FactNameh | فکت‌نامه

2024-03-06 10:15:18 فکت‌نامه را در ایکس(توییتر سابق) دنبال کنید.

https://twitter.com/factnameh

@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-03-05 22:53:45 عکس‌های ساختگی از سیل واقعی

در روزهای اخیر و در پی سیل استان سیستان و بلوچستان در ایران، در کنار تصاویر و ویدیوهای این فاجعه، تصاویری ساختگی هم که گفته می‌شود از مردم سیل‌زده در این استان گرفته شده، در شبکه‌های اجتماعی مختلف منتشر شد.

این تصویر نه یک عکس واقعی که ساخته هوش مصنوعی موتور جستجوی Bing است. این تصویر و چند تصویر مشابه آن را یک کاربر اینستاگرام به نام برای همراهی با کودکان فلسطینی تولید کرده است.

این کاربر در هشتگ‌های پستی که این تصاویر در آن منتشر شده بود بر اینکه تصاویر تولید هوش مصنوعی است تاکید کرده بود.

در شبکه‌های اجتماعی ایران حتی بر سر اینکه این عکس‌ها مربوط به غزه است یا سیستان و بلوچستان بحث و اختلاف نظر به وجود آمد. تصویر دیگری هم با شرایط مشابه در میان تصاویر منتشر شده وجود داشت.

در حالی که چنان که پیش از این تاکید کردیم تصاویری از این دست که لابلای عکس‌های واقعی سیل سیستان و بلوچستان و وضعیت کودکان فلسطینی در غزه منتشر می‌شود، نه عکس واقعی که محصول هوش مصنوعی است.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید

@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-03-04 11:27:31 ایرنا: کاهش مشارکت در انتخابات در دنیا مشهود است اما مشارکت در ایران رو به افزایش است.

با کلیک بر روی نوشته‌های آبی رنگ می‌توانید مقایسه نرخ مشارکت را به صورت نمودار ببینید.

طبق آمارهای رسمی در ایران، نرخ مشارکت در انتخابات مجلس، نه‌تنها رو به افزایش نیست، بلکه در یک روند کاهشی، در انتخابات دوره گذشته به پایین‌ترین سطح تاریخی رسیده.

ادعاهای ایرنا درباره مشارکت مردم کشورهای دیگر در انتخابات، ترکیبی از اطلاعات، دست‌چین‌شده، درست، نادرست و گمراه‌کننده است.

ایرنا مدعیست نرخ مشارکت در انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا بالای ۵۰درصد نیامده. این ادعا نادرست است، تنها از ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۴، این نرخ زیر ۵۰درصد بوده.

ایرنا مدعیست نرخ مشارکت در انتخابات مجلس فرانسه زیر ۵۰ درصد است. بله در دو دوره قبلی این طور بوده، اما در انتخابات دیگر مانند انتخابات اخیر اتحادیه اروپا در این کشور، نرخ مشارکت در بالای ۵۰ درصد است.

ایرنا مدعیست نرخ مشارکت در انگلستان نزولی است. این طور نیست. نرخ مشارکت در انتخابات انگلستان در ۲ دهه گذشته صعودی و در آخرین انتخابات به ۶۷ درصد رسیده.

ایرنا مدعیست مشارکت در اتریش ۲۰ درصد کاهش پیدا کرده، اما توضیح نمی‌دهد منظورش از کاهش ۲۰ درصدی، کاهش نرخ مشارکت از ۹۵ درصد به مشارکت ۷۵درصدی در ۷۰ سال گذشته است.

ادعاهای ایرانا درباره نرخ مشارکت در پرتغال و جمهوری چک و دنمارک هم نادرست است.

ایرنا می‌گوید مشارکت در سوئد پایین آمده. از جنگ جهانی دوم تا امروز انتخابات پارلمان سوئد حداقل مشارکت ۷۷ درصدی را در سال ۱۹۵۸ و حداکثر ۹۱ درصد را در سال ۱۹۸۲ تجربه کرده و بقیه سال‌ها، نرخ مشارکت بین این ۲ عدد بوده.

تنها بخش درست گزارش ایرانا پایین بودن نرخ مشارکت در سوئیس است. در تمام نیم‌قرن گذشته، کم‌رونق‌‌ترین انتخابات جمهوری اسلامی ایران تقریبا به اندازه پررونق‌ترین انتخابات در سوئیس، مشارکت داشته‌است.

با کلیک بر روی نوشته‌های آبی رنگ می‌توانید مقایسه نرخ مشارکت را به صورت نمودار ببینید.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید

@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-03-02 11:13:48 «من بی‌خبرم»

این هفته در پادکست فکت‌نامه دو سوژه اصلی داریم. ابتدا درباره «هما» یا همان کرکس استخوان‌خوار صحبت می‌کنیم؛ پرنده‌ای که این هفته، مهم‌ترین سوژه حیات وحش در ایران بود.

همچنین به سراغ ابلاغیه جدید درباره غیرقانونی بودن فیلترشکن‌ها می‌رویم و بررسی می‌کنیم آیا واقعا امکان دارد وزیر ارتباطات که در جلسه تصویب آن حضور داشته، خبر این مصوبه را اولین بار از تلویزیون شنیده باشد؟

در ادامه، ادعاهای مربوط به غیرقانونی بودن یا نبودن فیلترشکن را بررسی می‌کنیم و درباره ویدئوی صف افغانستانی‌ها در ورامین، ادعای احیای واحدهای تولیدی در کشور توضیح می‌دهیم.

در پایان هم فکت‌چک کوتاهی درباره ادعای غرق‌شدن کشتی بریتانیایی در خلیج فارس را مرور می‌کنیم و به سراغ بررسی کامنت‌ها می‌رویم.

پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

در کست‌باکس بشنوید

در گوگل پادکست بشنوید

در اپل پادکست بشنوید

در اسپاتیفای بشنوید

00:02:39 همه چیز درباره «هما»
00:16:31 بی‌اطلاعی وزیر از ممنوعیت فیلترشکن
00:26:56 آیا استفاده از فیلترشکن غیرقانونی است؟
00:31:21 صف افغانستانی‌ها در ورامین
00:39:28 ادعای احیای واحدهای تولیدی
00:43:07 ویدئوی غرق‌شدن کشتی در سواحل برزیل
00:52:29 کامنت‌ها

@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-03-01 23:37:54 ادعای نادرست امام جمعه ساری در مورد تبلیغ برای رای ندادن

امام‌جمعه ساری که کاندیدای خبرگان رهبری از مازندران هم هست، در سفر تبلیغاتی به سوادکوه، گفته: «دعوت مردم به عدم شرکت در انتخابات، ضد حقوق بشری است»

نه هیچ سند بین‌المللی و تعریف پذیرفته‌شده‌ای از این ادعا پشتیبانی می‌کند و نه حتی منطقی است که این ادعا را بپذیریم که «تبلیغ برای رای ندادن» عملی «ضد حقوق بشری» است.

بر اساس مواد ۱۸ و۱۹ و ۲۱ اعلامیه جهانی حقوق بشر، فردی که دیگران را به عدم مشارکت در انتخابات تشویق می‌کند در حال استفاده از حق آزادی بیان خود است.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-03-01 22:30:03 ادعاهای همشهری‌ آنلاین برای ترغیب به شرکت در انتخابات با عنوان «رای دادیم چی شد؟»

روزنامه همشهری با انتشار تصاویر تبلیغاتی با عنوان «رای دادیم چی شد؟» مدعی شده با رای مردم به دولت رئیسی تورم ۶۰ درصدی در یک سال به ۴۰ درصد کاهش یافت و رشد ۱۰ برابری قیمت مسکن متوقف شد.

هیچ کدام از این ادعاها صحت ندارند.

ادعای ساخت یک میلیون مسکن بی‌پایه و اساس است، طبق آمار رسمی از زمان روی کار آمدن دولت رئیسی قیمت مسکن در تهران بیش از دو برابر رشد کرده و نرخ تورم مسکن به بالاترین حد در هفت سال گذشته رسیده است.

در مورد تورم هم بارها فکت‌نامه این ادعای نادرست را بررسی و صحت آن را رد کرده است. گزارش‌های بانک مرکزی در دسترس عموم نیست، اما طبق گزارش مرکز آمار نرخ تورم در زمان تشکیل دولت سیزدهم حدود ۴۵ درصد بود، طبق آخرین گزارش مرکز آمار در بهمن ماه حدود ۴۲ درصد است.

رخ رشد با احتساب نفت از ۱۵ ماه پیش از تشکیل دولت رئیسی مثبت بوده و حتی در یک فصل ۹ درصد ثبت شده که ۲ واحد درصد بیشتر از بالاترین نرخ رشد فصلی در دولت ابراهیم رئیسی است. بدون نفت هم وضعیت قبل و بعد از دولت رئیسی تغییر تغییر معناداری نکرده است.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-02-28 12:48:27 از «طرح زنجیره تامین» برای اتباع افغانستان چه می‌دانیم؟

در شبکه‌های اجتماعی، ویدیویی منتشر شده که صف طولانی را نشان می‌دهد و مدعیست: «صف سپرده صد میلیونی خرید اقامت ایران توسط افغان‌ها در ورامین» است.

ویدیو را فردی به‌نام محمدحسین رضایی در استوری اینستاگرام منتشر کرده‌است. ویدیوها روز اول اسفند منتشر شده‌اند. این مکان، سالن فوتسال شیرکوند در ورامین، صادقعلی، خیابان فکوری است.

در بهمن‌ماه سال ۱۴۰۲، سازمان ملی مهاجرت در وزارت کشور، جزییات طرحی را اعلام کرد که عنوانش «طرح جذب و مدیریت منابع مالی و سپرده‌گذاری اتباع و مهاجرین در زنجیره‌های تولید» بود. در اخبار رسمی به این طرح «زنجیره تولید» می‌گویند و در بین افکار عمومی به طرح «سپرده صدمیلیونیِ خرید اقامت ایران» مشهور شده‌است.

خلاصه این طرح این است که جمهوری اسلامی می‌خواهد با جذب سپرده‌های خرد مهاجران افغانستانی (رقم قطعی ۱۰۰ میلیون تومان برای سال ۱۴۰۲)، مزایایی را در اختیار این مهاجران قرار بدهد و در عین‌حال به منابع مالی این بخش نیز دست پیدا کند.

سازمان ملی مهاجرت تأکید دارد این طرح اختیاری بوده و تسهیلات متعددی از جمله قسط بندی ۱۰ ماهه و ۲۰ ماهه برای متقاضایان در نظر گرفته است. دارندگان «برگه سرشماری و بازشماری» در اولویت اول هستند. این گروه در حقیقت «پناهجویان افغانستانی فاقد مدارک معتبر قانونی» بوده‌اند که معمولا بیشتر از دارندگان کارت‌های اقامت، حقوق مدنی‌شان نادیده گرفته می‌شود.
در همه موارد فوق «تمدید مجوز سکونت و تردد»، سپس «پروانه اشتغال» و «بهره‌مندی از خدمات بانکی و بیمه‌ای» برای چنین افرادی در نظر گرفته‌شده‌است.

هیچ‌کدام از این خدمات به منزله «اقامت» در ایران نیست و در هیچ جای متن طرح منتشر شده صحبتی از «کسب دفترچه اقامت ایران» به‌عنوان مزایای طرح نشده‌است. با این‌حال:

۱) پرداخت این ۱۰۰ میلیون تومان، بخشی از مقدمات اولیه برای هر زندگی معمولی در ایران (مانند تردد و اشتغال) را برای این مهاجران فراهم می‌کند.

۲) پرداخت این ۱۰۰ میلیون مزیت‌هایی مانند کارهای بانکی و بیمه را برای دارنده آن مهیا می‌کند که می‌تواند سابقه و پروفایل خوبی برای کسب اقامت ایران برای آن فرد مهاجر یا پناهجو ایجاد کند.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-02-28 11:22:53 همه چیز درباره «هما»

در هفته‌های گذشته و پس از انتشار ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی با عنوان «همای سعادت روی شانه‌های‌تان»، این پرنده لاشه‌خوار توجه بسیاری از کاربران را به خود جلب کرد.

به دلیل اهمیت این پرنده در باورهای عمومی مردم ایران، هر بار دیده شدن آن با تولید حجم انبوهی از خبرهای نادرست و نیمه‌درست در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی همراه است.

روزنامه اعتماد بعد از انتشار این ویدیو یک اینفوگرافی با عنوان آشنایی با «همای سعادت» منتشر کرده و در آن ادعاهای نادرست و نیمه درستی را منتشر کرده است.

یکی از این ادعاها این است «PH اسید معده هما یک است، می‌تواند حتی فلزات را ذوب کند». PH اسید معده کرکس ریش‌دار یا همان هما، نزدیک به یک است، و می‌تواند در عرض ۲۴ ساعت استخوان‌ها را متلاشی کند. ذوب فلزات اما یک فرایند فیزیکی است و بجز برای جیوه، در مورد سایر فلزات در دمای بالا صورت می‌گیرد و در این مورد بی‌معنی است. اگر منظور توانایی «حل کردن» فلزات در معده این کرکس باشد، در حالی که اسید معده هما در تجزیه مواد آلی و حتی استخوان ها بسیار موثر است، توانایی آن در حل کردن فلزات محدود است و به نوع فلز و زمان قرار گرفتن در معرض آن بستگی دارد.

روزنامه اعتماد در توضیح رنگ پرهای این پرنده هم نوشته که «رنگ اصلی هما، سفید است اما به علت حمام در آب‌های حاوی گوگرد، به منظور باکتری‌زدایی، به مرور زرد می‌شود.»

یکی دیگر از ادعاهای مطرح شده این است که نقش هما بر سرستون‌های تخت جمشید وجود دارد. موجود پرنده مانندی که در سرستون‌های تخت جمشید دیده می‌شود، موجودی افسانه‌های به نام شیردال یا گریفین (Griffin) است، با تن شیر و سر دال (نوعی کرکس، متفاوت از هما) و گوش اسب است. احتمالا اینکه «هواپیمایی ملی ایران» با حروف اختصاری «هما»، از عکس این سرستون‌ها به عنوان نماد خود استفاده کرده این تصویر غلط اما معمول را به وجود آورده است که این سرستون‌ها همان «هما» پرنده مورد بحث ماست.

کرکس ریش‌دار یا هما در گستره‌ای عظیم از تبت، شبه قاره هند، مغولستان، چین، ایران، جنوب اروپا گرفته تا شرق آفریقا زندگی می‌کند. از هما در ادبیات فارسی به کرات یاد شده و از فردوسی و خاقانی گرفته تا فرخی و نظامی درباره آن شعر سروده‌اند.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-02-26 15:14:21 آیا انتخابات در جمهوری اسلامی ایران همیشه صحیح و سالم برگزار شده؟

علی خامنه‌ای: انتخابات در ایران همیشه «صحیح، سالم و متین» بوده است.

انتخابات در جمهوری اسلامی همواره با شائبه تقلب و تخلف و با حذف سازمان‌یافته جریان‌های مخالف و منتقد و حتی گروه‌های همسو با نظام برگزار شده.

ادعای سلامت انتخابات بدون ناظران مستقل اعتباری ندارد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-02-25 07:31:25 از این هم نزدیک‌تر می‌شویم!

این هفته، قسمت ۱۵۱ پادکست فکت‌نامه را با فکت‌چک کانال هواداران علی‌اکبر رائفی‌پور آغاز می‌کنیم؛ ویدئویی که فیلم سخنرانی او را روی یک ناو بازنشسته آمریکایی در موزه‌ای در کالیفرنیا نشان می‌دهد و می‌گوید: «از این هم نزدیک‌تر می‌شویم.»

در ادامه هم، به بهانه انتخابات، به سراغ بررسی ادعاها و گفته‌هایی می‌رویم که درباره دموکراسی و حق رای در این روزها گفته می‌شود. ادعای رهبر جمهوری اسلامی را درباره سالم بودن انتخابات در ایران بررسی می‌کنیم، توضیح می‌دهیم که چرا ادعای کاهش مشارکت انتخاباتی در دنیا، شاخ‌دار است و دقایقی هم درباره جزئیات دریافتی نمایندگان مجلس و همچنین سن رای‌اولی‌ها در ایران صحبت خواهیم کرد.

پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

در کست‌باکس بشنوید

در گوگل پادکست بشنوید

در اپل پادکست بشنوید

در اسپاتیفای بشنوید

00:04:04 ویدئوی سخنرانی رائفی‌پور روی ناو آمریکایی
00:10:07 سلامت انتخابات در ایران
00:19:56 ادعای کاهش مشارکت انتخاباتی در دنیا
00:29:10 دریافتی نمایندگان مجلس
00:34:44 رای‌اولی‌ها در ایران
00:39:54 کامنت‌ها

@Factnameh باز کردن / نظر دهید