گنجينه

2022-05-09 21:40:58 @ganjineh_channel باز کردن / نظر دهید

2022-05-09 12:31:55 لینک ورود به نشست:
https://www.skyroom.online/ch/u09127515824/taleban.ir

@ganjineh_channel باز کردن / نظر دهید

2022-05-01 19:05:04 ‍ پیام تسلیت نویسندگان حلقه کاتبان، در فقدان استاد آصف فکرت

بسم الله الرحمن الرحیم

دانشمند فرهیخته، محقق میراث کهن، شاعر و ادیب گرانمایه، استاد محمد آصف فکرت با آثار ارزشمند خود، چه در قالب کتاب‌هایی که تالیف و ترجمه کرد، چه در زمینه نسخه‌شناسی و همکاری با کتابخانه‌های کتب خطی و چه در قالب مقالات علمی و ترجمه آثار به زبان فارسی و همکاری با مراکز علمی و مجلات پژوهشی، خدمات شایانی به فرهنگ و میراث بزرگان این سرزمین داشت. حلقه کاتبان، فقدان آن استاد ارجمند را که سالها در این مجموعه نیز قلم زد، به جامعه علمی و فرهنگی افغانستان و ایران و علاقمندان به فرهنگ و زبان فارسی و میراث اسلامی، تسلیت می‌گوید و از خداوند علو درجات را برای آن مرحوم و صبر جزیل را برای بازماندگان خواستار است.

حسن انصاری
علی بهرامیان
حمیدرضا تمدن
سید محمدرضا جلالی
مجید جلیسه
جویا جهانبخش
ابوالفضل حافظیان بابلی
سید محمدحسین حکیم
احمد خامه‌یار
محمدکاظم رحمتی
سید صادق سجادی
حوریه سعیدی
عمادالدین شیخ الحکمایی
محسن صادقی
علی صدرایی خویی
عبدالحسین طالعی
علی طباطبائی یزدی
قیس العطار
حمید عطایی نظری
عبدالله غفرانی
مهدی فراهانی منفرد
عمار الفهداوی
فاطمه قاضیها
محمد قنبری
یونس کرامتی
مرتضی کریمی‌نیا
علی مشهدی رفیع
محمدباقر ملکیان
سید محسن موسوی اصفهانی
خسرو ناقد
عارف نوشاهی
احمدرضا نیکنام

@kateban
http://www.kateban.com باز کردن / نظر دهید

2022-04-25 16:34:53 تأملی درباره گرایش فرقه‌ای جامعه شیعی طبریه

http://ganjineh.kateban.com/post/3516

https://t.me/ganjineh_channel باز کردن / نظر دهید

2022-04-25 16:34:42 شواهد انتشار تشیع در اردن و فلسطین تا سده ششم هجری

1) تشیع در طبریه و اردن
http://ganjineh.kateban.com/post/3416

2) تشیع در رمله و فلسطین
http://ganjineh.kateban.com/post/3490

منتشر شده در: کتاب‌گزار، شماره 2 و 3، تابستان و پاییز 1395

https://t.me/ganjineh_channel باز کردن / نظر دهید

2022-04-21 20:33:45 ریشه تاریخی داستان مرة بن قیس

چکیده: داستان مُرّة بن قیس روایت معجزه‌ای از امام علی (ع) است که آن حضرت از درون قبر، دشمن خود را، که قصد جسارت به ایشان داشت، به هلاکت رساند. این داستان در چند سده متأخّر، در متون فارسی و میراث شیعی بازتاب نسبتاً گسترده‌ای داشته و گاه در اشعار شاعران نیز به آن اشاره شده است. با این حال در منابع تاریخی معتبر و کهن، از شخصی به نام مرّة بن قیس یاد نشده و حادثه‌ای مشابه داستان وی گزارش نشده است. این نوشتار با تحلیل عناصر تاریخی موجود در برخی از تحریرهای این داستان، نشان داده است که اصل داستان مرّة بن قیس از ریشه و بن‌مایه تاریخی برخوردار است و می‌تواند بازتابی از غارات و حملات طوایف و قبایل عرب، همچون قرامطه و بنی‌خفاجه، به کوفه و نجف در سده چهارم هجری باشد.

واژگان کلیدی: #نجف؛ #امام_علی (ع)؛ مرّة بن قیس؛ #تاریخ_اسلام؛ #ادبیات_شیعه

#احمد_خامه_یار

منتشر شده در: فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره 45، زمستان 1399، ص83-93.

متن کامل مقاله
https://ganjineh.kateban.com/post/4949

https://t.me/ganjineh_channel باز کردن / نظر دهید

2022-04-05 10:19:47 فتوح الحرمین، راهنمای منظوم و مصوّر حج و حرمین شریفین

معرفی منابع

معرفی مقاله‌ی «درآمدی بر نسخه‌شناخت فتوح الحرمین محیی لاری» نوشته‌ی احمد خامه‌یار

یادداشت‌های دین‌پژوهان | احمد خامه‌یار


فُتوح الحَرَمَیْن، سروده‌ی مُحیی‌الدین لاری، منظومه‌ای بر وزن مخزن الاسرار نظامی، در موضوع آداب حج و توصیف اماکن مقدس حرمین شریفین است. این اثر را می‌توان نماینده‌ی نخست و اصلی نوع ادبی «حج‌نامه» در زبان فارسی به شمار آورد که بعداً به پیروی از آن، منظومه‌های فارسی دیگری و بلکه حتی منظومه‌هایی به زبان ترکی، سروده شده است.

فتوح الحرمین در واقع راهنمای مختصری برای حج‌گزار است که در آن، آداب و مناسک حج و شرح مساجد و اماکن مقدس مکه و مدینه، با هدف سهولت و آسانی یادگیری و حفظ آن، در قالب زبان شعر بیان شده است. نظم شیوا و روان متنِ منظومه آن را به اثری مورد علاقه برای مسلمانان فارسی‌زبان تبدیل کرده است.

کارکرد فتوح الحرمین به عنوان راهنمای منظوم حج‌گزاران، با ترسیم تصاویر و نگاره‌هایی از اماکن مقدس مکّه و مدینه در نسخه‌های خطی این اثر کامل می‌شده است. این تصاویر، برای مردم آن زمان که هیچ رسانه‌ی تصویریِ دیگری در اختیار نداشتند، نقشی را که عکس‌ها یا نقشه‌های راهنما در زمان ما دارند، ایفا می‌کرده است.

از فتوح الحرمین بیش از ۱۵۰ نسخه‌ی خطی در بسیاری از کتابخانه‌ها و مراکز نسخ خطی و شماری از موزه‌های هنری معتبر جهان وجود دارد. مزیّن‌بودن این نسخه‌ها به تصاویر و نقشه‌های زیبای اماکن مقدس، باعث شده تا این کتابخانه‌ها و موزه‌ها، معمولاً نسخه‌های فتوح الحرمین را از نفایس و آثار هنری ارزشمند خود به شمار آورند. در ایران اما، نسخه‌های فتوح الحرمین مورد بی‌مهری قرار دارند.

تنها اثر چاپی مستقل در ایران درباره‌ی فتوح الحرمین (البته به‌جز تصحیح متن آن)، کتاب نگار و نگاره تألیف استاد رسول جعفریان (تهران: نشر علم، ۱۳۹۲) است که حاوی شرح و تحلیل تصاویر اماکن مقدس در نسخ خطی این منظومه است. با این حال، پرداختن به ابعاد دیگری از این موضوع نظیر کاتبان و اماکن کتابت نسخه‌ها، سبک‌ها و الگوهای مختلف تصاویر و بررسی میزان واقع‌گرایی در ترسیم آن‌ها، در این کتاب مغفول مانده است.

با توجه به فقدان مطالعه‌ی نسخه‌پژوهانه‌ی جامعی درباره‌ی نسخ خطی فتوح الحرمین، نگارنده‌ی این سطور در مقاله‌ای با عنوان «درآمدی بر نسخه‌شناخت فتوح الحرمین محیی لاری» (منتشر شده در: میراث حج و حرمین شریفین ـ دفتر اول، به کوشش: احمد خامه‌یار، تهران: مشعر، ۱۳۹۹ ص ۲۳۵-۳۰۰)، ضمن معرفی تفصیلی فتوح الحرمین و ویژگی‌های آن، جدولی از مشخصات ۱۴۰ نسخه خطی آن تهیه کرده است.

یادداشت‌های دین‌پژوهان | احمد خامه‌یار

نشانی صفحه‌ی نویسنده‌ی این یادداشت، احمد خامه‌یار، در اینستاگرام

--------------------
پیش از این،‌ در پنجمین نشست از مجموعه‌ی «خیلی دور، خیلی نزدیک» درباره‌ی فتوح الحرمین با لیلا الحق گفت‌وگو کرده‌ام. نما و آوای آن نشست در دسترس است.

#اسلام‌پژوهی #نسخه‌پژوهی #سفرنامه #حج‌نامه

زهیر میرکریمی
@anqanotes باز کردن / نظر دهید

2022-03-28 22:14:18 قیام احمد بن موسی (ع) شاهچراغ؛ واقعیت یا افسانه؟

مزار احمد بن موسی (ع)، موسوم به «شاهچراغ»، از مشهورترین مزارات امامزادگان در ایران به شمار می‌آید. این مزار در دوره اتابک ابوبکر بن سعد بن زنگی (حکومت: 628-658ق)، به دنبال شناسایی پیکر سالمی که روی انگشترش نام «احمد بن موسی» حک شده بود و آن را متعلق به احمد بن موسی الکاظم (ع) تصوّر کردند، ساخته شد.

منابع تاریخی کهن و دست اول، درباره سرنوشت و تاریخ و محل درگذشت احمد بن موسی (ع)، آگاهی قابل اعتنایی به دست نمی‌دهند. شماری از پژوهشگران معاصر، با استناد به خبری از ابونصر بخاری، مبنی بر اینکه احمد بن موسی مبرقع فرزند امام جواد (ع) از قم به شیراز مهاجرت کرد و آنجا درگذشت و مدفون شد، مزار شاهچراغ شیراز را متعلق به احمد بن موسی مبرقع دانسته‌اند.

با این حال در شماری از منابع متأخر، گزارشی مفصل درباره قیام احمد بن موسی الکاظم (ع) به خونخواهی برادرش امام رضا (ع) و شهادت وی به دست حاکم شیراز سخن به میان آمده است. این گزارش به کلی فاقد اعتبار تاریخی است و در نبودِ اسناد و مدارک تاریخی معتبر برای دفن احمد بن موسی (ع) در شیراز، در قرون متأخر ساخته و پرداخته شده است.

گفتنی است مرحوم سید محسن امین، گزارش مشابهی را از لب‌الانساب نیشابوری نقل کرده است که بر اساس آن، احمد بن موسی (ع) به همراه سه هزار تن از سادات علوی، به خونخواهی برادرش امام رضا (ع) قیام کرد؛ اما در اسفراین به شهادت رسید و همانجا به خاک سپرده شد. در حال حاضر نیز مزار دیگری برای احمد بن موسی (ع) در حوالی اسفراین وجود دارد.

امروزه هیچ نسخه‌ای از کتاب لب‌الانساب در دسترس نیست. گزارش فوق نیز از این جهت مورد تردید است که اگر چنین رخداد و قیامی با این ابعاد رخ داده بود، چرا در هیچ یک از منابع تاریخی معتبر دیگر (نظیر مقاتل الطالبیین ابوالفرج اصفهانی) بازتاب نیافته است؟ بر این اساس علمایی همچون سید محسن امین و شهید محراب قاضی طباطبایی، حکم به جعلی یا افسانه‌ای بودن این گزارش داده‌اند.

***

چندی است بخش قابل توجهی از بافت تاریخی زیبا و ارزشمند #شیراز، برای اجرای یکی از طرح‌های موسوم به «حرم تا حرم»، به طور ناجوانمردانه در معرض تخریب قرار گرفته است. ای کاش مسئولین و متولیان مذهبی ما، دانش و سواد خود را نسبت به اعتبار تاریخی زیارتگاه‌هایی که اجرای چنین طرح‌هایی را برای آنها تصمیم‌گیری می‌کنند، افزایش می‌دادند.

#احمد_خامه_یار

https://t.me/ganjineh_channel باز کردن / نظر دهید

2022-03-21 11:55:56 فرارسیدن نخستین نوروز سده پانزدهم خورشیدی بر همه اساتید بزرگوار، دوستان عزیز و همراهان گرامی، خجسته و فرخنده باد.

نقاشی روی شیشه صور ابراج دوازده‌گانه در خانه و حسینیه امینی‌های قزوین

#احمد_خامه_یار

https://t.me/ganjineh_channel باز کردن / نظر دهید

2022-03-16 22:20:30 نمونه‌هایی از باورهای کلیشه‌ای رایج در تحقیقات تاریخی (در زمینه تاریخ تشیع)

باورهای کلیشه‌ای رایجی که مبتنی بر نتایج پژوهش‌های علمی و دقیق نیست، اما در عین حال در نوشته‌های نویسندگان غیر آکادمیک و حتی آکادمیک بسیار تکرار می‌شود، از مشکلات و آفت‌های بزرگ تحقیقات تاریخی به شمار می‌آید. این گونه باورها، هرچند ممکن است دربرگیرنده بخشی از حقیقت باشد، اما لزوماً به طور کامل منطبق بر واقعیت‌های تاریخی نیست. از این‌رو برای دانشجویان و نویسندگانی که این باورها را پیش‌فرض‌های ذهنی خود و گاه حتی مسلمات تاریخی در نظر می‌گیرند، مانع رسیدن به نتایج پژوهشی دقیق‌تر و علمی‌تر است.

در اینجا به چند نمونه از باورهای کلیشه‌ای رایج در نوشته‌ها و تحقیقات در زمینه تاریخ تشیع و موضوعات فرعی مرتبط با آن اشاره می‌کنم:

1. کلیشه دو مکتب کهن حدیثی و کلامی قم و بغداد (در صورتی‌که مانع از توجه به سایر مکاتب و حوزه‌های کهن تشیّع همچون خراسان، مصر، مدینه و ... شود).

2. کلیشه نقش ایرانیان در پیدایش تشیّع (در صورتی‌که مانع از رؤیت ریشه‌های عربی تشیّع و نقش پررنگ‌تر قبایل و امارت‌های عرب در گسترش تشیّع شود).

3. کلیشه مهاجرت امامزادگان و علویان به ایران در نتیجه ظلم و جور خلفای اموی و عباسی و نقش آنان در گسترش تشیّع در ایران (بدون در نظر گرفتن سایر عوامل مهاجرت و شواهد نقض این باور).

4. کلیشه ریشه‌های شیعی تصوّف از آغاز شکل‌گیری آن (بدون توجه به اصالت خاستگاه غیر شیعی تصوّف در اسلام).

5. ادعای هواداری عموم اهل سنّت از اهل بیت (ع) از دوره‌های اولیه (بدون در نظر گرفتن سیر تاریخی و تدریجی گسترش دوستی اهل سنّت نسبت به اهل بیت)

#احمد_خامه_یار

https://t.me/ganjineh_channel باز کردن / نظر دهید