیان در جامو و کشمیر مدعی شدند، «شورای ملی تحقیقات آموزشی» (NCERT) این محتوا را در کتب درسی گنجانده‌است.NCERT مسئول تهیه کتب درسی در هند است.

اداره «هیات امنای آموزش #مدارس جامو و کشمیر» (JKBOSE) اعلام کرده که در هیچ کتاب درسی این ایالت، چنین محتوایی وجود ندارد و نسخه‌های دیجیتال کتاب‌های درسی پایه ششم بخش‌های مختلف هند را می‌توان در وب‌سایت NCERT بررسی کرد. در این کتاب‌های درسی هم چنین محتوایی وجود ندارد.

این مطلب در جلد ششم مجموعه کتاب‌های That's Right که اطلاعات عمومی برای کودکان و نوجوان است، منتشر شده است و نه در یک کتاب درسی رسمی کشور هند یا یک ایالت هند.

ساختار و ظاهر کتاب مشخص است که مجموعه‌ای «کمک درسی» با عنوان QConnect است. پشت جلد، برای معلمان راهنمای استفاده از ابزارهای آموزش الکترونیکی دارد و قسمتی که متن و تصویر آیت‌الله خمینی درج شده، به‌صورت پرسش‌ و پاسخ آمده که همه اینها نشان می‌دهد این کتاب برای «آموزش کودکان و نوجوانان» طراحی شده‌است.

ناشر این مجموعه، Acuber Books با انتشار بیانیه‌ای از مخاطبان به‌خاطر «توهین» به آیت‌الله خمینی عذرخواهی کرده‌است. ترجمه فارسی این متن در اخبار تسنیم، جماران و … هم منتشر شده است.

بنابراین فکت‌نامه به این ادعا مطبوعات و رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی که «در کتاب دانش عمومی کلاس ششم مدارس هند، نام آیت‌الله خمینی در بین شرورترین انسان‌های تاریخ آمده» نشان نیمه درست می‌دهد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید