2021-02-01 15:22:11
Join @momtazvahed
یادی از «حاتم عسگری‌فراهانی»
به‌کوی عشق مَنِه بی‌دلیل راه قدم....
محمدرضا ممتازواحد- «تعلیم ردیف موسیقی ایران»، «شناخت موسیقی»، «تاریخ موسیقی»، «جواب آواز» و «مردان موسیقی» از جمله مفاد درسی مورد تدریس ایشان در دانشگاه تهران و مرکز حفظ و اشاعه موسیقی صدا و سیما بوده است. «ردیف جامع آوازی (دستگاه‌های نوا و ماهور – هر کدام ۱۰۶ گوشه) همراه با سه‌تار دکتر«داریوش صفوت»، «ردیف آوازی دوره اول همراه با سه‌تار دکتر«مراد ملک‌منصور»، «ردیف آوازی دستگاه‌های شور و چهارگاه با همراهی سه‌تار دکتر«بهمن کاظمی»، مثنوی در موسیقی دستگاهی ایران با همراهی سه‌تار دکتربهمن کاظمی و ضبط چندین مجلس تعزیه (سازمان میراث فرهنگی)؛ از جمله آثار مضبوط و منتشر نشده این راوی مطلع و دانشمند وارسته و بی‌هیاهوی موسیقی ایران است.
هر چند ردیف‌های روایت شده حاتم عسگری‌فراهانی از منظر عده‌ای مورد نقد وارد شده و برخی از صاحبنظران بر سلیقه‌ای بودن آن تأکید داشته‌اند ولی بنا به تعبیر تأمل‌برانگیز پروفسور«ژان دورینگ» (موسیقی‌دان و خاورشناس، مدیر تحقیقات در مرکز ملی تحقیقات در دانشگاه سوربن، نماینده انجمن فرانسوی موسیقی ملل و استاد دانشگاه استراسبورگ): «سر و صدایی که انتشار این مجموعه [ضبط دستگاه نوا- ۱۱۶ گوشه] به‌پا کرد بر سر اعتبار آن (خواننده را متهم کردند که گوشه‌های جعلی ابداع کرده است) و جنبه تحریک‌کننده آن بود که به‌طور ضمنی ارزش ردیف رایج را نسبی می‌کرد و خود، تاریخ موسیقی ایرانی را زیر سئوال می‌برد. به‌دشمنانی که ردیف استاد را ساختگی می‌دانستند – به‌این معنی که گوشه‌های جدیدش را محصول تخلیات خود او و فاقد اصالت و قدمت می‌دانستند– کافی بود پاسخ داد که اگر می‌توانند خود نیز همین کنند[!]....».(دورینگ، ژان. ۱۳۸۵. آواز روح و وجه پنهان موسیقی. ترجمه: ساسان فاطمی. فصلنامه ماهور، شماره ۳۳، پاییز. )
دکتربهمن کاظمی که خود در زمره مطلعان و پژوهشگران کم‌نظیر موسیقی چند دهه اخیر است، ضمن آشنایی بیست و چند ساله با حاتم عسگری‌فراهانی و بهره‌مندی از تجارب ردیف و مجموعه آرشیو شخصی ایشان، در مقدمه مجموعه مثنوی در موسیقی دستگاهی ایران که نوازندگی سه‌تار آن را نیز خود (کاظمی) عهده‌دار بوده، به گوشه‌ای از ویژگی‌های این مجموعه اشاره کرده است: «مثنوی های این مجموعه چیزی فراتر از مشق و ردیف است که در ردیف های منتشر شده تاکنون شنیده شده اند. در اینجا به صورت اجمالی به برخی از ویژگی های آنها اشاره می شود. در مثنوی شور گوشه ها به آرامی و به تدریج در پی یکدیگر قرار می گیرند و شنونده به پرده های بالاتر سوق داده می شود.
اجرای ریتمیک در میانه ی مثنوی روایت را از مشق و درس مجزا می کند. تقطیع کلمات با تحریرهای جداکننده حائز اهمیت است؛ از جمله در ابیاتِ «هرکه را جامه ز عشقی چاک شد» یا «کوه در رقص آمد و چالاک شد» یا واژه ی «عشق» در ابتدای گوشه ی حجاز؛ همچنین اجرای مثنوی کردبیات در میانه ی شور منحصر به فرد است. در مثنوی بیات ترک، گردش ملودی در گوشه های مختلف از جمله قطار و تحریرها و فرودهایی که حالات عرفانی و خانقاهی روایت را نمایان می کنند، قابل توجه هستند. تحریرهای متنوع در مثنوی ماهور و گردش ملودی در محدوده ی گوشه های مختلف این دستگاه، شروع متفاوت مثنوی دشتی، ترکیب حجاز و گبری در مثنوی ابوعطا، اجرای مثنوی شوشتری که پیش از این به صورت رسمی شنیده نشده است، پیچیدگی های تحریر و فرودها در مثنوی سه گاه، همایون و راست و چهارگاه از دیگر نکاتی هستند که می توان به آنها اشاره کرد». (عسگری‌فراهانی، حاتم. ۱۳۹۳. آلبوم مثنوی در موسیقی دستگاهی (در دو لوح فشرده). مقدمه: بهمن کاظمی. مؤسسه فرهنگی ماهور. )
به‌زعم راقم این سطور، روحیه تحقیق و تتبع و تفحص عسگری‌فراهانی بسیار مهم و حایز‌اهمیت است؛ زیرا فضای ساز و آواز ما بیش از هر چیزی نیاز به فضای تحقیق و جستجو دارد تا از انحصارگرایی و از تحت لوای یک [یا معدود] سیستم آموزشی خاص رفتن، درآمده و رهانیده شود. استاد حاتم عسگری‌فراهانی از معدود آوازخوانان بازمانده از اعصار دور ایران است. نسلی که قائل و قائم به‌حفظ اصالت و قداست این الحان بودند.
#حاتم_عسگری_فراهانی #حاتم_عسگری‌فراهانی #مراد_ملک_منصور #بهمن_رجبی #ژان_دورینگ #محمد_رضا_ممتاز_واحد #قول_و_غزل_در_ساز_و_قلم
متن کامل این نوشتار به‌تاریخ ۲۱ فروردین ۹۷، در ضمیمه‌ی ادبی- هنری روزنامه اطلاعات به‌چاپ رسید.
https://www.instagram.com/p/CKvztDTsXTV/?igshid=ikvm149ia7uv
313 views12:22
ق
