معرّفی کتاب نام کتاب: کد ۲۴ یا بوف کور چگونه ساخته و پرداخته ش | شعر، فرهنگ و ادبیات
معرّفی کتاب نام کتاب: کد ۲۴ یا بوف کور چگونه ساخته و پرداخته شد؟ نویسنده: حبیب احمدزاده نوبت چاپ: چهارم محل چاپ: تهران ناشر: سورهٔ مهر سال چاپ: ۱۳۹۹ تعداد صفحات: ۱۵۴ معرفی‌کننده: محسن احمدوندی
کتاب «کد ۲۴ یا بوف کور چگونه ساخته و پرداخته شد؟» که به گفتۀ نویسندۀ آن حاصل تحقیقی هفت‌ساله است در پی آن است تا نشان دهد از درختی به نام هدایت چگونه میوه‌ای به نام «بوف کور» برآمده و هدف هدایت از نوشتن این رمان چه بوده است؟ احمدزاده مبنای کار خود در این پژوهش را نقد تکوینی قرار می‌دهد تا از طریق شناخت زمان، شرایط اجتماعی و عوامل تأثیرگذار بر هدایت، بوف کور را بررسی کند؛ بنابراین، این‌که بوف کور در چه دورۀ تاریخی شکل گرفته و تحت تأثیر چه آثار هنری دیگری بوده است اساس این تحقیق است. نویسنده ابتدا روزشمار زندگی و آثار هدایت را ذکر می‌کند و سپس این مسئله را پیش می‌کشد که در دهۀ بیست میلادی که هدایت برای ادامه تحصیل به پاریس می‌رود، این شهر در قبضۀ هنر نوپای سینما، به‌ویژه سینمای اکسپرسیونیستی بوده و هدایت هم بر اساس نامه‌ها و نوشته‌های به‌جامانده از او، علاقۀ ویژه‌ای به سینما داشته است. بر این اساس نویسنده نتیجه می‌گیرد که هدایت در نوشتن بوف کور از فیلم‌های آن روزگار که بر پردۀ سینما اکران می‌شده تأثیر پذیرفته است. احمدزاده فیلم «نوسفراتو، یک سمفونی وحشت» (۱۹۲۲) ساختۀ فریدریش ویلهلم مورنائو، کارگردان صاحب‌سبک سینمای اکسپرسیونیست آلمان، را نخستین و مهم‌ترین فیلم تأثیرگذار بر هدایت در نگارش بوف کور می‌داند؛ این فیلم اقتباسی آزاد از رمان «دراکولا» از برام استوکر، نویسندۀ ایرلندی، است که در سال ۱۸۹۹ چاپ و منتشر شده است. احمدزاده معتقد است که تطابق موضوع، فضاسازی و از همه مهم‌تر شخصیت‌ها و پیرنگ داستان این فیلم با بوف کور و تعدادی دیگر از داستان‌های هدایت ازجمله «تاریک‌خانه» و «گجسته‌دژ» غیرقابل‌چشم‌پوشی است. در بخش دیگری از کتاب احمدزاده به شباهت فیلم «گولم» (۱۹۱۵) از معروف‌ترین فیلم‌های صامت آلمانی، به نویسندگی و کارگردانی پاول وگنر با داستان کوتاه «تخت بونصر» می‌پردازد و در ادامه داستان «عروسک پشت پرده» هدایت را با فیلم «عروسک» (۱۹۱۹) ساختۀ ارنست لوبیچ، کارگردان آلمانی، مقایسه می‌کند. نویسنده سپس به بررسی تأثیر فرهنگ هند و ایران باستان بر شکل‌گیری بوف کور پرداخته است و در ادامه به رابطۀ عاشقانۀ ترز و هدایت توجه کرده تا به‌زعم خود پرتوی بر جنبه‌های تاریک رمان بوف کور بیفکند و درنهایت به تأثیر کافکا و به‌ویژه رمان «مسخ» او بر هدایت پرداخته و فن‌های مشترک داستان‌نویسی این دو را بررسی کرده است. کتاب کم‌حجم «کد ۲۴ یا بوف کور چگونه ساخته و پرداخته شد؟» چند کاستی و نقص عمده دارد:
۱. نویسنده هر جا شباهتی بین آثار هدایت و فیلم‌های سینمایی هم‌روزگارش دیده است، حکم بر تأثیرپذیری هدایت از این فیلم‌ها داده است، درحالی‌که دلایلی که برای اثبات این تأثیرگذاری می‌آورد اغلب ناقص و الکن و کم‌جان و نتیجه‌گیری‌ها نیز اغلب شتاب‌زده هستند.
۲. در تأثیرگذاری فرهنگ هند و ایران باستان بر آثار هدایت شکی نیست، اما احمدزاده اغلب مطالبی را که در این دو بخش آورده پرت و دورافتاده است و می‌شد با دلایل روشن‌تری این تأثیرپذیری را تأیید کرد، چنانکه پیش از احمدزاده بارها و بارها این کار شده است.
۳. ارجاع به منابع دست چندم و فاقد اعتبار از دیگر ضعف‌های کتاب است، تصور کنید که برای مبحث مهمی همچون «روابط بینافرهنگی در هنر» به نوشته‌ای از بهمن نامور مطلق در روزنامۀ «جام جم» ارجاع داده شود، گویی دیگر هیچ منبعی دراین‌باره لااقل در زبان فارسی و به‌صورت یک کتاب مستقل و قابل استناد وجود نداشته (احمدزاده، ۱۳۹۹: ۲۹ ـ ۳۱) و نویسنده مجبور بوده به مطالب روزنامه‌ای که اغلب پر غلط هستند ارجاع دهد.
۴. ضعف پژوهشی دیگر کتاب احمدزاده، ارجاعات مستقیم چندصفحه‌ای است؛ یعنی نویسنده برای گفتن از یک موضوع تنها یک منبع را دیده است و از چند صفحه از آن منبع بی هیچ دخل و تصرفی رونوشت برداشته است.
۵.نداشتن پیشینۀ تحقیق از دیگر ضعف‌های کتاب است، نویسنده به‌گونه‌ای عمل کرده که گویی در زبان فارسی تا کنون هیچ تحقیقی دربارۀ هدایت انجام نشده است و اگر هم شده است از آن هزاران کتاب و مقاله یک مورد هم ارتباطی با موضوع مورد بحث این پژوهش ندارد. این مسئله دو دلیل می‌تواند داشته باشد، یا نویسنده در این قلمرو بسیار پیاده بوده است یا این‌که خواسته وانمود کند که کار او چنان تازه و نو است که پیش از او کسی بدان نپرداخته است.
(۱۴۰۱/۴/۲۲) شعر، فرهنگ و ادبیات @mohsenahmadvandi https://b2n.ir/g33473
