محمد بن عمر واقدی و خلفای عباسی محمد بن عمر واقدی (م ۲۰۷) ، | آسیب شناسی تاریخ صدر اسلام
محمد بن عمر واقدی و خلفای عباسی
محمد بن عمر واقدی (م ۲۰۷) ، بدون شک مهمترین مغازی نگار و پایه گذار این دانش در قرن دوم هجری به شمار می آید [۱] . کتاب مغازی وی در شکل گیری جریان سیره و مغازی نگاری در قرون دوم و سوم بسیار حائز اهمیت است .
ابن سعد در شرح حال وی نوشته است : او در بغداد بود تا اینکه مأمون از خراسان به بغداد آمد و منصب قاضی عسکر را به وی سپرد . او همچنان قاضی بود تا درگذشت [۲] . واقدی در دستگاه خلافت عباسی به مدت چهار سال (تا آخر عمر خویش) به کار قضا اشتغال داشته و کما بیش از امتیازات ویژه همکاری با خلافت بر خوردار می شده است [۳] و لذا در برخی منابع ، از موالی عبّاسیان [۴] و حتی وصی مأمون [۵] شمرده شده است . کاتب وی محمد بن سعد در طبقات خود می نویسد که واقدی از هارون خلیفه عباسی پول دریافت کرده و قرض هایش را پرداخته و فرزندانش را تزویج کرده و زندگی او بدین وسیله وسعت یافته است [۶] . واقدی در بحث از مشرکان اسیر در جنگ بدر به ترتیب ، اسیران تیره های مختلف قریش را فهرست کرده و درحالی که از بنی هاشم اسارت عقیل بن ابی طالب را نقل نموده اما بر خلاف اغلب منابع از شرکت و اسارت عباس بن عبدالمطلب در بدر (در سپاه مقابل پیامبر) ، سخنی به میان نیاورده است . با دقتی که واقدی در نقل اسامی طرفین درگیر دارد ، بعید است که سهواً نام عباس را در میان اسرا نبرده باشد ؛ بلکه او سکوتی عمدی و به خاطر آل عباس اتخاذ کرده ، چراکه در عهد حکومت آنها می زیسته و با آنها رابطه حسنه داشته و از الطاف آنها بهرمند می شده است [۷] .
۱_ منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۸۳
۲_ الطبقات الکبری / ابن سعد / ج ۷ / ص ۳۳۵
۳_ الطبقات الکبری / ابن سعد / ۵ / ص ۴۲۶ و ۴۲۷
۴_ وفیات الأعیان / ج ۳ / ص ۴۷۳
۵_ الطبقات الکبری / ابن سعد / ج ۵ / ص ۴۲۸
۶_ الطبقات الکبری / ابن سعد / ج ۵ / ص ۴۹۳ و ۴۹۴
۷_ المغازی / واقدی / غزوة بدر (ص ۱۰۲ به بعد) مقایسه شود با : تاریخ یعقوبی / احمد بن ابی یعقوب / ترجمه ابراهیم آیتی / ج ۱ / ص ۴۰۴ و ۴۰۵ که به دلیل عدم ارتباط و انتساب با خلفای عباسی ، با طعنه و کنایه از واقعیت اسارت عباس در غزوه بدر یاد می کند .
