داستان یک تحریف تاریخی(۳) اسماعیل شمس در بخش اول این یادد | کردستان نامه
داستان یک تحریف تاریخی(۳)
اسماعیل شمس
در بخش اول این یادداشتها گفته شد که فرضیه مخالفت غرب با تشکیل دولت کردی در میراث بازمانده از امپراتوری عثمانی به سبب انتقام شکست از صلاح الدین ایوبی در جنگهای صلیبی خطاست و مهم ترین مانع در راه تشکیل چنین دولتی، دست کم در ۲۰۰ سال اخیر، روسیه بوده است. همچنین این پرسش مطرح شد که چه کسانی روسیه را از مانع سازی در راه تشکیل دولت کردی در متصرفات عثمانی تطهیر و غرب را برجسته کردند و سپس با مشروعیت بخشیدن به کار غرب صلاح الدین را متهم اصلی جلوه دادند؟ این یادداشت ، پاسخ مختصری به این پرسش است.
اسناد موجود نشان می دهند که مدافعان ملی گرایی کردی در سدۀ ۱۹ و آغاز سدۀ ۲۰ نه تنها مخالفتی با صلاح الدین ایوبی در آثار خود نداشته اند، بلکه بارها از او به نیکی یاد کرده اند. اساساً موج اول ناسیونالیسم کردی، همه شمول و دربردارنده تمام عناصر سازنده هویت از جمله قومیت، زبان، دین، جغرافیا، تاریخ و فرهنگ بود. در چارچوب این گفتمان، صلاح الدین هم دارای جایگاه ویژه خود بود. این ویژگی تا انقلاب بلشویکی روسیه و پس از آن انقلاب چین و نفوذ جریان مارکسیسم لنینیسم و مائوئیسم بە کردستان ادامە یافت. مراجعه به متون تاریخی نشان می دهد که هرچند صلاح الدین به سبب نقش خود در پایان دادن به حکومت فاطمیان شیعی در مصر و گسترش مذهب شافعی همواره مورد انتقاد گفتمان مذهبی شیعه و البته طیفی از متصوفه و ایزدیان کرد بود، اما در سطح جامعه کرد سنی مخالفتی با او نشده است. از دهه ۱۹۳۰ گفتمان چپ سکولار به مرور در کردستان نفوذ کرد. هرچند این گفتمان، یکدست و یکرنگ نبود و در درون آن خرده گفتمانهای متعددی از حامی صلاح الدین تا مخالف او وجود داشت، اما می توان گفت که مخالفت با دین و تاریخ اسلامی کرد به عنوان دو ستون هویت کردی نخستین بار در لایه های افراطی گفتمان چپ بروز کرد.
مدافعان گفتمان چپ در شوروی و چین چنین وانمود می کردند که ملیت، عنصری ارتجاعی و امپریالیستی است و خود را منادی انترناسیونالیسم و جهان بی ملت و بی طبقه نشان می دادند. برخی نحله های تندتر این گفتمان، حتی با سوسیالیسم ملی یا سوسیالیسم در درون یک کشور هم مخالف بودند و بر برچیده شدن مرزها و برادری خلق‌ها تأکید می کردند. در همان روزها آنانی که تاریخ خوانده بودند، نیک می دانستند که رهبران چین و شوروی، نه در فکر برابری و برادری خلق‌ها که در اصل قطع کردن علقه و حلقه وصل خلق‌ها به تاریخ و هویت خود هستند؛ با این هدف که به شیوه ای آسان تر آنان را در درون ابر دولت مادر، یعنی شوروی و بعدها چین استحاله نمایند. بسیاری از جوانان صدیق و ایثارگر و دلسوز کرد و البته خاورمیانه به سبب خوی استعماری و متجاوز غرب و روسیه تزاری و حامیانشان در منطقه و به امید رهایی از این وضعیت، جذب شعارهای چپ شدند و به مدافعان پرشور این ایدئولوژی توسعه طلب جدید تبدیل گشتند.
احزاب چپ وابسته به شوروی و چین با گرایشهای مختلف که در قفقاز، آنکارا، دمشق، بغداد و تهران تشکیل شده بودند جذب اعضا را از طبقات مختلف اجتماعی و به ویژه دانشجویان و کارگران آغاز کردند. شعارهای اصلی آنها، یعنی عدالت، رفع ستم طبقاتی و ملی و برادری بیش از هر گروه و طبقه ای مورد استقبال گروههای محروم اجتماع و اقوام قرار گرفت و بنابراین طیف وسیعی از دانشجویان و کارگران کرد در پایتخت‌های این کشورها و دیگر شهرهای بزرگ جذب مدینه فاضله و موعود چپها شدند. پس از آن به تدریج گروههای چپ استالینیستی و مائوئیستی تحت تأثیر یاران ایدئولوژیک مرکز نشین خود به صورت مخفی و نیمه مخفی در جای جای کردستان شکل گرفتند و نخست به عنوان شاخه های کردی آن احزاب و گاه با انشعاب، فعالیت مستقل در کردستان را آغاز کردند.
با نگاهی به متون این احزاب و روزنامه ها و نشریات آنها که امروزه در آرشیوها موجود هستند، مشخص می شود که هیچ کدام از آنها در برنامه آموزشی خود برای کادرسازی حتی یک کتاب کردی یا نوشته شده توسط نویسندگان کرد در طول هزار سال پیش از خود را نگنجانده و به آن ارجاع نداده بودند و تمام جزوه ها و برنامه های آنها از سران ایدئولوژیک چپ و به ویژه رهبران وطنی آن در چهار پایتخت دولتهای متبوع خود وام گرفته شده بود. این موضوع سبب بروز پارادوکسهای بزرگی در نظریه دینی و ملی چپ سکولار در کردستان شد. متون مادر آنها در طول هشتاد سال گذشته نیز به وضوح این تناقضها را نشان می دهد که امروزه هم برخی رهبران و نویسندگان منصف چپ کردی، خود به آن اذعان می کنند. یکی از این پارادوکسها، حذف دین و تاریخ اسلامی کرد از عناصر شکل دهنده هویت کردی بود. در برابر این کار، دو جریان دینی و ملی گرای کرد هم واکنش نشان دادند یا تحت تأثیر قرار گرفتند و فضای کردستان برای دهه ها صحنه رقابت این سه گفتمان و حامیان کردی، مرکزی و منطقه ای و جهانی آنان شد.
