علاوه بر چهار نفر فوق که از جمله مهم ترین ارکان سیره نبوی بودن | آسیب شناسی تاریخ صدر اسلام

علاوه بر چهار نفر فوق که از جمله مهم ترین ارکان سیره نبوی بودند و ارتباطشان با حکام اموی و عباسی بیان گشت ، سیره نویسان دیگری نیز وجود داشتند که عموما مرتبط با دستگاه خلافت بوده و کتب سیره خود را به دستور حکام وقت و یا تحت نظارت آنان نوشتند :

از جمله می توان به ابان بن عثمان بن عفان ، از جمله متقدم ترین عالمان سیره اشاره کرد که در سال ۷۵ از جانب خلیفه وقت ، والی مدینه بوده و از قدیمی ترین افرادی است که دستی در شناخت سیره داشته است [۱] . زبیر بن بکار درباره وی می نویسد : خلیفه سلیمان بن عبدالملک در مدینه اظهار تمایل کرد تا سیره ای نگاشته شود . ابان بن عثمان گفت که قبلا چنین کاری انجام داده است . سلیمان به ده نفر کاتب دستور داد تا نوشته او را استنساخ کنند [۲] . وی در نبرد جمل مقابل سپاه حضرت علی (ع) قرار داشته و پس از استیلای امویان ، از مقرّبان درگاه آنان به شمار آمد و مدتی حکومت مدینه را به نیابت از آنان بر عهده داشت [۳] .

نمونه دیگر عبدالرحمن بن عبدالله سُهیلی است که در قرن ششم هجری تحت حمایت حاکم ابویعقوب یوسف قرار گرفت و سیره نبوی خود یعنی الروض الأنف را در سه سال پایانی عمر خود برای او نوشت [۴] .

عاصم بن عمر بن قتاده انصاری نیز شهرت به مغازی داشته و ابن اسحاق از او روایاتی نقل کرده است . وی که مورد توجه دربار اموی بود ، به شام رفته و خلیفه عمر بن عبدالعزیز وی را امر به خواندن قصص مغازی و مناقب الصحابه در مسجد جامع اموی کرد [۵] .

عوانة بن حکم کلبی نیز که در زمره رجال مکتب تاریخ نگاری مدینه به حساب می آید [۶] ، به سود امویان جعل حدیث می کرد [۷] .


الگوی اوایل خلافت عباسی این بود که خبرگان سیره به روش گاه نگاری از زهری (م ۱۲۴) تا سُهیلی (م ۵۸۱) و ابن سید الناس (م ۷۳۴) ، همگی آشکارا به تشکیلات حکومتی نزدیک بودند . به عنوان نمونه ، سهیلی در گمنامی سرگرم کار خود بود تا اینکه مورد حمایت حاکم ابویعقوب یوسف (حکومت ۵۵۹_۵۸۸ ق) قرار گرفت و همانطور که گفته شد ، سیره نبوی خود یعنی الروض الأنف را در سه سال پایانی عمر خود برای او نوشت . ابن کثیر این موضوع را با طعنه اینطور گزارش کرده است : او زاهد و فقیر بود ؛ اما ثروت فراوانی در پایان عمرش از سوی حاکم مراکش به او رسید [۸] .




۱_ تذکرة الحفاظ / ج ۱ / ص ۱۷۳

۲_ الموفقیات / ص ۳۳۲

۳_ دانش تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی / دکتر حسن حضرتی / ص ۱۸۶

۴_ تاریخ نگاری اسلامی / چیس اف. رابینسون / ص ۲۲۲

۵_ تاریخ التراث العربی / سزگین / ص ۷۳
المغازی الأولی و مؤلفوها / هوروفنتس / ص ۴۸

۶_ تاریخ نگاری در اسلام / صادق سجادی و هادی عالم زاده / ص ۶۷ و ۶۸

۷_ علم تاریخ در گستره تمدن اسلامی / ج ۱ / ص ۵۴۲ و ۵۴۳
دانش تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی / دکتر حسن حضرتی / ص ۱۸۵

۸_ تاریخ نگاری اسلامی / چیس اف. رابینسون / ص ۲۲۲