2021-09-24 14:13:04
مذهبِ ایرانیان در دورهٔ هخامنشی(شماره ١)
#آئین_زرتشتی
#ایرانشناسی
#هخامنشی
دربارهٔ مذهبِ ایرانیانِ عهدِ هخامنشی به علتِ نبودنِ اسنادِ لازم و مدارک معتبر نمی‌توان عقيدهٔ صریح و قاطعی اظهار کرد.¹ بعضی از محققان و خاورشناسان معتقدند که شَتْ زردشت در قسمتِ شمالِ شرفیِ ایران، در منطقهٔ باختریان، که بینِ آمودریا و سيردربای کنونی واقع است، دست به تبلیغ زده است.² محلِ تولدِ زردشت را در شهرِ رگه یا رغه (ری)؟³ تعیین کرده‌اند و بنابر عقيدهٔ نيبرگ شَتْ زردشت در سنِ سی سالگی تبلیغِ مذهبِ خود را شروع کرده است.⁴ چون یکی از قبایلِ ماد منحصراً به امور و مراسمِ دینی می‌پرداخته دینِ زردشت به وسیلهٔ طبقهٔ روحانیانِ این قبیله که به دینِ زردشت گرویده بودند، رواج و گسترش و نیز بعدها به خارج از ایران نفوذ یافت.
موضوعِ مذهبِ هخامنشیان یکی از بُغرنج‌ترین و پیچیده‌ترین مسائلی است که تا کنون مورخان و نویسندگان با آن روبه‌رو شده‌اند. این مسئله آنان را دچارِ شک و تردید کرده است. بحث‌هایِ مفصلی شده و عقایدِ مختلفی ابراز گردیده بی‌آنکه توافقی حاصل شده باشد یا نتیجه‌ای قاطع به دست آمده باشد. علت با بهتر بگوییم عللِ این عدمِ توافق و نرسیدن به نتیجهٔ قطعی وجود عواملی است که ضد و نقیض و گمراه کننده به نظر جلوه می‌کنند و ما اینک به شرحِ آنها می پردازیم.
١- کورشِ کبیر، بانی و مؤسسِ شاهنشاهیِ ایران، به غیر از يک استوانه که در آن به شرح وقایع و مراسم ادایِ احترام نسبت به مردوک، خدایِ بزرگِ بابل، پرداخته، ازخود کتیبه‌ای به جا نگذاشته و یا اگر گذاشته تاکنون کشف نشده است.⁵
۲- از کمبوجیه، پسرِ کورشِ کبیر، کمترین سند یا سنگ‌نبشته‌ای در دست نیست که ما را با عقیدهٔ مذهبی وی آشنا سازد. وی موقعی که به نیابتِ سلطنت فرمانروایِ بابل شد، مانندِ یک پادشاه از نژادِ بابلی مراسمِ احترام نسبت به خدایانِ بابل را به جا آورد و بدین منوال مقامِ او به رسمیت شناخته شد.
٣- پس از مرگِ کمبوجیه، یکی از بستگانِ خانوادهٔ هخامنشی، به نامِ داریوش به تختِ سلطنت جلوس کرد. وی در بدو امر با اغتشاش‌هایی روبه‌رو شد و آنها را یکی پس از دیگری در هم کوبید. همهٔ این رویدادها و همچنین اقداماتی که از طرفِ داریوش انجام گرفته در سنگ‌نبشته‌ای که در دلِ کوه‌های بغستان (بهستان، يستون) جای دارد برایِ ما تشریح شده است. نخست‌بار نامِ اهورامزدا در سنگ‌نبشته‌هایِ هخامنشی ظاهر می‌شود و به عنوانِ بزرگترین «بگاه»ها و یگانهٔ خالقِ زمین و آسمان که داریوش را در زد و خوردهایش یاری کرده و او را بر اريكهٔ سلطنت نشانده و تمامِ کشورها را به زیرِ سلطهٔ داریوش در آورده به ما معرفی می‌شود.
۴- سپس سلطنت به پسرِ داریوش، خشیارشا، می‌رسد. در زمانِ سلطنتِ این پادشاه «بگا»ی نوینی به نامِ «ارتا» به جرگهٔ خدایانِ آریایی می‌پیوندد.
۵- پس از مرگِ خشیارشا، پسرش، ارتاخشاسه (اردشیر) زمامِ امور را در دست می‌گیرد. نامِ این پادشاه از دو قسمت تشکیل شده است، یکی «ارتا» نامِ خدایِ جدید ایرانیان، و دیگری «خشاسه» که به معنایِ نیرو و قدرت است.⁶
یادداشت‌ها:[١]. H. S. Nyberg. Die Religionen des Alten Iran, pp. 355 ss.
[٢]. Meillet, Trois confér. sur les Galha de l'Avesta, p. 27: Christensen, Ir. 44, p. 32: ED. Meyer, G. d. A.. t. III. p. 97 (1937).
[٣]. H. S. Nyberg, ouvr. cité, pp. 6 s., 46, 320, 342, 374.
[۴]. H. S. Nyberg. ouvr. cite pp. 31. (1966).
[۵]. ادمین: این گفته صحیح به نظر نمی‌رسد. زیرا طبقِ گفتهٔ آریان مورخِ یونانی و پلوتارک مورخِ رومی، از کوروش کتیبه‌ای دیگر نیز در پاسارگاد وجود داشته، که ظاهراً از بین رفته است. و همچنین کتیبه‌ای دیگر از ایشان (کشف شده) در شهرِ باستانیِ "وارکا" واقع در کشور عراق وجود دارد. ممکن است این اشتباه به دلیل قدیمی بودن تاریخ تألیفِ کتاب باشد.
[۶]. Weissbach, Keilinsch: Dar. Bist., SS 5-8, etc.; Dar. Pers., SS 1-2: ef 2; f S 2; NRA., SS 1 et 4 ss.. King and Thompson, The Scultures and Inscriplions of Darius the Great on the Rock of Behistan in Persia, London 1907.
بن‌مایه: تاریخ ایران در زمان هخامنشیان، تألیف دکتر مرتضی احتشام، (تهران: نشر شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، چاپ اول، سال ٢۵٣۵ "١٣۵۵")، بخش دوم؛ نتیجه، ص ٢٠١-٢٠٢.
@Arshtad
693 viewsedited 11:13
م
