جامعه شناسی تاریخی به جای «تبلیغات» به انجام تحقیقات مستمر، به | تخیل جامعه شناختی

جامعه شناسی تاریخی به جای «تبلیغات» به انجام تحقیقات مستمر، به همراه «تواضع معرفتی» نیاز دارد.

موضع بحث

در ابتدا تاکید می کنم که من ادعای نظریه پردازی جامعه شناسانه درباره تاریخ ایران ندارم (البته در پایان به دلایل آن اشاره خواهم کرد). اما به عنوان یک علاقه مند به جامعه شناسی ایران، آرای محققان درباره جامعه شناسی تاریخی ایران را دنبال کرده و به عنوان یک جامعه شناس، طبیعی است که آرای آن ها را سنجشگرانه بررسی کنم.
«جناب مصطفی عبدی» در کانال تلگرامی « جامعه شناسی هرمزگان» ( Hormozgan_Sociology@) به طور مستمر بر اهمیت رویکرد جامعه شناسی تاریخی خود (در برابر آرای کاتوزیان، اشرف، آبراهامیان و دیگران) تاکید و از موضع خود دفاع (و چه بسا تبلیغ) می کنند، تکرار زیاد این امر فرصتی فراهم کرد تا ادعای ایشان را مورد ارزیابی انتقادی قرار دهم. به بیان دیگر موضع من در این نقد از موضع یک جامعه شناس تاریخی (درباره ایران) نیست، بلکه از موضع یک «جامعه شناس» ادعاهای جناب مصطفی عبدی را (بر اساس مطالبی که به اشتراک گذاشته اند) مورد ارزیابی قرار خواهم داد. ( البته موضع معرفتی خود من در این نوشته، مبتنی بر قبول عقلانیت نقاد در جامعه شناسی است که در دویست صفحه اول کتاب جامعه شناسی ایران بیان کرده و چکیده آن را در نوشته ای تحت عنوان «در اهمیت یک زمینه مشترک حداقلی در میان جامعه شناسان» - قابل دسترسی در همین کانال - آورده ام).

ادعای اصلی جناب مصطفی عبدی

حرف اصلی ایشان این است که:

۱- نظریات محققان راجع به جامعه شناسی تاریخی در ایران را می توان در سه پارادایم (و نظریه های مربوط به آن) جای داد که عبارتند از: 1-پاردایم «ایرانشناسی فئودالی(ایرانشناسان روسی و فرهاد نعمانی)، 2-ایرانشناسی آسیایی (احمد اشرف، یرواند آبراهامیان و محمدعلی همایون کاتوزیان) 3- ایرانشناسی پست مدرن (عباس ولی و حمید عبداللهیان).

۲- به اعتقاد عبدی، دو پاردایم اول و دوم که با الهام از شرق شناسی مارکس مطرح شده اند در مجموع قابل دفاع نیستند. زیرا این دو پاردایم به رغم تفاوت هایی که باهم دارند، در تفسیر تاریخ ایران، تقلیل گرا و جبری (جبر اقتصادی یا جفرافیایی ) هستند- و حتی معتقد است کاتوزیان نظریه خود را از ویتفوگل نویسنده کتاب استبداد آسیایی گرفته و نوآوری هم نداشته است.

۳- عبدی معتقد است پارادایم پست مدرن، با اینکه در توضیح جامعه شناسانه تاریخ ایران به معایب دو دیدگاه قبل پی برده است، اما زیاد مستند به شواهد تاریخی نیست و مشکل دارد.