2021-04-20 20:17:42
#سقوط_اصفهان_به_روایت_کروسینکی (۱۶)
#جواد_طباطبایی (بازنویسی)
میرویس پس از اقامتی در دربار، به قصد زیارت مکه عازم حجاز شد. این سفر به سبب پی آمدهایی که داشت، یکی از نقطه عطفهای یورش افغانان بود و دوسرسو آن را «زمان نخستین ضربه ای» می داند که میرویس بر پیکر شاهنشاهی ایران وارد کرد و هم او میگوید که آن زیارت «سرچشمه همه حوادثی بود که از آن پس فروپاشی کشور رابه دنبال آورد». میرویس بر آن شده بود که به شورش خود علیه حکومت مرکزی صبغه‌ای دینی بدهد، زیرا تنها انگیزه دینی شورش می توانست اتحادی میان همه اقوام افغان به وجود آورد و آنان را به اطاعت کورکورانه از رهبر شورش وادار کند. اعلام مذهب رسمی که در آغاز و در دوره شکوفایی فرمانروایی صفویان در رویارویی با خلافت عثمانی نقطه قوتی برای نظام حکومتی ایران به شمار می آمد، با چیره شدن ضعف بر ارکان آن به نقطه ضعفی جدی تبدیل شد. به گفته دو سرسو، در زمان شاه عباس نیز علمای مکه فتوایی مبنی بر جواز قیام به سیف عليه رافضيان صادر کرده بودند. در آن فتوای علمای حجاز آمده بود که «اگر مسلمانی یک مسیحی محارب را بکشد، یک ثواب کرده است، اما کسی که یک ایرانی را بکشد، ثوابی کرده است که اجر آن هفتاد بار بیشتر است».
در زمان شاه عباس، رابطه نیروها میان حکومت مرکزی ایران و دنیای اهل سنت، در مجموع، به نفع ایران بود، اما میرویس زمانی توانست چنین فتوایی را از علمای مکه بگیرد که رابطه نیروها نه تنها با خلافت عثمانی، بلکه حتی با شورشیان یکی از ولایات سنی نشین به ضرر ایران دگرگون شده بود. وانگهی، این فتوا به دست مردی داده شد که به گفته دو سرسو «به تنهایی هوشمندتر از همه وزیران دربار ایران بود».
مخالفان گرگین خان در دربار نیز خطر او را در پیش شاه سلطان حسین برجسته و چنین وانمود کرده‌بودند که میرویس مردی است که توانایی مقابله با او را دارد. شاه نیز برای تقویت مقام میرویس در رویارویی با نماینده خود در قندهار به او خلعت بخشید، اما میرویس با هوشمندی مناسبات حسنه خود را با هواداران گرگین خان، بویژه برادر او که منصب دیوان بیگی نیز داشت، در دربار در خفا حفظ کرده بود. میرویس در سال ۱۷۰۹ باشکوه و جلال وارد قندهار شد و در اجرای نقشه خود توانست در موقع مناسب گرگین خان را به قتل برساند. اهالی قندهار نیز با استفاده از این فرصت قیام کردند و سپاهیان ایرانی و گرجی را خلع سلاح کردند. از آن پس، میرویس بزرگان قوم و بخشی از مردم را در شورایی گرد آورد و با علنی کردن فتوای علمای مکه توضیح داد که شورش علیه حکومت مرکزی توجیهی شرعی دارد.
دریچه کتاب
@daricheketab
456 viewsتوفان, 17:17
ت
