غلو پژوهی

2022-09-01 11:11:26 میرلوحی سبزواری و جعل اثبات الرجعة منسوب به فضل بن شاذان

ارائه صوتی: علی عادل‌زاده

جمعه ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ ساعت ۲۰:۳۰
گروه تلگرامی معاریض: @GHMaariz110

@Alasar_1 باز کردن / نظر دهید

2022-08-31 12:51:45 پاسخ به دو مغالطه غلوآمیز رایج

1. برخی غالیان معتقدند اقتضای فضل امامان این است که معاجز و فضائل همه انبیا را همان طور و بیش از آن داشته باشند. لذا اگر برای حضرت عیسی ع شکل خاصی از ولادت و عروج مطرح است، گونه‌ای از آن را برای امامان نیز می‌پذیرند.

در برابر باید گفت: بر اساس روایات امامیه، برتری مقام امامت بر نبوت آموزه‌ای شناخته‌شده و اصیل است (عياشي، تفسير ج‏1، ص58؛ کلینی، الكافي، ج‏1، ص175)، اما با این‌حال، مثلاً انتساب نبوت (از فضائل انبیا) به ائمه اهل بیت (ع) عقیده‌ای غالیانه است که در روایات متعدد از سوی ائمه، رد شده است (نمونه: صفار، بصائر الدرجات، ج‏1، ص258، 452؛ کلینی، الکافی، ج1، ص269، ش6؛ کشی، الرجال، ص301، ص247، 298، 323-324: ش456، 529، 529، 540، 588؛ ابن‌بابویه، عیون أخبار الرضا، ج2، ص201).
بسیاری اوقات نسبت دادن ِ فضائل و جایگاهِ مقام پایین‌تر به بالاتر نیز تجاوز از حد و غلو است. به عنوان مثال، رهبری را می‌توان تصور کرد که جایگاه برتری در جامعه دارد اما همه فضائل و دانش‌ها و توانمندی‌های زیردستانش را ندارد، و یا مانند نبی اکرم (ص) که با وجود برتری بر انبیای پیشین و علم بیشترشان، برخی معاجز انبیا (ع) را دست‌کم در دوران حضورشان بالفعل نداشتند (برای نمونه: ص: 35-37؛ قصص: 48؛ آل عمران: 59).

مرحوم قاضی نور الله شوشتری در این زمینه می‌نویسد:
«علم ایشان به ضمایر، في الجمله باشد و دیگران را نباشد یا کمتر باشد. و اکملیت آن حضرت بیش از این تقاضا نمی‌کند که اطلاع بر ضمایر، بیشتر از دیگران داشته باشند، بلکه اگر آن حضرت اطلاع بر ضمایر نداشتی و دیگران اطلاع داشتندی، خللی در افضلیت ایشان نمی‌رسانید، زیرا که بسیاری از انبیاء به بعضی از صفات مخصوص بوده‌اند که پیغمبر ما آن صفات را نداشته؛ مانند آن که موسی کلیم الله بود و آن حضرت نبود، و عیسی روح الله بود و آن حضرت نبود، و بزرگی حضرت موسی و تفضيل او بر خضر مقرر است و مع هذا بسیاری از حقایق او می دانست که حضرت موسی نمی‌دانست.
آری، اظهار ضمایر اگر چه یک بار یا دو بار، و از یک کس یا از دو کس باشند، نیز از معجزات است، و در معجزه بودن آن لازم نیست که هر ضمیر را دانند و بعضی اولیاء را که صاحب نفحات از ایشان اظهار ضمیر نقل نموده، می تواند بود که واقع باشد، و آن را نیز کسی دعوی ننموده که همیشه و در همه حال بوده، بلکه حال جميع انبیاء و اولیاء همان است که:
گھی بر طارم اعلى نشینم گهی بر پشت پای خود نبینم» (اسئلة يوسفيه، ص52)

2. غالیان می‌گویند اگر علم و قدرت امامان را محدود بدانید یعنی ایشان را جاهل و عاجز خوانده‌اید. البته با اندک تأملی روشن است که عقلا حتی یک عالم معمولی را نیز با وجود ناآگاهی‌های بسیارش در علوم مختلف جاهل نمی‌خوانند. پس معلوم است اطلاق جاهل بر حجج الهی با آن حیطه گسترده علوم وحیانی و لدنی ابدا سزاوار نیست. وانگهی آیات و روایات در زمینه محدودیت علم و قدرت انبیا متواتر است (نمونه‌ها). آیا غالیان چنان جسارتی به انبیای الهی را روا می‌دارند؟
اما استعمال این تعابیر برای اولیای الهی در نسبت‌ به خداوند و یا به صورت موردی (و نه مطلق) چنانکه در برخی آیات و روایات آمده، اشکالی ندارد. چنانکه می‌فرماید: «إن أدری...»، «لا تعلمهم...»، «ما کنت تعلمها...»، «اللهم... فَإِنِّي ضَعِيف‏»، «أنا عبدك الضعيف الذليل الحقير...»
@gholow2 باز کردن / نظر دهید

2022-08-28 17:47:59 ملا آقای دربندی، و نمونه مبانی جعل‌پرور (2)

4. استناد دربندی به مشهور عوام یا منبر روضه‌خوانان
دربندی مطالب و وقایع بسیاری روایت کرده که در منابع مکتوب نیست، ولی در مواردی مبنای خود را در نقل چنین مطالبی توضیح داده است که رواج آن بر منابر شاهد بر وقوع و مانع از نادرستی آن دانسته است (برای نمونه: اکسیر العبادات، شرکة المصطفی، بحرین، ج2، ص387. سوگند خوردن دربندی بر صحت مطلبی مرتبط یعنی نبرد قاسم بن الحسن در تهران: شرح زندگانى من، عبد الله مستوفی، نشر زوار، ‏ج‏1، ص276).
در برابر باید گفت شهرت به تنهایی می‌تواند حاصل شایعه‌ای متأخر باشد. خصوصاً در جایی که غالب افراد اهل بررسی و تحقیق نیستند. بلکه حتی شهرت میان مورخان و عالمان متقدم همیشه دلیل صحت مطلب نیست. چه برسد به شهرت عوام متأخر. براین اساس، عالمان محقق، بسیاری اوقات به مشهور قدما اکتفا نکرده، و خود به بررسی‌های تاریخی می‌پردازند. ذکر مثال‌هایی از دوره معاصر نیز برای تبیین مطلب مفید است. برای نمونه:

- داستان فتح اندلس به خاطر فساد جوانان در اصل یک رمان بوده، که جمع زیادی از عالمان معاصر آن را تاریخ پنداشته‌اند. (جعفریان، قصه‌ای درباره سقوط آندلس و انعکاس آن به عنوان تاریخ)

- بر خلاف تصور رایج، کشتار 21 تیر 1314 معترضین مشهدی در مسجد گوهرشاد در واکنش به قانون یکسان‌‌سازی لباس و اجباری شدن کلاه پهلوی برای آقایان بود و نه کشف حجاب خانم‌ها. در قضیه کشف حجاب نیز بنا بر گزارش‌های زیادی، مقابله حکومت پهلوی اول بیشتر با چادر بوده است. (توضیحاتی در این باره)

- بارها از منابر و سایت‌های زیادی شنیده و دیده‌ایم که فوکویاما در کنفرانسی در اورشلیم گفته است:
«شیعه پرنده‌ای است که افق پروازش خیلی بالاتر از تیررس ما است. پرنده‌ای که دو بال دارد، یک بال سبز و یک بال سرخ. بال سبز مهدویت و عدالت‌خواهی اوست. بال سرخ شهادت‌طلبی است که ریشه در کربلا و عاشورای حسینی دارد. شما نمی‌توانید انسان‌هایی را تسخیر کنید که بر این باورند...» (نمونه‌هایی از این دست)
اما این مطلب هیچ مستندی ندارد؛ بلکه در مصاحبه‌ای فوکویاما تصریح می‌کند که ابداً از چنین چیزی خبر ندارد (کلیپ مصاحبه). عجیب آنکه حتی پس از نشر تکذیبیه و نقدها در برخی سایت‌ها باز هم‌چنان برخی مطلب جعلی را تکرار می‌کنند.

در میان این دست از مشهورات متکی به جعل معاصر، می‌توان از جایگاه افسانه‌ای جابر بن حیان در شاگردی امام صادق ع، داستان مکاتبه انشتین و آیت الله بروجردی (که حتی نوه‌شان نیز باور کرده)، روز میلاد حضرت معصومه س، خاطره جعلی منسوب به کلینتون در پذیرش نقش امریکا در تشکیل داعش و... یاد کرد (نمونه‌هایی دیگر از این دست).

هم‌چنین درباره نقل‌های شفاهی گفتنی است برخلاف تصور امثال دربندی، نقل شفاهی چندان برای حفظ روایات طولانی، بستری توانمند نیست؛ زیرا برخلاف نقل کتبی، در آن به طور معمول برداشت‌ها، فراموشی‌ها، گزینش‌ها و زیاداتی در ذهن افراد صورت می‌گیرد که در چند طبقه می‌تواند موجب تغییرات گسترده در روایات طولانی شود.
حتی اگر فرض گیریم که در حالت خوش‌بینانه اشخاص بتوانند در هر طبقه ٪۹۰ از روایات پیشین را بدون تغییر و تحریف به طبقات بعدی انتقال دهند، و هر سده را چهار طبقه در نظر گیریم، تنها در حد پنج قرن یعنی ۲۰ طبقه، چیزی حدود ٪۱۲ از روایت بدون تغییر و تحریف بر جا می‌ماند (احتمال نه‌دهم به‌توان بیست: ۰/١٢=٢۰^۰/٩). البته این محاسبه برای تقریب به ذهن است، وگرنه اگر کسانی مانند جناب دربندی یا برخی عوام سهل‌گیر روایت‌گر باشند، گاه یکی دو طبقه برای دگرگونی بیشتر روایت یا تولید داستان‌های جدید کافی‌است. (و البته در مورد اصل برخی از وقایع و نه شاخه‌و‌برگ‌های آن‌ها گاهی حفظ شفاهی بیش از ٪۹۰ در چند طبقه از جامعه مشتمل بر افراد ضابط دور از انتظار نیست.)
در آخر در جاهایی که این انگیزه‌های جعل کمتر است، احتمال جعل نیز پایین، و تحریفات بیشتر حاصل سهو و عوارض انسانی است. اما در جاهایی که انگیزه‌های (مذهبی، قومی، سیاسی و...) بر جعل یا نشر مطالبی زیاد است، باید حساسیت بیشتری داشت، زیرا اگر با کم‌تعهدی و مبانی غلط یا توهم عده کمی از آن گروه، گزارشی ایجاد شود، می‌تواند در سایه تسامح نزد جمعیت زیادی نشر یابد؛ مانند جعل فضائل خلفا، جعل برخی مزارات، عقاید غلو و فرقه‌ای و... . روضه‌های نوظهور نیز به ویژه در فضاهای احساسی و متساهلانه، جعلشان بسیار محتمل و معمولاً همسو با قرائن دیگر است. پس بدواً اصالتشان ترجیح ندارد.
@gholow2 باز کردن / نظر دهید

2022-08-26 17:30:14 ملا آقای دربندی، و نمونه مبانی جعل‌پرور

پیشتر در زمینه اهتمام ملاآقای دربندی به مجعولات عوام و خلط روایات توسط او نمونه شواهد، و نیز در نقد روش او کلماتی از عالمان و تحقیقات پژوهشگران ارائه دادیم. از اشکالات بسیار مهم دربندی این است که بسیاری اوقات تحلیل‌های خود را که مبتنی بر اصل‌های اثبات‌نشده، و یا حتی باطل است، به جای گزارش تاریخی می‌نشاند. در این‌جا به نمونه‌هایی از این دست اشاره می‌کنیم:

1- قاعده کمالیت مصائب
ملا آقای دربندی پس از آن که اعتراف می‌کند عروسی قاسم در روز عاشوراء هیچ نقل معتبری ندارد؛ می نویسد:
«إنّ کمالیة المصائب و تمامیة محنة آل الله و اهل بیت رسول الله (ص) فوق التمامیة و الکمالیة قاضیة بوقوع هذه القضیة أیضاً» (اکسیر العبادات فی اسرار الشهادات، شرکة المصطفی، بحرین، ج2، ص387)
این قاعده باطل مستلزم تاریخ‌سازی بسیار است؛ از جمله اینکه بر اساس آن چه بسا کسی ادعا کند بدن‌های مطهر را در چاه نیز افکنده‌اند، یا نستجیر بالله در کربلا سر دختر بچه‌ها را نیز در آتش یا دیگ جوش هم انداخته‌اند. بی‌خود نیست که دربندی ادعای مزخرف سوزان‌تر شدن خورشید تا هفتاد برابر در کربلا و سه برابر شدن روز کربلا را نیز کرده است (اکسیر العبادات، ج2، ص760). گویا دربندی در نگاه غلوآمیزش جنایات دشمنان مصائب بسیار زیاد اهل بیت ع در کربلا را اندک می‌شمارد، و خدا را نیز به یاری دشمنان می‌فرستد. در این فضا حتی اگر کسی بنای جعل یک‌باره داستان را نداشته باشد، احتمال یا تحلیل طرح شده از سوی هرکس می‌تواند در طبقه بعد به عنوان روایت پذیرفته شود. اتفاقی که مصادیق بسیار زیاد دارد.

2- استناد به ولایت مطلقه امامان.
نمونه: داستان برخاستن اجساد شهداء و پاره کردن علی‌اصغر قنداقه‌اش را به هنگام استغاثه امام (اکسیرالعبادات، المصطفی، ج2، ص757، 759)
دربندی به بهانه تحلیل عقلی و استنباط از قواعد کلی، حوادثی ذکر کرده که به اعتراف خودش هیچ جایی ذکر نشده است. از جمله این‌که می نویسد: وقتی سیّد الشهداء ع ندای «هل من معین» سر داد، خداوند پاسخ داد: «لبیک لبیک حجتی علی جمیع خلقی فانا ناصرک و معینک» و خود دربندی می گوید: «لم یصل فیه خبر خاص الا انه مما یستنبط من ملاحظة جملة من الآیات العامة» (در این باره روایت خاصی نرسیده ولی از ملاحظه برخی آیات عام می‌شود استنباط کرد.) سپس به استناد ولایت، مدّعی می‌شود که پس از خداوند، رسول خدا و امیرالمؤمنین و ارواح انبیاء و ملائکه لبیک گفتند. و می‌افزاید: در این هنگام بدنهای شهیدان تکان خوردند و لرزیدند و برخی نشستند و برخی ایستادند و گفتند: «لبیک لبیک یابن رسول الله مرنا بالقیام حتی نجاهد بین یدیک مرة اخری» و سپس باز هم تصریح می کند که هیچ نقلی در این باره وجود ندارد و آن را استنباط کرده است. و مدعی می شود که این گونه استنباطها برای حاملان علوم و کسانی که مهارت دارند جایز است!
ایشان سپس ادامه داده می‌نویسد: علی اصغر وقتی ندای «هل من معین» را شنید؛ قنداق را پاره کرد و خود را بر زمین انداخت و گریست و ضجه زد. و باز هم تصریح می کند که این را با همان استنباط خود فهمیده نه آن که روایتی دیده باشد و مدّعی الهام غیبی نیز می شود (اکسیر العبادات، ج2، ص753-760).

3- استناد به فراوانی فضائل سیدالشهداء و اصحاب ایشان
دربندی درچنین مواردی به گستردگی فضائل امامان علیهم السلام نیز استناد می‌کند (نمونه: همان، ص756). درحالی‌که فضائل بسیار اهل بیت ع مجوز قیاس و رأی در دین، یا نشاندن تحلیل احتمالی به جای روایات نیست.
هم‌چنین او به استناد سیره فلان شخص حتی به دفاع از غنا، طنبور و نی و طبل و ... در عزاداری هم می‌پردازد (اکسیر العبادات، ج1، ص196). و به همین صورت این روش برخی روضه‌خوانان را شاهد درستی روایات بی‌منبع می‌گیرد (نمونه، همان، ج2، ص387).

گرچه در برخی از این موارد دربندی به مبنای خود در ارائه داستان‌هایی که در هیچ منبعی (هرچند ضعیف) وجود ندارد اشاره کرده است؛ اما ضرورتی ندارد امثال او همیشه در استفاده از چنین مبانی خود را ملزم بدانند که مبنای خود را شرح دهند. چنانکه وقتی روایات نوظهور ایشان در طبقات بعدی توسط متساهلان خوانده می‌شود، آنان نیز برای متأثرتر کردن مخاطب، از ذکر مبانی داستان سازی چشم می‌پوشند، و افسوس که این قضایا پس از او صرفاً به عنوان روایت در منابر نقل شده است.
@gholow2 باز کردن / نظر دهید

2022-08-20 22:35:21 سلسله مباحث «خلافت و دیانت در عصر اموی» دکتر فرهاد قدوسی، شش جلسه

حدیث لعن معاویه؛ دروغگویی ابن تیمیه و بازی‌ کردن علمای اهل سنّت با احادیث

مجموعه مباحث درباره معاویه و عملکرد او باز کردن / نظر دهید

2022-08-20 17:09:06 نقد مرحوم محدث نوری بر فاضل دربندی
t.me/hadithshia/318

دیدگاه آیت الله سید موسی شبیری زنجانی درباره فاضل دربندی:

این مطلب متداول است که نجاشی در مواردی مثلاً می‌گوید: «ضعیفٌ» ولی «له کتابٌ معتمد». ممکن است بعضی از روایات یک راوی راجع به مباحثی مانند فضائل و مثالب و امثال آن که خیلی احساسی بوده و معتبر نباشد، ولی روایاتی فقهی او معتبر و مصدر عمل باشد... هر چند ممکن است که برخی روایات او راجع به مسائل اعتقادی و امثال آن به جهت تسامحش، متّبع نباشد، ولی روایات فقهی او مصدر عمل و معتبر می‌باشد... برای مثال، فاضل دربندي از اتقياءِ علماء‌ بوده و حتی خودش را از شيخ، بالاتر می‌دانسته است، البته در فقه و اصول در حدّ شیخ نبوده است، ولی جامع‌تر از شیخ بوده؛ ولی کتاب اسرار الشهادة را نوشته است که هیچ مورد قبول نیست. البته در وثاقت ایشان حرفی نیست و روایات فقهی او متبع است، ولی در برخی مواردی که خیلی محل تسامح است مانند مراثی و امثال آن و اشخاص زود اعتقاد پیدا می‌کنند، مانند همین کتاب اسرارالشهادة، مورد قبول واقع نشده است.

درس خارج فقه آیت الله شبیری، کتاب البیع، ۱۰/ ۱۲/ ۱۳۹۲ ش

نیز در زمینه ملاآقای دربندی و اهتمام به مجعولات عوام، و خلط روایات، نک‍:
t.me/Al_Rijal/74
@gholow2 باز کردن / نظر دهید

2022-08-19 16:08:51 سلیم نصیری!

عزیزی که در رشته‌های بسیار و بی‌ربطی دهها نوشته دارند، با عجله آثاری دربارۀ سلیم بن قیس نیز گرد آورده‌اند که آکنده از مطالب نامستند و سقیم است.
از آن‌جا که ایشان دغدغه پاسخ به انتقادات (نمونه اول و دوم) را نداشته و ندارند، آسوده‌خاطر بر جلد یکی از کتب نوشته‌اند:

«کتاب‌های ‌کنونی منسوب به سلیم متعلق به میراث غلات نصیریه شام هستند.»!

هرکس اندکی با میراث نصیریه آشنا باشد، درمی‌یابد که کتاب سلیم نه در عقاید، نه در ساختار و نه در ادبیات هیچ شباهتی با آثار نصیری ندارد. سخن بالا از کسی برمی‌آید که میراث نصیریه را ندیده باشد.
در کل کتب نصیریه نام سلیم بن قیس را تنها در یک روایت در یکی از کتب عام خصیبی می‌یابیم؛ در دوره‌ای که هنوز نصیریان از کتب امامی بهره می‌بردند (المائده، ص۲۳۸؛ الرسالة البغدادیة، ص۳۸۵: همان روایت از قیس بن سلیم! یعنی نصیریه چه‌بسا نام سلیم را هم نشنیده‌ بودند.)
پس به چه دلیلی چنین ادعای بزرگ و بی‌پایه‌ای را به عنوان چکیده بر پشت جلد کتابشان می‌نشانند؟
سستی و اشکالات وجوه مد نظر ایشان را در نوشتاری نشان داده‌ایم.
@gholow2 باز کردن / نظر دهید

2022-08-17 21:20:42 بررسی و نقد روایت‌انگاره‌ها و گزاره‌های متفرد عاشورایی در أسرار الشهادة ملاآقا فاضل دربندی

محسن رفعت، فاطمه ژیان

چکیده:
کتاب اسرار الشهادة دربندی از آثاری است که از هنگام نگارش تاکنون توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. مسئله پژوهش پیش رو، بررسی و نقد رویکردها، تحریف‌ها و متفرّدات برجسته روایی دربندی است که نخستین بار از این کتاب برخاسته و پایه نقل عالمان شیعه در قرن اخیر شده است. روایات أسرار الشهادة و نیز توجیهات و دخل و تصرف‌های نویسنده‌اش، بعضاً با سنّت، عقل، عرف، وقایع مسلّم یا روایات تاریخی دیگر ناسازگار یا ناپذیرفتنی است و حتی گاه شأن امام معصوم یا خاندان ایشان خدشه‌دار شده، به گونه‌ای که رکاکت معنوی سبب بی‌پایه‌دانستن گزارش وی خواهد بود.
...............................
این مقاله برای آشنایی با بی‌اعتباری کلی و اسطوره‌ای بودن مقتل دربندی مفید است؛ گر چه برخی نقدهای آن دقیق نیست. مثلاً حضور فضه در کربلا را از منفردات دربندی شمرده، در حالی که در حکایتی ضعیف در کافی کلینی نقل شده است.
@gholow2 باز کردن / نظر دهید

2022-08-17 21:12:16 ملا آقا دربندی و مقتل نگاری
رسول جعفریان

@gholow2 باز کردن / نظر دهید

2022-08-08 06:40:16 هرچند بر تن شهدا چشم کار کرد
بر زخم های کاری تیغ و سنان فتاد

ناگاه چشم دختر زهرا در آن ميان
بر پيکر شريف امام زمان فتاد

بي اختيار نعره ي هذا حسين زود
سر زد چنانکه آتش ازو در جهان فتاد

پس با زبان پر گله آن بضعةالرسول
رو در مدينه کرد که يا ايها الرسول

اين کشته‌ی فتاده به هامون حسين توست
وين صيد دست و پا زده در خون حسين توست...

ﻋظّم ﺍﻟﻠﻪ ﺃﺟﻮﺭﻧﺎ ﻭ ﺃﺟﻮﺭﻛﻢ ﺑﻤﺼﺎﺑﻨﺎ ﺑﺎﻟﺤﺴﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻟﺴﻠﺎﻡ ﻭ ﺟﻌﻠﻨﺎ ﻭ ﺍیّاکم ﻣﻦ ﺍﻟﻄﺎﻟﺒﻴﻦ ﺑﺜﺎﺭﻩ ﻣﻊ ﻭﻟﻴﻪ ﺍﻟﺎﻣﺎﻡ ﺍﻟﻤﻬﺪﻱ ﻋﺠﻞ ﺍﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻓﺮﺟﻪ ﺍﻟﺸﺮﻳﻒ ﻣﻦ ﺁﻝ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺍﻟﺴﻠﺎﻡ باز کردن / نظر دهید