محمد بن اسحاق و خلفای عباسی پیش از این اشاره کردیم که دانش م | آسیب شناسی تاریخ صدر اسلام

محمد بن اسحاق و خلفای عباسی

پیش از این اشاره کردیم که دانش مغازی در مدینه شکل گرفته است [۱] . بروکلمان نیز نوشته است که احادیث ابن اسحاق همه به اهل مدینه بر می گردد [۲] . ابن اسحاق نویسنده اوّلین سیره نسبتا جامعی است که به دلیل نظم منطقی موجود در آن ، به عنوان نخستین کار اصیل در این زمینه شناخته شده است [۳] . وی از همان آغاز ، شهرت به صاحب السیره بود و این نشانگر جا افتادن شخصیت سیره شناس وی در نسل نخست مورخان است [۴] و نگاشته های او ، جامع کار های مقدماتی شکل گیری سیره است [۵] . شعبة بن حجاج و سفیان ثوری از او به عنوان امیرالمؤمنین در حدیث و سرور محدثان یاد کرده اند [۶] . سیره ابن اسحاق به عنوان یک الگوی تمام عیار از طرف مورخان پذیرفته شد . آنان بعد ها اخبار دیگری نیز گردآوری کردند ، اما بیشتر به عنوان حواشی سیره ابن اسحاق تلقی شده و محوریت سیره وی همچنان محفوظ ماند ؛ بطوری که شافعی مردم را در سیره نیازمند ابن اسحاق می دانست [۷] .
سیره ابن اسحاق که از اصلی ترین منابع سیره پیامبر (ص) است ، بی تأثیر از اوضاع سیاسی و نفوذ خلفای بنی عباس نوشته نشده است [۸] . تألیف وی در سیره نبوی به فرمان خلیفه منصور عباسی صورت گرفت [۹] ؛ چنان که منصور به ابن اسحاق دستور داد تا تحریری مکتوب از تمام مطالب تاریخی اش برای ولیعهد فراهم آورد [۱۰] و الکتاب الکبیر ابن اسحاق در کتابخانه دربار نهاده شد ( ألقی الکتابَ الکبیرَ فی خزانةٍ ) [۱۱] . بنا بر آنچه که برخی از محققان اشاره کرده اند ، ابن اسحاق تعدیلاتی را در سیره خود به نفع آل عباس بوجود آورده است [۱۲] . این بدان دلیل است که وی بیست سال آخر حیات خود را در دوره بنی عباس گذراند و سیره اش را به منصور و یا به مهدی_زمانی که ولایتعهدی پدر را داشته_ تقدیم کرد [۱۳] .




۱_ دائرة المعارف الإسلامیة / ج ۴ / ص ۴۸۶
ن ک : منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۱۲۷ 
 ن ک : سیر تطور و تحول اخبار سیره / رمضان محمدی / ص ۹۴
ن ک : تاریخ سیاسی اسلام / رسول جعفریان / ج ۱ / ص ۴۲

۲_ تاریخ الأدب العربی / ج ۳ / ص ۱۱

۳_ منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۶۲

۴_ ن ک : تاریخ خلیفة بن خیاط / ص ۱۲ و ایضاً در ص ۲۸۰ ذیل رخداد های سال ۱۵۲ : و فیها مات محمد بن اسحاق صاحب السیرة .

۵_ منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۴۵

۶_ ن ک : نقد و بررسی منابع تاریخی فتوح در سه قرن اوّل هجری / دکتر حسین عزیزی / ص ۲۸۸

۷_ ن ک :
تاریخ بغداد / خطیب بغدادی / ج ۱ / ص ۲۱۹
شذرات الذهب / ج ۱ / ص ۲۲۷
منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۵۴

۸_ سیر تطور و تحول اخبار سیره / رمضان محمدی / ص ۷۳

۹_ دانش تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی / دکتر حسن حضرتی / ص ۲۲۷

۱۰_ شفاهی و مکتوب ، در نخستین سده های اسلامی / گریگور شولر / به ترجمه و کوشش نصرت نیل ساز / ص ۱۵۴

۱۱_ تاریخ بغداد / خطیب بغدادی / ج ۱ / ص ۲۲۰

۱۲_ المغازی الاولی و مؤلفوها / هوروفنتس / ص ۸۱
منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۱۲۰

۱۳_ مقدمه کتاب السیر و المغازی / سهیل زکار / ص ۱۳ و ۱۴
منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۶۷