2022-05-07 20:56:48
وضعیت حقوقی حقابه سیستان از رود مشترک هیرمند ایران و افغانستان
جریان آب رود هیرمند با تاریخ سیستان پیوند دارد دولت افغانستان بموجب عهد نامه های دوجانبه و عرف و اصول و قواعد بین‌المللی، حق ایجاد مانع بر جریان آب مشترک هیرمند به سیستان و تالاب‌های هامون را ندارد.
بر اساس معاهده گلد اسمید پروتکلی بین دولتین منعقد شد که بموجب آن سهم آب یا حقابه دولتین از بند کمال خان بر رود هیرمند پنجاه درصد پنجاه درصد باشد و افعانستان تعهد نمود در مسیر هیرمند، نهر گیری و سدی احداث و تعمیر نکند و به امضای اسمیت و دولتین رسید.
سد یا بند کمال خان سدی بر مسیر هیرمند در ولایت نیمروز مرز ایران و افعانستان و بر خلاف هشدارهای ایران مانعی کامل بر مصب و مسیر رود مشترک هیرمند ؛ احداث و آبگیری شده و بر خلاف :
۱- معاهده و حکمیت گلد اسمیت مورخ ۱۳۱۷ با سهم پنجاه پنجاه که به امضای دولتین نیز رسیده است.
۲-در سال ۱۳۵۱ بدنبال نقض تعهد از طرف افغانستان و خشکسالی و شورش مردم سیستان دولتین وقت توافق کردند تاسیساتی جهت جریان مستمر حقابه ایران، بر سد کجکی ساخته شود این معاهده با دو پروتکل بتاریخ ۲۲ اسفند ۱۳۵۱ به امضای دولتین رسید.
اقدام دولت افعانستان در ساخت سد کمال خان ، برغم هشدارهای مکرر ایران، مخالف اصل انصاف و رویه و قواعد و اصول حقوقی حاکم بر رودهای مشترک و خلاف حسن همجواری و بر خلاف معاهدات دوجانبه است که موظف بوده هیچ مانعی در مسیرآب رود هیرمند مشترک نسازد که شریک را از دسترسی برداشت حقابه قانونی محدود یا محروم نماید.
حقوق بین الملل اذعان دارد روابط دولت‌ها در بهره برداری رودهای بین المللی طبق توافق دولتین است که ایران و افغانستان این توافقات را دارند.
حتی در صورت نبود توافق اصول و قواعد بین المللی حقابه محیط زیست و تالاب ها بعلاوه قاعده برداشت منصفانه آب که مبتنی بر اساس اصل توسعه پایدار کشورها و رویه قضایی و داوری بین المللی است دولت افغانستان را مکلف به رعایت تعهد جریان حقابه رود فرامرزی می نماید.
کوتاهی نظام‌های سیاسی گذشته و جمهوری اسلامی ایران بر ممانعت این کشور به رعایت معاهدات و پروتکل ها و هشدارهای عملی در بند و سد سازی بر رود هیرمند و کم توجهی به حقابه ( آب زرع و شرب ) و حقابه( زیست محیطی ) هر دو هامون قابل چشم پوشی نیست چون مرگ تالاب ها موجب تغییر شرایط اقلیم منطقه و آثار زیانبار آن متوجه دو کشور است.
ضرورت دارد اگر مذاکرات دو جانبه ثمربخش نباشد دولت ایران باید از طریق وزارت امور خارجه باستناد ۱- توافقنامه های دولتین ۲- رویه قضایی ۳- داوری بین المللی ۴- عرف و قواعد بین المللی حاکم بر رعایت حقابه زیست محیطی و تالاب ها در سازمان ملل متحد و محاکم بین المللی افغانستان را ملزم به رعایت جریان مستمر حقابه رود هیرمند مشترک نمایند و افغانستان نمی تواند با استناد به حاکمیت خود ایران را از حقوق خود محروم نماید.
علی محمد پناهی
وکیل دادگستری
716 views17:56
ح
