کانت، فیلسوف بزرگ مغرب زمین، هنگامی که با عقل، همه خوبی ها و ب | ناقد| مصطفی ملکیان
کانت، فیلسوف بزرگ مغرب زمین، هنگامی که با عقل، همه خوبی ها و بدی ها را معلوم می سازد و نیز دین را در محدوده عقل محض میپذیرد. ولی در نهایت اعلام می دارد ما تکالیف عقل را چنان تلقی کنیم که گویی فرامین خدایند و این عمل را به دلیل روح و قوت بخشیدن به نیت و عزم اخلاقی خود انجام می دهیم.
توماس آکویناس فیلسوف بزرگ عقلگرای مسیحی میگوید: برای رستگاری هرچه مناسبتر و مطمئنتر انسان، ضرورت دارد که انسانها حقایق الهی را از طریق وحی الهی بیاموزند، زیرا انسان ها از طریق ایمان، سریعتر به حقایق نجات بخشی درباره خدا می رسند تا از راه عقل طبیعی. ایشان، معتقد است که حقایق درباره خدا آنچنان که عقل قادر به شناختن آن باشد فقط به وسیله افراد معدودی، آن هم پس از مدت های طولانی و همراه با خطاهای فراوان، حاصل میشود.
بنابراین، ایدئولوژی اندیشی و مختومه اعلام کردن مسئلهای برخلاف عقلانیت نیست و روشنفکر دینی می تواند آموزه های قرآنی و روایات متواتر پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(علیهم السلام) را در مسائل مورد نظر فصل الخطاب بداند و پرونده آن مساله را مختومه اعلام نماید.
در پایان، بر این نکته تاکید میکنم که با توجه به اینکه جناب آقای دکتر عبدالکریم سروش و تا حدی جناب استاد ملکیان بر پلورالیسم بویژه پلورالیسم دینی پای میفشارند، نمیتوانند اعلام نمایند که وظیفه روشنفکر تقریر حقیقت و به تعبیری تصحیح باورهای کاذب مردم است، زیرا در مکتب پلورالیسم، باورهای کاذب بی معنا است.
جناب دکتر عبدالکریم سروش به صراحت اعلام میدارد که من در حوزه آموزه های کلامی، اخلاقی و فقهی خود را پلورالیست میدانم. و در تعبیری دیگر میگویند چون به یقین نمیدانیم رای که درست است به همه ارج می نهیم و هیچکدام را از میدان خارج نمی کنیم.( سروش، صراط های مستقیم، مجله کیان، شماره ۳۶، ۱۳۶۷؛ سروش، صورتی بر بیصورتی، مجله مدرسه، ۱۳۸۴)
حال با توجه به باور به پلورالیسم، چگونه یک روشنفکر میتواند از باورهای غلط و نابسامانی های فرهنگی و ظلم و فساد در جامعه سخن بگوید و همه همت خود را در جهت اصلاح آنها به کار گیرد. غلط بودن یک باور، با پذیرش پلورالیسم سازگار نیست.
و نتیجه آن که، تعریف استاد جناب آقای ملکیان در باب روشنفکر که او تقریر حقیقت و تقلیل مرارت میکند، با اشکالات اساسی مواجه است.
در پایان امید آن داریم که این ملاحظات بر معنای روشنفکری، مصداقی از معنای تضارب افکار باشد(به تعبیر امیر مومنان مولی الموحدین علی علیه السلام :اضربوا بعض الرای ببعض یتولد منه الصواب) تا به روشنی هر چه بیشتر حقیقت مدد برساند.