مهنه‌وِشت

2022-04-24 13:08:54 «دو برادر، یکی خدمت سلطان کردی و دیگر» هم خدمت سلطان کردی!

با تأخیر، به‌مناسبت روز بزرگداشت سعدی.

#سعدی | #گلستان | #گلستان_سعدی

| مهنه‌وِشت را بخوانید |

@mehnevesht باز کردن / نظر دهید

2022-04-02 13:11:42 ‍ ضیافت‌نامه

#زبان_فارسی | #زبان_عربی | #ترجمه | #کتاب | #روایت | #حدیث | #ماه_رمضان | #محمدحسن_صادقی | #احمد_عبداله‌زاده_مهنه

خب، زلف اولین ترجمۀ جدی‌ام از زبان عربی، به ماه مبارک رمضان و متون حدیثی گره خورد. ضیافت‌نامه مجموعه‌ای مختصر و مفید از روایات دربارۀ ماه مبارک رمضان است. نویسنده با تبحری که در علوم دینی و به‌ویژه دانش رجال دارد، فقط احادیث معتبر ــ و نه لزوماً مشهور ــ را در این مجموعه جای داده است.

در ترجمۀ این روایت‌ها کوشیده‌ام به زبان مردم نزدیک شوم و از گرته‌برداری‌های نادرست و عربی‌زدگی‌های معمول در چنین ترجمه‌هایی دوری گزینم.

نسخۀ الکترونیک ضیافت‌نامه رایگان است. از طاقچه دریافت کنید.

بریده‌ای از کتاب:

* عَن‏ زُرَارَةَ وَفُضَیلٍ، عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ(ع):

فِی رَمَضَانَ تُصَلِّی ثُمَّ تُفْطِرُ؛ إِلَّا أَنْ تَكُونَ مَعَ قَوْمٍ یَنْتَظِرُونَ الْإِفْطَارَ. فَإِنْ كُنْتَ مَعَهُمْ، فَلَا تُخَالِفْ عَلَیْهِمْ وَأَفْطِرْ ثُمَّ صَلِّ؛ وَإِلَّا فَابْدَأْ بِالصَّلَاةِ.

قُلْتُ: وَلِمَ ذٰلِكَ؟

قَالَ:

لِأَنَّهُ قَدْ حَضَرَكَ فَرْضَانِ: الْإِفْطَارُ وَالصَّلَاةُ. فَابْدَأْ بِأَفْضَلِهِمَا، وَأَفْضَلُهُمَا الصَّلَاةُ.

ثُمَّ قَالَ:

تُصَلِّی وَأَنْتَ صَائِمٌ، فَتُكْتَبُ صَلَاتُكَ تِلْكَ، فَتَخْتِمُ بِالصَّوْمِ أَحَبُّ إِلَیَّ.

زراره از امام‌باقر(ع) نقل می‌کند:

در ماه رمضان، اول نماز بخوان و بعد، افطار کن؛ مگر اینکه همراه کسانی باشی که منتظر افطارند. پس اگر قرار است تو هم همراهشان افطار کنی، با آن‌ها همرنگ باش: افطار کن و بعد، نمازت را بخوان؛ وگرنه، اول نمازت را بخوان.

پرسیدم: «چرا به این صورت؟»

حضرت فرمودند:

چون دو کار لازم پیش رو داری: افطار و نماز. خب، اول آن عمل ارزشمندتر را انجام بده. عمل ارزشمندتر هم که نماز است.

حضرت بعد از آن فرمودند:

چون هم نماز می‌خوانی و هم هنوز در حال روزه‌ای؛ بنابراین نمازت را با زبان روزه در کارنامۀ اعمالت می‌نویسند. پس اگر نمازت را با زبان روزه بخوانی، من بیشتر خوشم می‌آید.

* سَأَلَ هِشَامُ بْنُ الْحَكَمِ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ(ع) عَنْ عِلَّةِ الصِّيامِ.

فَقَالَ:

إِنَّمَا فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ الصِّيَامَ لِيَسْتَوِیَ بِهِ الْغَنِیُّ وَالْفَقِيرُ، وَذٰلِكَ أَنَّ الْغَنِیَّ لَمْ يَكُنْ لِيَجِدَ مَسَّ الْجُوعِ فَيَرْحَمَ الْفَقِيرَ، لِأَنَّ الْغَنِیَّ كُلَّمَا أَرَادَ شَيْئاً قَدَرَ عَلَيْهِ. فَأَرَادَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ أَنْ يُسَوِّیَ بَيْنَ خَلْقِهِ، وَأَنْ يُذِيقَ الْغَنِیَّ مَسَّ الْجُوعِ وَالْأَلَمِ، لِيَرِقَّ عَلَى الضَّعِيفِ فَيَرْحَمَ الْجَائِع‏.

هشام‌بن‌حَکَم از امام‌صادق(ع) دربارۀ علت واجب‌شدن روزه سؤال کرد. حضرت در پاسخ فرمودند:

بی‌تردید خداوند عزّوجلّ روزه را به این دلیل واجب کرد که از آن طریق، دارا و ندار را در شرایط مساوی قرار دهد. آخر، قضیه ازاین‌قرار است که برای آدم ثروتمند شرایطی پیش نمی‌آید که گرسنگی بکشد و دلش به حال فقیر بسوزد؛ چون هروقت چیزی بخواهد، می‌تواند آن را تهیه کند. ازاین‌رو، خداوند تعالی اراده کرده که بین مخلوقاتش شرایط مساوی به وجود بیاورد و به ثروتمندان طعم گرسنگی و درد را بچشاند تا دلشان به حال طبقۀ ضعیف بسوزد و به گرسنگان رحم کنند.

| مهنه‌وِشت را بخوانید |

@mehnevesht باز کردن / نظر دهید

2022-03-22 01:38:06 بنشین با عشق...

تصنیف شور عاشقانه، بر مبنای ملودی مرتضی نی‌داوود، تنظیم فریدون شهبازیان، صدای علیرضا افتخاری، آلبوم شور عشق

| مهنه‌وِشت را بخوانید |

@mehnevesht باز کردن / نظر دهید

2022-03-02 12:35:37 تاجدار حرم
نسخۀ صوتی

نسخۀ تصویری و شرح این قوالی را در فرستۀ پیشین ببینید.

#زبان_فارسی | #زبان_اردو | #زبان_عربی | #قوالی | #نعت | #برادران_صابری | #تاجدار_حرم | #جامی | #قدسی_مشهدی

| مهنه‌وِشت را بخوانید |

@mehnevesht باز کردن / نظر دهید

2022-03-02 12:34:42 ‍ تاجدار حرم

«تاجدار حرم» عنوان قوالی بسیار مشهوری است در نعت رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وآله. این قوالی را نخستین بار، برادران صابری (غلام فرید و مقبول احمد) خواندند و پس از آن، خوانندگان بسیاری دوباره آن را اجرا کرده‌اند.

زبان اصلی این قوالی اردوست؛ اما تقریباً بر نیمۀ اول آن، فارسی حکم می‌راند. اشعار عربی و بعضی زبان‌های دیگر هندی هم به گوش می‌رسد.

نعت این دو برادر پاکستانی، دست‌کم در این نسخه، با دو بیت فارسی، گویا از جامی، آغاز می‌شود:

۰۰:۵۲ | صبا! تحیّت شوقم به آن جناب رسان
حدیث ذرۀ مسکین به آفتاب رسان

در آن مقام که آرامگاه اقدس اوست
زمین ببوس و سلام منِ خراب رسان

و پس از چند دقیقه، بیتی از حاجی محمدجان قدسی مشهدی:

۰۶:۰۰ | چشم رحمت بگشا، سوی من انداز نظر
ای قریشی‌لقب و هاشمی و مطّلبی

پس از آن، دو بیت، بازهم گویا از جامی:

۰۶:۲۱ | یا رسول‌الله! احوال خراب ما ببین
روی خاک افتاده‌ام از شرم عصیان بر زمین

مُذنبی چون من نباشد در تمام امتت
رحم کن بر حال ما، یا رحمةً للعالمین!

قطعۀ جالب در این قوالی، شعری است از امیرخسرو دهلوی، شاعر پارسی‌گوی هند، که آمیزه‌ای از فارسی و زبانی هندی است:

۰۷:۲۵ | ز حال مسکین مکن تغافل...
که تاب هجران ندارم ای جان...

چو شمع سوزان، چو ذره حیران، همیشه گریان به عشق آن مه...

پس از آن، بیت‌هایی عربی و فارسی، بازهم گویا از جامی:

۱۱:۵۵ | یا مصطفی، یا مجتبی، اِرحَم لَنا، اِرحَم لَنا
دست همه بیچاره را، دامان تویی، دامان تویی

من عاصی‌ام، من عاجزم، من بی‌کسم، حال مرا
یا شافع روز جزا، پرسان تویی، پرسان تویی

ای مشک‌بیز عنبرفشان، پیک نسیم صبحدم
ای چاره‌گر، عیسی‌نفس، ای مونس بیمار غم

ای قاصد فرخنده‌پی...

* با سپاس از دوست مهربان و کاردان، جناب سیدمسعود هاشمی نجفی، که مرا شیوۀ ویدئو فشردن آموخت. در فرستۀ بعد، نسخۀ صوتی «تاجدار حرم» را منتشر خواهم کرد.

#زبان_فارسی | #زبان_اردو | #زبان_عربی | #قوالی | #نعت | #برادران_صابری | #تاجدار_حرم | #جامی | #قدسی_مشهدی

| مهنه‌وِشت را بخوانید |

@mehnevesht باز کردن / نظر دهید

2022-02-20 00:03:07 نوشته بودم «دستگاه شماره‌ده»، ویراستار خوانده «دستگاه شماره‌ی ده»!

#ویرایش | #ویرایش_صوری | #ویرایش_زبانی | #نیم‌فاصله | #ویراستار

| مهنه‌وِشت را بخوانید |

@mehnevesht باز کردن / نظر دهید

2022-02-15 03:00:46 خوش‌زبان‌ترین فیلم جشنوارۀ چهلم

جایزۀ فارسینمای امسال را با تقدیر از شب طلایی، ساختۀ یوسف حاتمی‌کیا، اهدا کردیم به نگهبان شب، ساختۀ رضا میرکریمی.

بیانیۀ هیئت داوران فارسینما را اینجا بخوانید.
‌
#فارسینما
#فارسینما۱۴۰۰

| مهنه‌وِشت را بخوانید |

@mehnevesht باز کردن / نظر دهید

2022-02-11 17:34:40 ‍ کراوات شخصیت‌پرداز
نگاهی زبانی به صحنه‌ای از هزاردستان

#فارسینما | #فارسینما۱۴۰۰ | #علی_حاتمی | #هزاردستان

«در باب گره‌وات، مضافاً عارضم که به هزار زحمت یک شمسه مستعمل پیدا شد که فی‌الفور هم خریداری شد. و چون طریقۀ استعمال آن برای بنده مکشوف نبود و اهالی خانه هم، کما هو حقّه، هیچ‌یک سابقه‌ای در زنّاربندی و فکل‌زنی نداشتند، بنده با اجازۀ سرکار، شمسۀ مربوطه را همراه آوردم که به دست مبارک و سلیقۀ خاصۀ شما فکل‌بندی بشود.»

این جمله‌ها را در اولین قسمت مجموعۀ هزاردستان، نوشته و ساختۀ زنده‌یاد علی حاتمی، می‌شنویم. در این مجال نمی‌خواهم از ویژگی‌های ادبی این تکه بگویم؛ بلکه بر نکته‌ای زبانی انگشت می‌گذارم که اتفاقاً با عناصر سینمایی پیوند نزدیک دارد: کارکرد دراماتیک واژۀ «زنّار».

این چند جمله را نصرالله (اسماعیل محرابی) می‌گوید؛ جوانی که حجرۀ بازار را رها کرده و به‌شوق شغل دولتی، زیردست عمونشاط (جمشید لایق) در سرشماری تهران شده است. نصرالله پس از یک روز کار سرشماری، پی می‌برد که کار دولتی با روحیه و عقایدش نمی‌سازد و در پایان همان روز، عمونشاط را تنها می‌گذارد و به حجرۀ پدر برمی‌گردد. اما واژۀ «زنّار» در این میان چه اهمیتی دارد؟

علی حاتمی می‌خواهد در همان تصاویر آغازین نصرالله، شخصیت او را هم معرفی کند و پایبندی دینیِ او را نشان دهد. شیوۀ رایج، و البته غیردراماتیک، برای شخصیت‌پردازی یکی از این‌هاست: خودش مستقیم بگوید «من مذهبی هستم»؛ شخصیتی دیگر او را فردی دین‌دار معرفی کند؛ وظیفۀ معرفی او بر دوش راوی قرار گیرد. اما حاتمی کلید شناخت شخصیت او را فقط با یک واژه به دست بیننده می‌دهد.

زنّار کمربندی بوده که مسیحیان می‌بستند تا از مسلمانان بازشناخته شوند و «زنّاربندی» در یک معنا یعنی روی‌گرداندن از اسلام. نصرالله کراوات را لباس کفر می‌داند و تأکید می‌کند که خود و خانواده‌اش هرگز سابقۀ زنّاربندی نداشته‌اند. در واقع، علی حاتمی قدر کلمۀ زنّار را می‌داند و بجا و درست از آن استفادۀ دراماتیک می‌کند.

جورچین شخصیت نصرالله با تکه‌های دیگری تکمیل می‌شود: نپذیرفتن بلیت تماشاخانه از مدیر گراند هتل، نمازخواندن در کنار کوچه، مقدم‌دانستن کوچۀ «سقاخانه» به کوچۀ حمام برای ادامۀ سرشماری، مخالفت با کشف حجاب، ابراز احساسات مذهبی به صندلی آقای روضه‌خوان و... . بنابراین وقتی نصرالله در پایان روز، قید کار دولتی را می‌زند و روانۀ بازار می‌شود، بیننده تصمیم او را ناگهانی و بی‌منطق نمی‌شمارد. بخشی از این سیر منطقی مرهون بهره‌گیری دراماتیک از فقط و فقط یک واژه است.

* در مجموعه آثار علی حاتمی، چاپ نشر مرکز، تلفظ کراوات از زبان نصرالله، «قره‌وات» ضبط شده. من «گره‌وات» می‌شنوم و آن را منطقی‌تر می‌دانم: نوعی‌بومی‌سازیِ واژۀ کراوات که با گنجاندن کلمۀ «گره»، معنایی نزدیک به ذهن هم دارد.

| مهنه‌وِشت را بخوانید |

@mehnevesht باز کردن / نظر دهید

2022-02-08 03:50:54 در «فارسینما» چگونه داوری می‌کنیم؟

توضیح احمد عبدالله‌زاده مِهنه
ویراستار، نویسنده، مترجم و داورِ
دومین جایزۀ فارسینما
در سی‌وهشتمین جشنوارۀ فیلم فجر

فارسی‌دوستان و سینمادوستان در کارگروه «فارسینما؛ زبان فارسی در سینما»، چکیدۀ گفتگوهای تخصصی در نشست‌های متعدد «فیلم‌خوانی» را به‌صورت هفت اصل ویرایش فیلم‌نامه درآورده‌اند. داوران جایزۀ فارسینما فیلم‌های جشنوارۀ فجر را بر اساس این هفت اصل بررسی می‌کنند:

۱. یک‌دست‌بودنِ گونۀ زبانی هر شخصیت در فیلم، هم به‌طور کلی، هم در هر موقعیت خاص؛

۲. تخصصی‌بودنِ گونه و لحن زبان هر شخصیت در تناسب با ویژگی‌های روانی و رفتاری شخصیت‌ها؛

۳. تناسب گفتار و لحن شخصیت‌ها با دیگر عناصر فیلم در هر موقعیت؛

۴. درستیِ جنبه‌های زبانی هر زبان یا گویش یا لهجه در فیلم؛

۵. زدودن گرته‌برداری‌های نابجا از دیالوگ‌ها، به‌شرط مختل‌نشدن شخصیت‌پردازی فیلم‌نامه؛

۶. کمک به فیلم‌نامه‌نویس در تنوع‌دادن و غنابخشیدن به زبانِ فیلم‌نامه؛

۷. درستی و یک‌دستی و خوش‌خوانیِ زیرنویس‌ها و تیتراژهای فیلم و متون فیلم‌نامه.
@viraiesh
#فارسینما #فارسینما۹۸
#جشنواره_فیلم_فجر #فجر۳۸ باز کردن / نظر دهید

2022-02-08 02:20:44 قبرِجا

به‌بهانۀ فیلم بدون قرار قبلی، واژه‌ای مشهدی تقدیمتان می‌کنم.

#فارسینما
#فارسینما۱۴۰۰
#لهجۀ_مشهدی

| مهنه‌وِشت را بخوانید |

@mehnevesht باز کردن / نظر دهید