گوشه‌گیری و انزوا چرا؟! مفهوم پانیسم برگرفته از واژهٔ «پان» | انجمن پاردان (ایرانبان بلوچ)
گوشه‌گیری و انزوا چرا؟!
مفهوم پانیسم برگرفته از واژهٔ «پان» به‌معنای (همه، کل، تمامیت) است. در قرون گذشته پانیسم یک ایده سیاسی توسعه‌طلبانه بر پایه وحدت نژادی، مذهبی و زبانی بود. پان‌اسلاویسم، پان‌ژرمنیسم، پانعربیسم، پان‌تورانیسم، پانترکیسم و پان‌اسلامیسم از جمله آن هستند. به‌علت پیوند عمیق و ناگسستنی این عقیده با توسعه‌طلبی، نژادپرستی، دگرستیزی و نظامی‌گری؛ پانیسم کار به جایی نبرده و با شکست مواجه شده است. امروزه در جهان بر پایه همبستگی از طریق همکاری‌های سیاسی و اقتصادی و نظامی و فرهنگی اتحادیه‌های فراملی فراوانی به مانند اتحادیه اروپا یا اتحادیه جهان عرب ایجاد شده‌اند که برخلاف ایده‌های سنتی قرون گذشته، موفقیت‌های فراوانی دارند. امروزه با پانیسم سنتی به شکل تحدید شدهٔ آن، در «ناسیونالیسم قومی» برمی‌خوریم. در ناسیونالیسم قومی یا همان قوم‌گرایی، ملیت در چهارچوب قوم تعریف می‌شود و در مقابل ملی‌گرایی مدنی قرار می‌گیرد. یکی از تفاوت‌های مهم پانیسم در قوم‌گرایی با نسخهٔ سنتی پانیسم، این‌است که نسخهٔ سنتیِ پانیسم، بر پایه توسعه طلبی و گسترش مرزهای یک کشور بود. اما قوم‌گرایی به دنبال جدایی و انزوا است.
رویکرد انزواطلبانه و جدایی‌خواهانه قومگرایان (ناسیونالیست‌های قومی یا پان‌قوم‌ها) ناشی از مشکلاتی است که مدت‌هاست اقوام را تهدید می‌کند. امروزه که جهان به سوی جهانی‌شدن یا گلوبالیزه شدن می‌رود و زبان‌های بزرگ در حال پیشرفت روزافزون هستند، زبان‌ها و فرهنگ‌های کوچک به‌شدت در معرض خطر هستند. اعضای جوامع قومیتی زمانی که هویت خود را در خطر می‌بینند تصمیم به انزوا و جدایی می‌گیرند. آنها به این نتیجه می‌رسند که اگر با رویکردی تدافعی، بر پایه نژادپرستی و قوم‌سالاری به ستیزه‌جویی با دیگر اقوام بپردازند و هویت محلی و قومی خود را از هویت ملی خود جدا سازند و حتی به سوی استقلال و تجزیه بروند می‌توانند از هویت خود پاسداری کنند. اما با تجربه‌ای که از رویکرد پانیسم سنتی در قرن نوزده و هجده داریم، می‌شود حدس زد که دگرستیزی و نژادپرستی راه به جایی نمی‌برد، بلکه اتحاد و همبستگی با دیگران و گسترش روابط است که منجر به حفظ و پویایی یک فرهنگ می‌شود. با یک حساب سرانگشتی، می‌شود بررسی کرد که آیا پانعربیسم با رویکرد توسعه‌طلبانه خود بر پایهٔ نژادپرستی موفق شد یا اتحادیه جهان عرب با همبستگی کشورهای عرب و همکاری با جهان؟ در اروپا پان‌اسلاویسم و پان‌ژرمنیسم موفق شدند یا اتحادیه‌های مختلف اروپا برپایه همکاری‌های فراوان سیاسی و اقتصادی و فرهنگی؟
قومگرایان بدانند که گوشه‌گیری آنان نه تنها راه به جایی نمی‌برد بلکه به سرعت نابودی و زوالِ فرهنگ و هویت قومی می‌افزاید. لازم به ذکر است تکیه کردن زبان‌های کوچک‌تر به زبان‌های بزرگترِ هم‌خانواده می‌تواند به حفظ آنها در برابر زبان های بیگانه کمک کند. انسجام خرده فرهنگ‌های ایرانی با فرهنگ ملی ایران و تکیه زبان‌های محلی در زمینه تشکیل رسم‌الخط، گسترش ادبیات، قواعد، واژه‌سازی به زبان فارسی و دیگر زبان‌های ایرانی‌ای که سابقه ادبی و کتابت دارند و زبان معیار به‌شمار می‌آیند، کمک بسیاری به فرهنگ و زبان اقوام خواهد کرد. حتی زبان فارسی در زمینه واژه‌سازی یا یافتن معانی واژه‌های کهن می‌تواند به دیگر زبان‌های ایرانی اتکاء کند.
