«ولایت فقیه»: حوزه، خودی و دیگری #مهدی_سلیمانیه مقدمه‌ی مت | گروه مطالعاتی «جامعه‌شناسی تشیع»
«ولایت فقیه»: حوزه، خودی و دیگری #مهدی_سلیمانیه
مقدمه‌ی متن:
انقلاب، تنها مدیریت سیاسی کشور را متحول نکرد. بخش‌های متنوعی از جامعه بر اثر وقوع انقلاب دچار تحول شد. یکی از این بخش‌های تغییریافته، حوزه‌های علمیه بودند. افزایش کمی نهادی و تعداد حوزویان، افزایش نقش‌های مورد انتظار و واگذار شده به حوزویان، تغییر ساختار مدیریتی حوزه در چند فاز جداگانه، تغییر جایگاه مرجعیت شیعه در ساختار مدیریتی حوزه، تغییر منابع اقتصادی و درآمدی حوزه‌های علمیه، تغییر در مناسبات نهاد حوزه و نهاد دانشگاه، تغییرات تکنولوژیک، برآمدن نهادهای جدید حوزوی، تغییر در شیوه‌های آموزشی سنتی حوزوی، تغییر در مناسبات نیروهای مؤثر در فضای حوزه و موارد متعدد دیگر، همه و همه بخشی از تغییرات گسترده‌ای بودند که حوزه‌های علمیه پس از انقلاب آن را تجربه کردند.
به یک تعبیر، می‌توان گفت که اگر بخش قابل توجهی از نیروهای مؤثر در به ثمر رسیدن و سپس سهیم شدن در حاکمیت ِ انقلابی، حوزوی بودند، خود حوزه نیز از تغییرات انقلاب و تحولات انقلابی بر کنار نماند.
به نظر می‌رسید که حوزویان انقلابی، به عنوان یکی از طیف‌های مختلف موجود در فضای حوزه‌ی علمیه‌ی ایران در دهه‌های چهل و پنجاه، پس از پیروزی انقلاب، برای تغییر نهاد حوزه برنامه‌هایی داشتند. برنامه‌هایی که با مشخص کردن نوعی آسیب‌شناسی ساختاری یا کارکردی، مطلوبیت‌ها و نامطلوبیت‌ها، «خودی» و «دیگری»، ارزش‌گذاری وضعیت فعلی، وضعیت ایده‌آل و مواردی مانند آن، برنامه‌ی عملی را به صورت تدریجی برای حرکت به سمت حوزه، از آن‌گونه که می‌بایست بود، دنبال کرد.
ویژگی‌های این تصویر توصیفی از حوزه‌ی فعلی و حوزه‌ی مطلوب، این نقشه‌ی راه، این برنامه‌ی عمل چه بود؟ این پرسش، برای فهم موقعیت کنونی حوزه‌های علمیه در شرایط پساانقلابی اهمیت جدی دارد.
یکی از راه‌ها برای یافتن پاسخ این پرسش، بازگشت به متون اصلی سیستمی است که مبنای تئوریک نظام جمهوری اسلامی را پس از پیروزی شکل داد. اینجاست که اهمیت جامعه‌شناختی متن «ولایت فقیه: حکومت اسلامی» آیت‌الله خمینی مشخص می‌شود: نوع نگاه آیت‌الله خمینی به حوزه و حوزویان مطلوب در این متن چگونه است؟ «خودی و دیگری» حوزه چگونه تصویر می‌شوند؟ آسیب‌شناسی آیت‌الله خمینی از نهاد حوزه در این متن چه مؤلفه‌هایی دارد؟ حوزه‌ی مطلوب آیت‌الله خمینی در این متن حائز چه ویژگی‌هایی است؟
با پاسخ به چنین پرسش‌هایی است که می‌توان بخشی از مبداء تحولات حوزه‌های علمیه در شرایط پساانقلابی را به صورت شفاف‌تری درک کرد. متن حاضر، تلاش می‌کند تا با نگاهی توصیفی به متن «ولایت فقیه»، از خلال نگاهی کمّی (مبتنی بر شمارش)، پاسخ‌هایی برای این پرسش‌هایی ارائه دهد.
ادامه مقاله در لینک زیر: http://www.socio-shia.com/index.php/news-reports/90-mainnews/423
