قول و غزل در ساز و قلم

2021-01-30 00:40:43 یادکردی از «اکبر گلپایگانی»
عامیانگی در آواز؛ آری یا نه؟!

محمدرضا ممتازواحد- هنر «آوازِ» ایرانی حایز انواع و اقسام خود بوده و دربرآیندِ فضاهای «نخبگی»، «عامیانگی» و «عوامانگی»، محسوس و مسموع است. آن‌ دسته از آوازهایی که در تقسیم‌بندی آواز کلاسیک ایرانی قرار گرفته و برپایه‌ی نوبت‌ و ترتیب‌خوانی و یا خوانش برپایه‌ی مُدگردی (مُدلاسیون) استوار است - البته ضمن حفظ سنت‌ها و اصالت‌ها و تأکید و تمرکز بر این دو اصلِ اساسی- در زمره‌ی آوازهایی است که مقبولِ طبعِ خواص - و به‌ویژه خاص‌الخواصِ- شنوندگان و مخاطبان این هنر است.
در دیگر سو و در فضایی کاملاً متفاوت و متناقض با آواز و یا آوازهای خواص، نوعی از آواز که بیشتر در توده‌ی مردم - و به‌اصطلاح عوام‌الناس- و به‌ویژه در کوی و برزن و محیط‌های عمومی چون بازار، قهوه‌خانه‌ها، حمام‌ها و... به‌گوش می‌رسد، در جرگه‌ی آواز و یا آوازهای عوام قرار می‌گیرد.
حال در این میان، فضایی از آواز که ضمن اتصال و اتکاء به‌سنت‌ها و اصالت‌های موسیقی کلاسیک ایرانی از یک سو و از طرف دیگر میل به‌عوامانگی اما با حفظ پرستیژ و پرنسیبِ هنری! نیز مطرح است که این نوع آواز - و اساساً این‌گونه موسیقی- درصدِ بسیاری از سهمِ ارتقاء و اعتلای «موسیقی بدنه» را برعهده دارد.
راقم این سطور، چندی پیش مصاحبه‌ای را از هنرمند فقید تئاتر، تلویزیون و سینمای ایران «جمشید مشایخی» مطالعه می‌کرد. گویا آقای مشایخی در دهه‌ی شصت و یا هفتاد خورشیدی، در فیلمی تجاری بازی کرده بود و به‌همین دلیل انتقاد جامعه منتقدین و اهالی فن سینما را برانگیخت.
مشایخی نیز در پاسخ انتقادات عنوان کرده بود که بایستی در این‌گونه فیلم‌ها بازی کند تا بتواند در آثاری چون سریال «هزاردستان» و یا فیلم سینمایی «کمال‌الملک» ایفای نقش نماید و این واقعیتی انکارناپذیر است که آن مقوله‌ای که «سینمای بدنه» و در ابعادی وسیع‌تر صنعت سینما را در برمی‌گیرد در وهله‌ی اول و تا حد بسیاری وابسته به‌سینمای عامیانگی (و به‌نوعی تجاری) است که می‌تواند هم‌چون سینمای هنری و سینمای خاص، حتی ارزش‌آفرین و افتخارآفرین هم باشد کمااین‌که همان فیلم تجاری که مشایخی در آن بازی کرده بود در همان زمان از یکی از جشنواره‌های سینمایی در خارج از کشور موفق به‌دریافت جایزه شد.
حال تعمیمِ تفاسیر فوق در موسیقی و به‌ویژه آواز ایرانی نیز، همین مقوله را در برمی‌گیرد که اگر قائل به - اصطلاحِ نه‌چندان متداولی چون- «موسیقی بدنه» اما در قیاسِ کلان‌تر و به‌عبارت مرسوم‌تر "صنعت موسیقی" باشیم، موسیقی و آواز عامیانه تا حد بسیاری حامیِ موسیقی و آواز هنری خواهد بود. این نکته را فراموش نکنیم که ایجاد بستر شنیداری در موسیقی و آواز خاص، خود مسأله مهمی است و بسیار از هنرمندانی که با نگاه عامیانگی به‌رشته‌های هنری خود در فن موسیقی پرداخته و یا هنوز هم می‌پردازند، شرایط لازم برای تقویت عرصه‌ی تولید و عرضه‌ی آثار موسیقی هنری را فراهم می‌آورند.
و اما بعد از رخداد سال ۱۳۵۷، یکی از آسیب‌های جدی در عرصه موسیقی، نادیده انگاشتن این فضای بینابینی در موسیقی آوازی (یعنی عامیانگی) از یک طرف و برچیده شدن و منسوخ شدن موسیقی و آواز عوامانگی از سوی دیگر، تمرکز بر ژانرهای هنری و خاص را موجب گردید که مطبوعِ طبعِ جامعه‌ی نخبگی بود و این فصل و فترت، سبب نابودی بسیاری از گونه‌های موسیقی آوازی ما شد.

Join @momtazvahed باز کردن / نظر دهید

2021-01-29 09:38:46 میزگرد سبک‌شناسی
"استاداکبر گلپایگانی" باحضور میرعلی‌رضامیرعلینقی، محمدرضاممتازواحد وهمیاری محمدرضاشرایلی و امین‌دارابی
این برنامه برای رادیو تولید شد ولی اجازه پخش داده نشد. علیرضاامینی
@momtazvahed باز کردن / نظر دهید

2021-01-29 09:38:46 میزگرد سبک‌شناسی
""استاد اکبر گلپایگانی""

باحضور: میرعلی‌رضا میرعلی‌نقی و محمدرضا ممتازواحد
و همیاری: محمدرضا شرایلی و امین‌ دارابی

این برنامه برای رادیو تولید شد ولی اجازه پخش داده نشد.
""علیرضا امینی""

@momtazvahed

بخش دوم این برنامه
باز کردن / نظر دهید

2021-01-29 09:38:46 میزگرد سبک‌شناسی
"استاداکبر گلپایگانی" باحضور میرعلی‌رضامیرعلینقی، محمدرضاممتازواحد وهمیاری محمدرضاشرایلی و امین‌دارابی
این برنامه برای رادیو تولید شد ولی اجازه پخش داده نشد. علیرضاامینی
@momtazvahed باز کردن / نظر دهید

2021-01-29 09:38:46 میزگرد سبک‌شناسی
""استاد اکبر گلپایگانی""

باحضور: میرعلی‌رضا میرعلی‌نقی و محمدرضا ممتازواحد
و همیاری: محمدرضا شرایلی و امین‌ دارابی

این برنامه برای رادیو تولید شد ولی اجازه پخش داده نشد.
""علیرضا امینی""

@momtazvahed

بخش اول این برنامه
باز کردن / نظر دهید

2021-01-29 09:38:46 میزگرد سبک‌شناسی
استاد اکبر گلپایگانی

به‌همت و اهتمام :
""علی‌رضا امینی""
@momtazvahed باز کردن / نظر دهید

2021-01-27 14:04:04 Join @Culture_Art_Music

موسیقی فارس- از سوی شورای ارزشیابی هنرمندانِ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدرک درجه یک هنری در رشته‌ی موسیقی (آواز) به‌استاد «احمد‌ مراتب (درة‌التاج‌ اصفهانی)» اعطاء شد. ضمن تبریک و شادباش به‌جامعه هنری و به‌ویژه جامعه هنری اصفهان، پیام تبریک و شادباشِ تعدادی از موسیقی‌دانان، موسیقی‌پژوهان و اهالی رسانه در این خصوص، از نظر خواهد گذشت.

https://musicefars.ir/doratotaj/ باز کردن / نظر دهید

2021-01-24 13:03:59 در گذر از ۴ بهمن، سالروز میلاد «رضا مهدوی»؛ چند یادداشت درخصوص ایشان تقدیم حضور خوانندگان محترم می‌گردد. این سه نوشتار – با اختصار و تلخیص- در روزنامه‌ ایران (۵ بهمن ۹۴) و نسخه‌ی کامل آن در روزنامه‌های شهروند (۶ اسفند ۹۳) و اطلاعات (۵ آذر ۹۲) منتشر شد. 

قول و غزل در ساز و قلم | هفته اوّل بهمن ۱۳۹۴
http://momtazvahed.blogfa.com/1394/11/1

Join @momtazvahed باز کردن / نظر دهید

2021-01-24 13:03:59 Join @momtazvahed

کوتاه در خصوص صاحبِ «هفت گنج»*

محمدرضا ممتازواحد- درخصوص موسیقی‌دان و موسیقی‌پژوهِ گرانقدر جناب آقای دکتر «بهمن کاظمی»، گفتنی‌ها بسیار است. اولاً به‌زعم راقم این سطور، فرهنگ صوتی ما چه در ساحت موسیقی کلاسیک ایرانی و چه در حوزه موسیقی فولکلور ایرانی، بسیار وامدارِ بهمن کاظمی است.
زیرا بسیاری از آثار شنیداری قدیمی موسیقی دستگاهی با سفرهای ایشان به‌کشورهایی چون گرجستان، هندوستان، انگلیس و... ، به‌فرهنگ صوتی کشورمان اضافه شد و هم این‌که درخصوص گنجینه‌ی موسیقی اقوام - و ملل- نیز، مسافرت‌های متعددِ کاظمی با ره‌آوردی ارزشمند مشتمل بر ساعت‌ها ضبط تصویری و هزاران قطعه عکس همراه بوده است که امید است روزی با عنایت و تدبیرِ متولیان و مسئولان فرهنگی- هنری کشور، آن‌طور که شایسته و بایسته است به‌فرهنگ بصریِ موسیقی کشورمان افزوده گردد.
چه‌بسیار از روایت‌های استادانِ کمتر شناخته شده و کمتر پرداخته شده با هدف بسط و گسترشِ فضای روایت‌های ردیف سازی و ردیف آوازی که توسط بهمن کاظمی - بی‌چشمداشت- به‌علاقمندان این حوزه معرفی و ارائه شده و نتیجه و بازخوردِ این رویکردِ فرهنگیِ سخاوتمندانه، موجبِ شکل‌گیری ذهنیتی جدید در آراء و نظراتِ موسیقی‌دانان و موسیقی‌پژوهان گشته و آن این‌که، آن‌دسته از روایت‌های ردیف سازی و آوازی که اقبالِ ثبت و ضبط یافته‌اند به‌مثابه‌ی وحی منزل نیستند و چه بسیار از راویانِ ردیف که به‌هر دلیل روایات‌ آن‌ها ثبت و ضبط نشده و اگر هم شده، شرایطی جهت ارائه‌ی آن مهیا نگشته است!
این نکته را فراموش نکنیم که در دوران قاجاریه و به‌ویژه در عهد ناصری، تفکری مبنی بر تدوین رپرتوارِ درباری با حضور موسیقی‌دانانِ تحت امرِ ملوکانه شکل گرفت که بسیاری از موسیقی‌دانانِ آزاده و طراز اولِ دیگر را به‌حاشیه و فراموشی راند؛ به‌عنوان نمونه، عالِم و حکیمِ موسیقی‌دان «میرعلی مکرمی» - هم‌عصر با «اقبال‌آذر»- که روایت آوازی متمایز با آن‌چه که تا به‌حال مرسوم و معمول بوده ارائه می‌داد - و از قضا دکتر کاظمی نیز محضرش را درک کرده است- ، کمتر مورد شناختِ عمومِ موسیقی‌دانان و حتی موسیقی‌پژوهان قرار گرفته است.
به‌عقیده نگارنده، در منظومه‌‌ی فکری بهمن کاظمی سه اندیشه، بیش از هر چیزی مجال بروز و ظهور یافته است: ۱. منظور داشتن جغرافیای ایرانِ فرهنگی (نه فقط ایرانِ جغرافیایی!) ۲. توجه به هویت ملی- میهنی ۳. اهتمام به‌تابوشکنی و مبارزه با تفکرات و تصوراتِ به‌غلط تابو شده.
نوازندگی، خوانندگی و ملودی‌پردازی، وجه و بُعد‌ِ کمتر پرداخته شده‌‌ای از وجوه و ابعادِ شخصیت علمی- فرهنگی کاظمی است. وی سابقه‌ی همنوازی با بزرگان آواز ایران از جمله استاد «حاتم عسگری‌فراهانی» را در روایت‌های ردیف آوازی ایشان داشته است.
برای بررسی چند و چونِ خوانندگی و هنر ملودی‌پردازی بهمن کاظمی، آلبوم موسیقی «مدار تکرار» با تنظیم «صادق نوری»، گزینه‌ی مناسبی است. این آلبوم که‌ در سال ۱۳۹۶ منتشر شد مشتمل بر پنج تصنیف و چهار آواز است که هر نُه اثر برپایه‌ی اشعار «بیژن ارژن» و آثار موزون تماماً از ساخته‌های کاظمی است که بررسی و تحلیل آن در نوشتاری دیگر تقدیم حضور خواهد شد.
به‌قول «آنتونیو لوبوآنتونس»: «فرهنگ همیشه وحشتناک‌ترین چیز برای یک دیکتاتور است، زیرا مردمی که کتاب بخوانند هرگز برده نخواهند شد!» وای از روزی که اهالی فرهنگ، دیکتاتور باشند زیرا فرهنگ برای آنان، وحشت مضاعف است.
وجود دکتر بهمن کاظمی برقرار و چون همیشه برفراز باد.

پی‌نوشت:
* منظور از «هفت گنج»، اپلیکیشنِ «هفت گنج» برای تلفن‌های همراه است که کار طراحی نرم‌افزار آن برعهده‌ی بهمن کاظمی بوده است. این برنامه جهت آشنایی با اوزان شعری هفت دستگاه موسیقی ایران بسیار سودمند و مفید است.

این نوشتار به‌تاریخ ۴ بهمن ۹۹ در سایت موسیقی فارس به‌چاپ رسید.

#بهمن_کاظمی #محمد_رضا_ممتاز_واحد #قول_و_غزل_در_ساز_و_قلم

https://musicefars.ir/haft-ganj/ باز کردن / نظر دهید

2021-01-23 14:25:42 دکتر «بهمن کاظمی» (متولد ۱۳۴۵ در کرمانشاه) موسیقی آوازی را از دوران کودکی و موسیقی سازی را از دوران نوجوانی فراگرفت. خانواده پدری‌اش آشنا با خط و ادبیات و خانواده مادری او از شیفتگان موسیقی سنتی بودند. از این‌رو، وی از همان ابتدا به‌شنیدن آثار صوتی دوران قاجار روی آورد. در این زمینه، «میرعلی مکرمی» از دوستان و معاصران «اقبال آذر» گنجینه گرانبهایی از موسیقی قدیم و روایت متفاوتی از ردیف آوازی را در اختیار وی قرار داد که از دوران نوجوانی چراغ راهش شد.
در حوزه ادبیات فارسی از دو ادیب بزرگ خطه غرب، استاد «بهزاد کرمانشاهی» و استاد «وفای کرمانشاهی» بهره فراوان برد. افزون بر اینها، کاظمی از استادان گمنام و بنام فراوانی نیز بهره برده است و همواره خود را وامدار ایشان می‌داند. از آن میان می‌توان به «حسن شیری»، «رحمت الله مرآتی»، «نعمت‌الله معتمدی»، «حشمت‌الله مسنن»، «محمود تاجبخش» و «ابراهیم سپهری» اشاره نمود. همچنین آشنایی بیست و چند ساله با استاد «حاتم عسکری‌فراهانی» باعث گردید از تجارب ردیف و مجموعه آرشیو شخصی ایشان بهره‌های فراوان ببرد. در سال ۱۳۷۶ آخرین استادی که در نحوه نگرش وی به موسیقی آوازی تأثیر بسزایی گذاشت، استاد «صدیف رامبد» بود که با سخاوتی کم‌نظیر تجارب هنر مرکب و مرصع‌خوانی خویش را در اختیار وی نهاد. رابطه وی با این دو استاد اخیر و استاد «وفای کرمانشاهی» فراتر از رابطه موسیقی و شعر است، به گونه‌ای که کاظمی آنان را جزئی از خانواده و خویشان خود می‌داند.
بهمن کاظمی از سال ۱۳۷۵ به فعالیت‌های پژوهشی گسترده‌ای در زمینه موسیقی اقوام ایرانی پرداخت و حجم عظیمی از سرمایه‌های مادی و معنوی‌اش را در این راه نهاد. حاصل این پژوهش‌ها، بیش از ۱۰۰۰ ساعت ضبط تصویری و ۴۰۰۰۰ قطعه عکس از زندگی موسیقایی اقوام ایرانی است که در زمان حاضر معتبرترین منبع پژوهش موسیقایی کشور ایران به شمار می‌آید. افزون بر پژوهش در کشورهای آذربایجان، ترکمنستان و تاجیکستان، وی در سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۹ فرصتی یافت تا در کشور مالزی به‌مطالعه و بررسی موسیقی تمدن‌های چین و هند نیز بپردازد.

گزیده‌ای‌ از سوابق علمی و پژوهشی دکتر کاظمی عبارت‌اند از:
- نشر کتاب «قانونمندی آواز»، ۱۳۷۵
- برنده مقاله برتر سازمان یونیسف در مورد حقوق کودکان، ۱۳۷۶
- آهنگ‌سازی و خوانندگی تصانیف متعدد در حوزه موسیقی سنتی تا پیش از سال ۱۳۷۶
- ارائه آلبوم «یاران همدم» در سال ۱۳۷۳ و اجرای کنسرت‌های متعدد تا پیش از سال ۱۳۷۶
- مدرس دانشکده هنر و معماری، واحد تهران مرکز، ۱۳۸۲- ۱۳۷۸
- عضو شورای پژوهش موسیقی سازمان صداوسیما، ۱۳۸۰- ۱۳۷۸
- طراح کشور هشت قومیتی ایران و نشر کتاب «هویت ملی در ترانه‌های اقوام ایرانی»، ۱۳۸۰
- پژوهشگر نمونه سازمان صداوسیما، ۱۳۸۲
- نشر کتاب «موسیقی قوم تالش»، ۱۳۸۹
- نشر کتاب «موسیقی ایلام»، ۱۳۸۹
- نشر مجموعه نفیس «سلسله موی دوست: مردم‌شناسی موسیقی اقوام ایرانی»، ۱۳۸۹
- کسب عنوان پژوهش و تألیف برتر در دوازدهمین جشن خانه موسیقی ایران برای «شناخت موسیقی و فرهنگ اقوام»، ۱۳۹۰
- تندیس و لوح تقدیر هشتمین جشنواره موسیقی نواحی، ۱۳۹۲
- معاون پژوهشی فرهنگستان هنر، ۱۳۹۲
- نوازندگی سه‌تار در آلبوم موسیقی «ردیف آوازی، دستگاه شور» اثر «حاتم عسگری‌فراهانی»، ۱۳۹۳
- نوازندگی سه‌تار آلبوم‌های موسیقی «ردیف آوازی دستگاه چهارگاه» و «مثنوی‌خوانی» همراه با روایت «حاتم عسگری‌فراهانی»، ۱۳۹۴
- طراحی نرم‌افزار «هفت گنج» (آشنایی با اوزان شعری هفت دستگاه موسیقی ایران)، ۱۳۹۵
- خوانندگی و آهنگسازی آلبوم موسیقی «مدار تکرار» با تنظیم «صادق نوری»، ۱۳۹۶
- فعالیت در بخش موسیقی فیلم «بازمانده‌ای از ماگادان» ساخته عارف محمدی، ۲۰۱۲
- فعالیت در بخش پژوهش مستند سینمایی «صدای خدا» ساخته عارف محمدی و حضور در در طول فیلم به عنوان موسیقی‌دان و پژوهشگر موسیقی اقوام، ۲۰۱۸

Join @momtazvahed باز کردن / نظر دهید