FactNameh | فکت‌نامه

2024-02-04 13:54:25 فیضیه

این قسمت از پادکست فکت‌نامه را با دو فکت‌چک مربوط به خبرهای چند روز گذشته آغاز می‌کنیم؛ ابتدا درباره عکس سه سرباز آمریکایی صحبت می‌کنیم که به تازگی در حمله پهپادی در مرز اردن و سوریه کشته شده‌اند و بعد هم درباره نقل قولی که به صورت نادرست به دونالد ترامپ نسبت داده شده، توضیحاتی می‌دهیم.

دو سوژه جنجالی این هفته شبکه‌های اجتماعی یعنی تکلیف مالکیت نفت در ایران و همچنین تعداد کشته‌شده‌ها در حمله ساواک به حوزه علمیه، موضوعات دیگری هستند که در ادامه پادکست به آنها می‌پردازیم.

بررسی تاثیر ایرانیان در ریاضیات، وضعیت فقر در چین و همچنین ادعای وزیر ارتباطات درباره استقبال مردم از پیام‌رسان‌های داخلی هم از دیگر سوژه‌های این هفته پادکست فکت‌نامه‌اند.

در پایان پادکست هم به چند کامنت شنوندگان پاسخ می‌دهیم.

پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

در کست‌باکس بشنوید

در گوگل پادکست بشنوید

در اپل پادکست بشنوید

در اسپاتیفای بشنوید

00:08:32 عکس سربازان آمریکایی
00:10:07 دونالد ترامپ و یازده سپتامبر
00:17:41 نفت، بیت‌المال، انفال
00:28:46 حمله به مدرسه فیضیه
00:55:50 ایرانیان و ریاضیات
00:01:04 خط فقر در چین
01:09:02 استقبال مردم از پیام‌رسان‌های داخلی
01:13:55 کامنت‌ها

@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-02-03 09:58:17 بودجه صدا و سیما دقیقا چند برابر شده است؟

کمیسیون تلفیق مجلس تصویب کرده در سال آینده اعتبارات صدا و سیما به ۲۴ هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کند.

برخی رسانه‌های فارسی‌زبان در خارج از ایران با مقایسه این عدد با ردیف بودجه ۸ هزار میلیارد تومانی صدا و سیما خبرهایی با عنوان افزایش سه برابری بودجه صدا و سیما منتشر کرده‌اند.

در عین حال سازمان برنامه بودجه هم می‌گوید میزان افزایش بودجه صدا و سیما به اضافه یک نهاد دیگر ۵۸ درصد است. خود سازمان صدا و سیما هم می‌گوید در مصوبه کمیسیون تلفیق فقط ۳۱ درصد افزایش دیده شده است.

ساختار اختصاص اعتبارات و منابع مالی به صدا و سیما در قوانین بودجه بسیار پیچیده است. در قانون بودجه علاوه بر ردیف اصلی ۸ هزار میلیارد تومانی دو منبع دیگر در بخش متفرقه بودجه عمومی پیش‌بینی شده که سهم دریافتی سازمان صدا و سیما از منابع بودجه را به بیش از ۱۵ هزار میلیارد تومان می‌رساند. به جز این در قانون بودجه ۶۴۰۰ هزار میلیارد تومان هم درآمدهای اختصاصی در نظر گرفته شده که با احتساب آن مجموع اعتبارات و منابع مالی بودجه‌ای صدا و سیما در سال جاری به حدود ۲۲ هزار میلیارد تومان می‌رسد.

مشخص نیست، مصوبه نمایندگان مجلس درباره بودجه سال آینده سازمان صداوسیما، کدامیک از این عددها ست و منظور آنها از تعیین بودجه ۲۴ هزار میلیارد تومانی صداوسیما در سال آینده، تغییر کدام بخش از بودجه سازمان است. اگر فقط ردیف اصلی باشد به معنی افزایش سه برابری است، اگر فقط سهم از منابع بودجه عمومی باشد به معنی افزایش ۵۷ درصدی است و اگر کل منابع مالی باشد به معنی افزایش ۱۱ درصدی است.

بنابراین باید منتظر ماند و دید پس از انتشار کامل اسناد بودجه ۱۴۰۲، میزان افزایش صدا و سیما چقدر است. تا آن زمان این گزاره که «بودجه صدا و سیما سه برابر شده» غیر‌قابل‌اثبات است.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-02-02 10:52:29 آیا در واقعه مدرسه فیضیه کسی کشته شد؟

در روزهای اخیر بریده‌ای از یک مجموعه تلویزیونی به نام سرزمین مادری در شبکه‌های اجتماعی ایران منتشر شده که صحنه‌ای را از آنچه که «کشتار مدرسه فیضیه» در سال ۱۳۴۲ خوانده می‌شود، به تصویر می‌کشد. انتشار این ویدیو این سوال را مطرح کرد که در مدرسه فیضیه چند نفر و چه کسانی کشته شدند؟

واقعه فیضیه در نتیجه کشمکش میان حکومت و روحانیون بعد از انجام همه‌پرسی انقلاب سفید در بهمن ۱۳۴۱ به وجود آمد خمینی نوروز ۱۳۴۲ را عزای عمومی اعلام کرد. در روایات رسمی حکومت بعد از انقلاب و بر سر منابر پیش از انقلاب، حرف از «شهدای مدرسه فیضیه» و «کشتار طلاب» است.

با وجود این تنها اسمی که در روایات رسمی ج.ا به عنوان کشته شده این روز ثبت شده طلبه‌ای به اسم سید یونس رودباری است. گفته شده او در روز ۲ فروردین در فیضیه به خاطر پرتاب از پشت‌بام مجروح شده و در اواخر دهه دوم فروردین در روستای آغوزبِن رودبار در گذشته است.

علیاصغر مرواريد از انقلابیون نزدیک به خمینی که در جریان اتفاقات فیضیه هم حضور داشته می‌گوید واقعه مدرسه فیضیه کشته‌ای نداشته و سید یونس رودباری هم بخاطر کسالتی که از پیش داشته در حمام قلبش گرفته و درگذشته است

در مورد سرنوشت یونس رودباری در «پرتال امام خمینی» روایتی کاملا متفاوت ارائه شده و گفته شد که او پس از مراجعت به زادگاهش در رودخانه غرق شد.

اما در این میان صحبت از کشته شدن فرد دیگری هم به میان می‌‌آید. در روزنامه‌های کیهان و اطلاعات روز ۶ فروردین خبری کوتاه منتشر شده که حاکی از کشته شده یک «دهقان» یا «زارع» بر اثر اصابت سنگ به سرش در جریان درگیری‌های مدرسه فیضیه است.

وجود انتشار خبر کشته شدن این فرد، مخالفان وقت حکومت علیرغم اینکه در حال برگزاری مراسم چهلم بدون در دست داشتن نام حتی یک کشته بودند، علاقه چندانی به اشاره کردن به او نداشتند. این اتفاق در کنار شکل کشته شدن او و اینکه مکررا ذکر شده که طلاب برای دفاع از خود به کسانی که «در پوشش دهقان‌ها» به آنها حمله می‌کردند سنگ پرتاب میکردند این فرض را تقویت می‌کند که اصابت سنگ‌ یکی از طلاب، به مرگ این فرد منجر شده باشد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-02-01 12:00:23 انفال یا بیت‌المال؛ آیا واقعا تفاوتی میان این دو وجود دارد؟

در روزهای گذشته برخی روحانیون هوادار حکومت مدعی شده‌اند «نفت بیت‌المال نیست، انفال است و جزو اموالی است که ولی فقیه صاحب اختیار آن است.»

اولین بار نیست که چنین بحثی در فضای عمومی و رسانه‌ای در قالب تخصصی اقتصاد اسلامی مطرح می‌شود. اما تاکید بر «صاحب اختیار» بودن ولی فقیه، ممکن است این تصور اشتباه را ایجاد کند که «انفال» جزو دارایی‌هایی رهبر جمهوری اسلامی است.

به تصریح قانون ملی شدن صنعت نفت و قانون اساسی، نفت و گاز متعلق به مردم ایران است‌ و حکومت به نمایندگی از مردم مسئول اداره آن است.

در اصل ۴۵ قانون اساسی نیز به «انفال» اشاره شده که معادل «ثروت عمومی»‌اند که حکومت باید آنها «طبق مصالح عامه» اداره کند. طبق این تعریف «انفال» معادل دارایی‌های سرمایه‌ای عمومی، مانند زمین‌های بدون مالک، منابع طبیعی، کوه و جنگل و دریا و معادن و همین طور اموال بدون صاحب و اموال مصادره شده است.

در اسناد فقهی هم تعریف «انفال» کم و بیش همین است با این فرق که فقها اختیار اداره انفال با پیامبر اسلام و جانشینان او می‌دانند چنانکه سایر منابع مالی حکومت اسلامی نیز چنین وضعی دارند.

در احکام مرتبط با انفال، اختلاف نظرهایی میان فقها وجود دارد، حتی برخی فقهای شیعه در طول زمان نظرات متفاوتی درباره انفال داشته‌اند. به عنوان نمونه در فتواهای آیت‌الله خمینی پیش از انقلاب، انفال جز اموال مباح شیعیان معرفی شده که مردم حق بهره‌برداری مستقیم از آن دارند. او اما بعد از انقلاب موضع دیگری گرفت تاکید کرد اداره انفال باید در اختیار حکومت باشد.

صرف نظر از مبانی حقوقی و فقهی، در عمل هم تفاوتی در ماهیت یا کیفیت «انفال» با بقیه منابع مالی حکومت،‌مثل خمس و زکات یا مالیات دیده نمی‌شود. یعنی به همان نسبت که حکومت، در اداره منابع مالی مانند مالیات و حق گمرکی صاحب اختیار است در اداره نفت و گاز و سایر چیزهایی که به آن انفال گفته می‌شود، اختیار داشته است.

از زمان تاسیس جمهوری اسلامی زیر نظر ولی فقیه، بخش عمده درآمد نفتی، به صورت مستقیم وارد بودجه و خرج امور روزمره دولت یا به تعبیری «حکومت اسلامی» شده است.

با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-01-30 22:06:16 تصویر نادرست سه نظامی آمریکایی که در مرز اردن کشته شدند

یک روز پس از کشته شدن سه سرباز آمریکایی در یک حمله پهپادی در مرز اردن، برخی از رسانه‌ها همچون اعتماد آنلاین و اصلاحات نیوز و همچنین برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی عکس زیر را با عنوان «اولین تصویر از ۳ نظامی آمریکایی که در مرز سوریه و اردن کشته شدند» منتشر کردند.

این تصویر قدیمی و متعلق به سه گروهبان ارتش آمریکاست که در ۱۴ آبان ۱۳۹۵ جان باختند و ارتباطی با حمله‌های اخیر ندارند. این سه نظامی، هنگام ورود به یک پایگاه نظامی در اردن، در حمله‌ به کاروانی که عضو آن بودند، کشته شدند.

از طرفی وزارت دفاع آمریکا در روز ۹ بهمن ۱۴۰۲ ضمن ادای احترام به سه سربازی که در حمله پهپادی روز ۸ بهمن ۱۴۰۲ کشته شدند تصویر آنها را به همراه اسامی این سه نفر را منتشر کرده است.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-01-30 13:32:24 نقل قول نادرست رسانه‌های ایران از سخنرانی ترامپ درباره حملات ۱۱ سپتامبر

برخی از رسانه‌ها، سایت‌های خبری، کاربران شبکه‌های اجتماعی و کانال‌های تلگرامی با انتشار یک ویدئو از دونالد ترامپ رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده، ادعا می‌کنند او گفته حملات یازده سپتامبر کار ایالات متحده بوده و هیچ حمله‌ای به برج‌های تجارت جهانی انجام نشده است.

این ادعا درست نیست.

سخنرانی روز ۲۴ ژانویه ۲۰۲۴ ترامپ (در جریان کمپین انتخاباتی درون‌حزبی) درباره قانون ممنوعیت سفر ترامپ در دوران ریاست جمهوری او است.

حتی در ویدئوی کوتاه‌شده‌ای که در شبکه‌های اجتماعی با زیرنویس فارسی منتشر می‌شود هم جمله یا کلمه‌ای وجود ندارد که ترامپ در آن گفته باشد یازده سپتامبر کار خود آمریکا بوده است.

پس ترامپ چه گفته؟ او در این سخنرانی می‌گوید در زمان ریاست‌جمهوری او و اجرای این قانون، حمله‌ای شبیه به آنچه در یازده سپتامبر اتفاق افتاد، در آمریکا رخ نداده است.

فکت‌نامه نیز به این ادعای رسانه‌های ایران که می‌گویند ترامپ این حملات را کار خود آمریکایی‌ها می‌داند، نشان «نادرست» می‌دهد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-01-30 11:02:27 آیا یک میلیارد چینی با روزی کمتر از یک دلار زندگی می‌کنند؟

محمدرضا باهنر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌گوید: یک میلیارد جمعیت چین با روزی کمتر از یک دلار زندگی می‌کنند.

معلوم نیست مبنای این گفته چیست، اما طبق برآوردهای بانک جهانی کمتر از ۰/۱ درصد جمعیت چین زیر خط فقر شدید زندگی می‌کنند که مبنای محاسبه آن درآمد کمتر از ۲ دلار و ۱۵ سنت (با احتساب قدرت خرید) در روز است.

طبق محاسبات بانک جهانی قدرت خرید ۲/۱۵ دلار در چین معادل ۱/۲۹ دلار در آمریکا است، بنابراین می‌توان با اطمینان گفت درآمد ۹۹/۹ درصد مردم چین بیش از ۱/۳۰ دلار در روز است.

۰/۱ درصد جمعیت چین حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر است که اختلاف قابل توجهی با عدد یک میلیارد نفر دارد.

در سال ۲۰۲۲ میلادی سرانه تولید ناخالص داخلی در چین بیش از ۱۰ هزار و ۴۰۰ دلار (به قیمت جاری) است، در حالی که این رقم در ایران کمتر از ۲۷۵۰ دلار است؛ که تقریبا چهار برابر رقم سرانه در ایران است.

با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا که «یک میلیارد جمعیت چین با روزی کمتر از یک دلار زندگی می‌کنند» نشان شاخ‌دار می‌دهد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-01-28 12:32:54 ادعای گمراه‌کننده وزیر ارتباطات درباره استقبال از پیام‌رسان‌های داخلی

عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌گوید براساس نظرسنجی استقبال از پیام‌رسان‌های داخلی در یک‌سال و نیم اخیر پنج برابر شده‌است.

او به نتایج یک نظرسنجی اشاره می‌کند که مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) به تازگی منتشر کرده است.

بر اساس این نظرسنجی، سه نرم‌افزار اینستاگرام، واتس‌اپ و تلگرام،‌ همچنان بیشترین تعداد کاربر را دارند.

بررسی یافته‌های این نظرسنجی نشان می‌دهد همزمان با اوج اعتراض‌های سراسری سال ۱۴۰۱ و آغاز محدودیت‌های بیشتر دسترسی برای واتس‌اپ و اینستاگرام در ایران، همزمان با کاهش استفاده از این اپلیکیشن‌ها، شاهد افزایش استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی هستیم؛ مساله‌ای که زارع‌پور در صحبت‌های خود به آن اشاره نمی‌کند.

می‌دانیم بسیاری از مردم، برای حفظ ارتباطات داخلی و همچنین به‌خاطر دلایل مختلف اقتصادی، آموزشی، کاری و … نیازمند ابزارهایی بودند و مجبور به استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی شده‌اند.

در برخی از بازه‌های زمانی، بسیاری از مردم حتی نمی‌تواتسند با استفاده از وی‌پی‌ان، از پیام‌رسان‌هایی چون واتسپ و تلگرام استفاده کنند.

بنابراین فکت‌نامه به این ادعای وزیر ارتباطات که «استقبال کاربران از پیام‌رسان‌های داخلی پنج برابر شده‌است» نشان گمراه‌کننده می‌دهد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-01-27 07:31:21 موساد فتوشاپی

این هفته پادکست فکت‌نامه با دو فکت‌چک مربوط به حملات موشکی آغاز می‌کنیم. ابتدا به سراغ حمله ایران به اربیل در اقلیم کردستان می‌رویم و پس از آن هم جزئیات بیشتری را از حمله پاکستان به خاک ایران مرور می‌کنیم.

در ادامه نیز به قانون جدید کانادا درباره دانشگاه‌های شهید بهشتی و شریف می‌پردازیم و کمی هم درباره رادیو داروها و برنامه هسته‌ای ایران صحبت خواهیم کرد.

وضعیت تنش آبی در یزد، موضوع نقدینگی و پایه پولی در ایران،‌ میانگین جهانی تجارت و ایران و بودجه حوزه‌های علمیه نیز دیگر سوژه‌هایی هستند که این هفته در پادکست آنها را مرور می‌کنیم.

دو فکت‌چک پایانی هم درباره شایعه ظهور ویروس X و همچنین ماجرای لوله‌کشی آبجو در استادیوم‌های آلمان است.

پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

در کست‌باکس بشنوید

در گوگل پادکست بشنوید

در اپل پادکست بشنوید

در اسپاتیفای بشنوید

00:03:47 موشکی سپاه به اربیل
00:17:16 حمله پاکستان به خاک ایران
00:26:08 کانادا و دانشگاه صنعتی شریف
00:30:13 رادیو دارو و برنامه هسته‌ای ایران
00:34:34 تنش آبی در یزد
00:36:49 نقدینگی و پایه پولی در ایران
00:41:00 میانگین جهانی تجارت و ایران
00:42:51 بودجه حوزه‌های علمیه
00:45:51 درباره ویروس X
00:49:39 لوله‌کشی آبجو در استادیوم‌ها آلمان

@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-01-26 18:45:27 فکت‌نامه را در یوتیوب دنبال کنید.

https://www.youtube.com/@FactNameh باز کردن / نظر دهید