به یاد بنیانگذار «کیهانِ علمی» و سردبیر کیهان بچه‌ها؛ مرحوم ام | جامعه شناسی مردم
به یاد بنیانگذار «کیهانِ علمی» و سردبیر کیهان بچه‌ها؛ مرحوم امیرحسین فردی که بود و چه کرد؟
پیام فصلی‌نژاد
از آن دسته مردانی بود که جز با زیستن، نمی‌شد او را شناخت و شاید برای همین، هنوز هم بسیاری از دستاوردهای او ناشناخته مانده است.
از يک‌سو، امیرحسین فردی سردبیری کارکشته بود، آن هم در سخت‌ترین ژانر ژورنالیستی؛ یعنی «روزنامه‌نگاری کودک و نوجوان» که همچنان در ایران غریب است، ولی او ما را با این غریبه آشنا کرد و خود، از شهریور ۱۳۶۱ تا ٣۱ سال بعد در راس مدیریت «کیهان بچه‌ها» قرار داشت؛ هفته‌نامه‌ای که نه تنها رکورددار تیراژ در تاریخ مجله‌نویسی ایران شد و در دهه شصت فروش ۳۰۰هزار نسخه در هفته را تجربه کرد، بلکه به باشگاهی بزرگ برای تولد نویسندگان و شاعران تبدیل شد و امروز خاطره نوستالژیک آن همچنان در ذهن ماست.
از دیگر سو، آنچه کمتر در خاطر ما مانده، آن است که مرحوم فردی از پیشروان «روزنامه‌نگاری علمی» و بنیانگذار مجله «کیهان علمی» (برای نوجوانان) نیز بود که از سال ۱۳۶۷ تا سال ۱۳۷۱ به مدیرمسئولی او و با همکاری بزرگانی چون «احمد بیرشک» منتشر می‌شد.
بنابراین، گرچه این مجله در ذهن ما گمشده است، اما فردی بود که از سال ۱۳۶۶ و در اوج بمباران تهران، دغدغه «ژورنالیسم علم» را داشت. او جلسات پیوسته‌ای را با بزرگان دانش برای چاپ اولین مجله علمی کودکان و نوجوانان در دفتر کیهان بچه‌ها تشکیل می‌داد تا بالاخره پس از یک‌سال، «کیهان علمی» در بهمن ۱۳۶۷ و با قیمت ۱۲۰ ریال روی دکه‌ها آمد. اولین مطلب مجله، چنین تیتری داشت: «چرا هرکس که در کتابخانه یا آزمایشگاه کار و فعالیت می‌کند، دانشمند نمی‌شود؟» و موضوع آن روش تحقیقات علمی و شیوه تفکر دانشمندان بود.
باری، این تجربه‌های موفق، ریشه در فکر فرهنگی مرحوم فردی داشت که در دهه ۱۳۵۰ قوام گرفته بود. او همان کسی بود که بی‌ادعا، کاری به ظاهر کوچک اما به غایت سترگ کرد: «مسجد» را به جایگاه حقیقی خویش بازگرداند و آن را از نیایش‌گاهی در حاشیه، به آفرینش‌گاهی در متن فرهنگ تبدیل کرد.
تشکیل شورای نویسندگان از سال ۱۳۵۴ در «مسجد جوادالائمه» که شان یک «کارگاه داستان‌نویسی» را داشت، نمونه این فکر فرهنگی است؛ کارگاهی که فردی در آن خواندن دسته‌جمعی رمان‌های بزرگ جهان را ترویج می‌کرد و در کنار کتابخوانی، نوشتن و انتشار جُنگ‌های ادبی را نیز با بچه‌های مسجد تمرین می‌کرد. در آن روزگار، ادبیات ایرانی در سیطره جریان‌های چپ‌گرا قرار داشت و مهم‌ترین دغدغه فردی این بود که «چرا ما صاحب ادبیات، به‌عنوان یک عامل تاثیرگذار فرهنگی، میان مردم نیستیم؟»
اینچنین از دل شورا و کتابخانه مسجد جوادالائمه در خیابان قزوین تهران با چند هزار عضو فعال، نویسندگان و هنرمندان بنامی برخاستند که پس از انقلاب و از سال ۱۳۵۸ نخستین ستون‌های «حوزه هنری» را ساختند و یک جریان ادبی جدید را شکل دادند؛ زمانی که هنوز نام حوزه، «حوزه اندیشه و هنر اسلامی» بود (و کاش به همین نام می‌ماند.) نخستین حضور او در حوزه به تاسیس بخش ادبیات داستانی و انتشار نشریه «بچه‌های مسجد» انجامید، اما دیری نپائید که به سبب برخی اختلافات از حوزه جدا شد، گرچه در سال ۱۳۸۱ و پس از ۲۰ سال دوباره از او برای همکاری دعوت کردند و او در سالیان پایان عمر، مدیر مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری بود.
دستاوردهای او چنان گسترده و ممتاز است که نمی‌توان در یادداشتی کوتاه حتی به ذکر آ‌ن‌ها پرداخت. او نه تنها ۴۰ سال به «نهادسازی فرهنگی» و «روزنامه‌نگاری کودک و نوجوان» پرداخت، بلکه در عرصه ادبیات و داستان‌نویسی با کتاب‌های مختلف از جمله «اسماعیل» و «گرگ‌سالی» شناخته می‌شود.
بخت با من یار بود که هرچند بسیار دیر استاد را یافتم، ولی نزدیک به هفت سال افتخار دوستی با مرحوم فردی را داشتم. او در مقام یک مفسر و منتقد فرهنگی، نگاهش ریشه در هنر داشت و چون سیاست‌زده نبود، هیچ‌گاه انصاف و اعتدال را از نظر دور نمی‌داشت، چنانکه گاه با برخی مواضع کیهان همراه نبود، اما این اختلاف‌نظرها را مانعی برای همفکری و همکاری نمی‌دید.
برای هنرمندی پیشرو چون استاد فردی، پیش از انقلاب «دوران شعار» تمام شده بود و به همین سبب، یک «هنرمندِ متعهدِ عملگرا» محسوب می‌شد. این تکاپو‌ها، او را به چهره ماندگار هنر و روزنامه‌نگاری این سرزمین تبدیل کرد. روحش شاد.
(تولد ۵ مهر ۱۳۲۸، درگذشت ۵ اردیبهشت ۱۳۹۲)
نشانی ما در اینستاگرام https://instagram.com/Popular_Sociology/
