سنجشگرانه اندیشی - تفکر نقادانه

2022-08-26 18:33:46 انتشار چاپ هشتم کتاب «مفهوم‌ها و ابزارهای تفکر نقادانه»


بخشی از کتاب:


ملاک‌های ارزشگذاری استدلال نویسنده

غایت: غایت استدلال‌کننده چیست؟ آیا نویسنده غایتش را به طور واضح بیان کرده است؟ یا، آیا می‌توان بر اساس متن نوشته‌اش فهمید که غایت استدلالش چیست؟ آیا غایتش موجه است؟

پرسش: آیا پرسش مورد بحث به‌خوبی بیان شده است؟ آیا واضح و غیرمتعصبانه است؟ آیا شیوه‌ی بیان پرسش به نحوی هست که پیچیدگی‌های موضوع مورد بحث را نشان دهد؟ آیا پرسش و غایت ربط و مناسبت مستقیمی با یکدیگر دارند؟

اطلاعات: آیا شواهد، تجربه‌ها، و/یا اطلاعاتی که نویسنده عرضه کرده مناسبت دارند؟ آیا برای این موضوع حیاتی‌اند؟ آیا اطلاعات عرضه‌شده درست‌اند؟ آیا نویسنده به پیچیدگی‌های موضوع توجه دارد؟

مفهوم‌ها: آیا نویسنده سعی کرده است، به هنگام ضرورت، به مفهوم‌ها وضوح ببخشد؟ آیا شیوه‌ی استفاده از مفهوم‌ها موجه است؟

انگاشته‌ها: آیا نویسنده به مطالبی که انگاشته (یا مسلّم گرفته) حساس بوده است؟ (آیا به انگاشته‌هایی که تردیدافکنی در آنها می‌تواند معقول باشد توجه داشته است؟) آیا نویسنده، در جاهایی که از انگاشته‌های مشکوک استفاده کرده، به مشکل‌هایی که این انگاشته‌ها ممکن است داشته باشند پرداخته است یا از کنار آنها عبور کرده است؟

استنتاج‌ها: آیا نویسنده سیر استدلالی‌ای عرضه می‌کند که به‌خوبی توضیح دهد نتیجه‌های اصلی او چگونه به دست آمده‌اند؟

نظرگاه: آیا نویسنده به استدلال‌ها یا نظرگاه‌های دیگر که مناسبت دارند حساسیت نشان می‌دهد؟ آیا به انتقادهایی که ممکن است بر اساس نظرگاه‌های مناسبت‌دارِ دیگر مطرح شوند توجه دارد و به آنها پاسخ می‌دهد؟

برآیندها: آیا نویسنده به برآیندها و پیامدهای دیدگاه‌هایی که اتخاذ می‌کند حساسیت نشان می‌دهد؟

برای تهیه‌ی اینترنتی کتاب اینجا را کلیک کنید

کانال «سنجشگرانه‌اندیشی»:
@sanjeshgaraneh باز کردن / نظر دهید

2022-08-23 19:33:28 چاپ دوازدهم «مغالطه‌های پرکاربرد» منتشر شد

قطعه‌ای از کتاب:

ترفند کثیف شماره 6: توسل به دلسوزی و همدلی
فریبکاران می‌دانند چگونه با نحوه‌ی توصیف وضعیتشان دلسوزی (یا دست‌کم همدلی) دیگران را بر انگیزند؛ و این کار را خصوصاً وقتی انجام می‌دهند که نمی‌خواهند مسئولیت کاری که کرده‌اند را بپذیرند.
برای مثال، برخی دانشجویان وقتی که تکلیفشان را انجام نداده‌اند شروع به آه و ناله کرده و چیزی شبیه به این می‌گویند: «نمی‌توانید تصورش را بکنید که زندگی من چه‌قدر سخت است و چه‌قدر سرم شلوغ است. انجام‌دادن تکلیف‌های دانشگاه واقعاً برایم دشوار است. من،‌ بر خلاف برخی دانشجویان دیگر، خوش‌اقبال نیستم؛ خانواده‌ام نمی‌توانند هزینه‌ی تحصیلم را بپردازند و خودم مجبورم هفته‌ای 30 ساعت کار کنم تا خرجم را در بیاورم. تازه، وقتی هم که از سر کار بر می‌گردم نمی‌توانم درس بخوانم چون هم‌اتاقی‌ام تا نیمه‌شب ساز می‌زند. شما بگویید. چه کار می‌توانم بکنم؟ لطفاً یک فرصت دیگر به من بدهید!»
بعضی وقت‌ها افراد برای دفاع از کسی غیر از خودشان هم از توسل به دلسوزی استفاده می‌کنند. برای مثال، کسی که طرفدار رئیس‌جمهور است برای دفاع از او چنین می‌گوید: «قبل از آنکه به رئیس‌جمهور انتقاد کنی، توجه داشته باش که او دشوارترین شغلِ جهان را دارد. باید تا دیروقت بیدار بماند و کار کند، نگران زندگی ما باشد، و سعی کند راهی برای تأمین رفاه همه‌ی ما پیدا کند. سرنوشت جهان آزاد به عملکرد او بستگی دارد و این بار بر دوشش سنگینی می‌کند. خوب است کمی وضعیت این بیچاره را درک کنی!» استفاده از این ترفند به فرد فریبکار کمک می‌کند تا توجه مخاطبان را از افراد بی‌گناهی که به سبب تصمیم‌ها یا سیاست‌های رئیس‌جمهور آسیب دیده‌اند منحرف کند.

برای تهیه‌ی اینترنتی کتاب اینجا را کلیک کنید.

کانال پارادوکس:
@ppaaraadoxx باز کردن / نظر دهید

2022-07-16 18:40:08 مترجمانی که کتاب را نخوانده‌اند

شاید عجیب به نظر بیاید اما مشکل بسیاری از کتاب‌های ترجمه‌شده این است که مترجمِ کتاب خواننده‌‌ی کتاب نبوده است؛ با همان کتابی که ترجمه کرده دم‌خور نبوده است
یکی از ویژگی‌های مترجمان خوب این است که اهل خواندن اند. شاید زیاده‌خوان نباشند اما خوب می‌خوانند و بعد از بین کتاب‌هایی که خوب خوانده‌اند چند نمونه را برای ترجمه انتخاب می‌کنند. ثمره‌اش اینکه، کمتر جمله‌ای در ترجمه‌هایشان می‌یابید که برای مخاطبِ تعریف‌شده، کلاً نامفهوم باشد.
اینجاست که «علاقه به موضوع» هم اهمیت خودش را نشان می‌دهد. مترجم ماشین نیست. نمی‌تواند به کاری دل بدهد که روحش از آن فراری است. و مترجمی که خودش ارتباط روحی با کتابش برقرار نکرده باشد نمی‌تواند متنی از کار در بیاورد که در ذهن خواننده بنشیند. چندرغاز حق‌الترجمه که تازه معلوم نیست سه چهار سال بعد از شروع کار به مترجم برسد یا نرسد مطلقاً نمی‌تواند تکانه‌ی لازم برای کلنجار رفتن با دشواری‌ها را به مترجم وارد کند (احتمالاً باورتان نمی‌شود – قطعاً باورتان نمی‌شود – اما من کتابی دارم که ترجمه‌اش ابتدای سال نود و سه (!) به پایان رسیده و حداقل پنج برابر یک ترجمه‌ی عادی برایش وقت گذاشته‌ام، اما هنوز وارد چرخه‌ی درآمدزایی‌ام نشده است!).
فلسفه‌خوانده‌ها حتماً این جمله‌ی معروف ویتگنشتاین را در پیشگفتار کتاب «رساله‌ی منطقی‌ـ‌فلسفی» خوانده‌اند: شاید این کتاب را فقط کسی فهم کند که اندیشه‌هایی را که در آن بیان شده‌اند – یا دست‌کم اندیشه‌هایی همانند آن را – خود شخصاً یک بار اندیشیده باشد.
شبیه همین سخن را می‌توان درباره‌ی ترجمه نیز تکرار کرد. ترجمه زمانی به بهترین شکل از کار در می‌آید که مترجم اندیشه‌ها یا احساس‌هایی مشابه آنچه در کتاب بیان شده را پیش‌تر تجربه کرده باشد؛ زمانی که مترجم، دست‌کم در بخش‌هایی از نگارش متن، احساس کند، بدون عدول از متن مبدأ، دارد دقیقاً حرف خودش را در دهان نویسنده می‌گذارد.
همه‌ی اینها را نگفتم تا مشارکتی در «صنعت تأسف» روشنفکری کرده باشم و نُچ‌نُچ‌ی فروخته باشم و، با این ترفند، خودم را یواشکی جزء کار‌ـ‌درست‌ها جا زده باشم. واقعیتش، در بین کارهای خودم (کارهایی که به سفارش دیگران انجام داده‌ام و خوشبختانه شناخته‌شده نیستند) نیز از این دست ترجمه‌ها وجود دارد. اینها را گفتم تا اولاً یادآوری‌ای باشد به خودم که تا حد امکان حاضر به ترجمه‌ی کتابی که واقعاً نپسندیده‌ام نشوم و ثانیاً تبیینی، ولو بخشی‌نگرانه، به دست داده باشم از کیفیت نه چندان مطلوب بیشتر ترجمه‌هایی که امروزه منتشر می‌شوند.

#مهدی_خسروانی

کانال پارادوکس:
@ppaaraadoxx باز کردن / نظر دهید

2022-06-25 22:38:19 ‌
منتشر شد
«دوستی در عصر اقتصاد»
مقاومت در برابر نیروهای نولیبرالیسم
نوشته‌ی تاد می
ترجمه‌ی کاوه بهبهانی

این کتاب درباره‌ی این است که ما در رویارویی با خودمان و با دیگران چه کسی هستیم. نولیبرالیسم نقش بسیاری در ساختن کسی که امروز هستیم داشته است. نمی‌توان نولیبرالیسم را صرفاً یک آموزه‌ی اقتصادی یا حتی مشتی روّیه‌ی اقتصادی دانست. زیستن در محدوده‌ی نولیبرالیسم، نولیبرالیسمی که دست‌کم برای سی چهل سال ما را آموخته کرده، یعنی غرقه‌شدن در مجموعه‌ای از شرایط، که محال است بر نحوه‌ی تفکر و احساس ما اثر نگذاشته باشد. اگر می‌خواهیم سویه‌ی مهمی را از کسی که هستیم بفهمیم و از دشواری و چه‌بسا حتی سیاه‌روزی آنچه از ما می‌خواهند باشیم سردرآوریم، آنگاه باید با نولیبرالیسم دست‌وپنجه نرم کنیم. می‌خواهیم بدانیم نولیبرالیسم چه فیگورهایی می‌آفریند، و ترغیبمان می‌کند چه‌طور زندگی کنیم.

‌‌‌‌ ارسال رایگان به سراسر کشور www.nashreney.com ‌‌ باز کردن / نظر دهید

2022-06-17 19:54:38 باز کردن / نظر دهید

2022-05-08 19:58:34 منتشر شد: ذهن فریبکار من

نویسنده: حسین حسینی‌پناه
ناشر: اریش

ما همیشه دوست داریم به ذهن خود اعتماد کنیم، یا لااقل خیلی‌اوقات به‌صورت ناخودآگاه به توانمندی‌اش تکیه کنیم، اما این اعتماد همیشه خوب نیست؛ زیرا ذهن ما به‌همان اندازه که توانایی‌های حیرت‌انگیزی دارد، گاهی‌اوقات هم می‌تواند علت اصلی بسیاری از قضاوت‌ها و تصمیم‌گیری‌های اشتباه روزانۀ ما باشد. اگر به ریشه و علت تصمیم‌گیری‌ها و قضاوت‌های اشتباه، سوءتفاهم‌ها، ناکامی‌ها و اختلافات در زندگی خود بنگریم، اغلب مواقع ردّ پای سوگیری‌های شناختی را می‌توانیم مشاهده کنیم. منظور از سوگیری شناختی، خطاهای نظام‌مند ذهن انسان است که به‌صورت ناخودآگاه بر تصمیم‌گیری‌ها و قضاوت‌های افراد تأثیر می‌گذارد و منجر به گرایش، نگرش، وهم یا باوری غلط می‌شود. به‌طور کلی، سوگیری‌های شناختی می‌توانند بر جنبه‌های مختلف زندگی و کار ما، ازجمله نحوۀ مدیریت دارایی‌ها و تصمیم‌گیری‌های مالی، تعاملات اجتماعی، و حتی به‌خاطرسپاری و یادآوری اطلاعات تأثیر بگذارند. در این کتاب مجموعۀ تقریباً کاملی از سوگیری‌های شناختی به‌همراه تعریف و مثال‌های مربوط به هریک از سوگیری‌های شناختی و راهکارهایی که کمتر دچار آنها شویم، ارائه شده است.

برای تهیه‌ی اینترنتی کتاب با ده درصد تخفیف اینجا را کلیک کنید.

کانال «سنجشگرانه اندیشی»:
@sanjeshgaraneh باز کردن / نظر دهید

2022-04-17 19:37:36 سانسور و توهم فرهیختگی

همه‌ي کتاب‌ها قرار نیست دید ما را وسیع کنند اما دست‌کم برخی از کتاب‌هایی که به عنوان گزینه‌های مطالعه انتخاب می‌کنیم باید چنین کارکردی داشته باشند. سانسور کتاب دقیقاً همین کارکرد را نشانه می‌رود. سانسور باعث می‌شود کتاب‌خوان‌ها، در عین حال که در چارچوب‌های مورد تأیید سانسورچی‌ها کتاب می‌خوانند، دچار این توهم شوند که نظرگاهشان در حال گسترش است.

و کار سانسور کتاب در کشور ما دارد به همین جا می‌رسد. تا همین چند ماه قبل، سانسورچی‌ها عمدتاً به آثار ادبی و هنری و مضامین جنسی و از این قبیل حساس بودند و کتاب‌های فلسفی (به بیان کلی‌تر: کتاب‌های نظری) کمی از تیغ ممیزی مصون بودند؛ شاید پیش خودشان این طور فکر می‌کردند که کتابی با شمارگان چند صد یا چند هزار نسخه (که تازه معلوم نیست خریدارانش هم آن را بخوانند) تأثیری نخواهد داشت.

ولی حالا ظاهراً عزمشان را جزم کرده‌اند که «کتاب» کارکردی در ردیف سخنرانی مکارم شیرازی یا حسن رحیم‌پور ازغدی داشته باشد. کتاب باشد، توهم فرهیختگی و کتابخوانی هم سر جای خودش بماند، اما عملاً قشر کتابخوان نیز، ناخواسته و نادانسته، در چارچوب‌های مطلوب تیغ‌به‌دستان بیندیشند.

در این شرایط، حتی دعوت به کتابخوانی می‌تواند بازی در زمین تیغ‌به‌دستان باشد مگر آنکه اگر بلافاصله پس از دعوت به کتابخوانی یادآوری کنیم که «مراقب محدودیت‌های ناشی از سانسور هم باش».

این را هم اضافه کنم: پر واضح است که اشاره‌ی این نوشته به کتاب‌های فلسفی و نظری به این معنا نیست که سانسور کتاب‌های دیگر (حتی کتاب‌های زرد) آسیب فرهنگی نیست. سانسور کتاب در هر صورت، آسیب‌رساندن به فرهنگ و توهین به مخاطب است؛ چه کتاب کانت و راسل و مکی و ویتگنشتاین باشد، چه کتاب «چگونه در رختخواب حرف‌های سکسی کثیف بزنیم»، چه کتاب «روانشناسی برای الاغ‌ها».

#مهدی_خسروانی

کانال پارادوکس:
@ppaaraadoxx باز کردن / نظر دهید

2022-04-02 15:38:45 آخرین روز تخفیف
درسگفتار آفلاین
فلسفه علم

مشاهده دوره:
https://tizfekri.com/courses/the-most-important-arguments-in-science-philosophy1400/

کد تخفیف:
40%TheMAPinscience1400

از همراهی شما خرسندیم. باز کردن / نظر دهید

2022-03-16 18:34:18 مقایسه واکنش شبکه ایران اینترنشنال به سه خبر
(چرکنویس این مطلب را در تابستان نوشتم اما به مناسبتی، که در ادامه معلوم خواهد شد، تصمیم گرفتم الان منتشر کنم)

خبر طرح صیانت از فضای مجازی که شاید برای نخستین بار در تابستان به طور جدی منتشر شد مهم‌ترین خبر (یا یکی مهم‌ترین خبرهای) سال هزار و چهارصد برای ما ایرانیان بود. حساسیت خبر در همان زمان وادارم کرد واکنش تقریباً همه‌ی شبکه‌های خبری (قاعدتاً نه شبکه‌های صدا و سیما!) را چک کنم.

با گذشت چند ساعت، احساس کردم پوشش خبر طرح صیانت در این شبکه‌ها به‌وضوح با اهمیت این خبر تناسب ندارد. شبکه‌ی بی‌بی‌سی فارسی تقریباً کل برنامه‌ی شصت دقیقه را به بررسی تحولات افغانستان اختصاص داد و در نیمه‌ی دوم برنامه دو مصاحبه درباره‌ی این موضوع پخش کرد.

اما معنادار تر از آن، واکنش شبکه‌ی ایران اینترنشنال بود. تصمیم گرفتم واکنش این شبکه به خبر طرح صیانت را با میزان پوشش یک خبر دیگر در همین ماه‌ها مقایسه کنم. برای مقایسه، خبر تلاش جمهوری اسلامی برای ربودن مسیح علی‌نژاد را ، که تقریباً در همان زمان اتفاق افتاده بود، انتخاب کردم. از آنجا که محاسبه‌ی دقایق پوشش این خبر در تلویزیون ایران اینترنشنال بسیار دشوار بود، تصمیم گرفتم تعداد پست‌های مربوط به این خبرها در کانال تلگرامی ایران اینترنشنال را به عنوان معیار انتخاب کنم.

در بیست و چهار ساعت پس از تصویب طرح مجلس، ایران اینترنشنال «شانزده» پست‌ مرتبط با این خبر در کانال تلگرامی‌اش قرار داده است. اما به نظرتان تعداد پست‌های مرتبط با خبر ربودن مسیح علی‌نژاد در همین بازه‌ی زمانی (بیست و چهار ساعت بعد از پست اول) چه‌قدر بوده است: چهل و شش! (شامل بخش ویژه‌ی خبری، سه مصاحبه‌ی اختصاصی با شخص علی‌نژاد، و برنامه‌ی چشم‌انداز- که خودش قریب به یک ساعت برنامه است).

معنادارتر از آن (انگیزه‌ی تکمیل و انتشار این پست) واکنش این شبکه به اعدام 81 نفر در عربستان سعودی در هفته‌ی اخیر است: در بیست و چهار ساعت پس از انتشار این خبر، فقط «یک» پست مرتبط با این اتفاق در کانال تلگرامی ایران اینترنشنال قرار گرفته است (که لابد به‌هیچ‌وجه شاهدی بر وابستگی ایران‌اینترنشنال به عربستان نیست!)

اما معنادارتر از همه‌ی اینها (فکر کنم اینجا دیگر مجاز باشم احتیاط را کنار گذاشته و بگویم «خنده‌دارتر» از همه‌ی اینها) می‌دانید چیست؟ اینکه ایران اینترنشنال بیشتر از هر شبکه‌ی دیگر، لابه‌لای برنامه‌هایش، در تعریف و تمجید از خود و تأکید بر بی‌طرفی و عینی‌نگری‌اش آگهی تبلیغاتی پخش می‌کند.

#مهدی_خسروانی

کانال پارادوکس:
@ppaaraadoxx باز کردن / نظر دهید

2022-03-04 19:28:29 تطبیقش با وضعیت این روزهای جهان بر عهده خودتان:

دشمن‌‌انگاره‌ها (تصویری که ملت‌ها هنگام جنگ از دشمنان خود دارند) آینۀ یکدیگرند؛ به عبارت دیگر، هر یک از دو طرف همان فضیلت‌هایی را به خود نسبت می‌دهد که دیگری به خود نسبت می‌دهد و همان رذیلت‌هایی را به دشمنش نسبت می‌دهد که دشمنش به او.

«ما» قابل‌اعتماد، صلح‌دوست، شریف، و انسان‌دوستیم؛ «آنها» خائن، جنگ‌دوست، و ظالم‌اند. در تحقیقی که در سال 1942 دربارۀ امریکایی‌ها شد، از آنها خواستند پنج صفت برای آلمانی‌ها و ژاپنی‌ها (که دشمن بودند) نام ببرند. «جنگ‌دوست» و «ظالم» دو نمونه از صفت‌هایی بود که امریکایی‌ها ذکر می‌کردند؛ اما هیچ‌کدام از این دو صفت در میان پنج صفت نخستی که آنها به روس‌ها (از متحدان امریکا) نسبت می‌دادند جایی نداشتند.

در سال 1966، این صفت‌ها از فهرست صفت‌هایی که امریکایی‌ها به آلمانی‌ها و ژاپنی‌ها (متحدان امریکا در سال 1966) نسبت می‌دادند حذف شدند؛ اما حالا روس‌ها (که دیگر متحد امریکا نبودند؛ گرچه بیشتر رقیب به حساب می‌آمدند تا دشمن) جنگ‌دوست و خائن شده بودند ...

دشمن‌‌انگاره همانند عدسیِ تحریف‌کننده‌ عمل می‌کند؛ اطلاعاتی که آن را تأیید می‌کنند مورد تأکید قرار می‌دهد و جلو ورود اطلاعاتی که با آن همخوانی ندارند را می‌گیرد. به این ترتیب، رسانه‌های همگانی رویدادهای حاکی از خیانت یا ظلم دشمن را بزرگ می‌کنند و رفتارهای انسان‌دوستانه یا شرافتمندانۀ او را نادیده می‌گیرند.

برگرفته از کتاب چگونه سوگیری و تبلیغات را در رسانه‌ها تشخیص دهیم

کانال «سنجشگرانه اندیشی»:
@sanjeshgaraneh باز کردن / نظر دهید