2022-07-04 20:43:16
فروغی دولتمردی ادیب بود برخلافِ مثلاً بهار که ادیبی دولتمرد بود. و اهل فن به اهمیت این تقدیم و تأخیر واقفند. فروغی البته از جوانی در کار ادبیات بود. در جوانی شعر هم می‌گفت اما بیشتر در واپسین سال‌های حیاتش به کار تصحیح متن پرداخت. او چهار متن منظوم از آثار قدما را تصحیح کرد که از ارکان ادب فارسی به شمار می‌آیند:
رباعیات خیام
خلاصۀ شاهنامه
کلیات سعدی
زبدۀ دیوان حافظ
چهار اثر شناخته شده برای جهانیان و البته نیازمند معرفی و جلب نظر دوباره. جالب اینکه این هر چهار را به نوعی پیراست و تقریباً هیچ یک را کامل منتشر نکرد؛ حتی کلیات سعدی هم از پیرایش بی‌نصیب نماند. رباعیات خیام را در ترازوی عقل و ذوق سنجید و سره را از ناسره جدا کرد. شاهنامه را که حجمی فوق طاقت جوانان کم‌حوصله داشت تلخیص کرد و دیوان حافظ را نیز از اشعار بی‌کیفیت یا کم‌کیفیت زدود. با وجود اینکه از هر حیث صاحب صلاحیت بود هر بار همکاری برای خود برگزید. خیام را با دکتر غنی کار کرد؛ فردوسی را با مینوی، سعدی را با حبیب یغمایی و حافظ را با برادرش ابوالحسن و نصرالله تقوی. و علاوه بر همۀ این‌ها میرزا محمدخان قزوینی همواره برای او راهنمایی مشفق و مطمئن در کارهای علمی بود.
در کنار تصحیح، برنامه‌های مهمی هم برای تبلیغ و ترویج این آثار داشت. جشن هزارۀ فردوسی را برگزار کرد و در ساخت مقبرۀ فردوسی نقش اساسی داشت. مقبرۀ حافظ هم در دورۀ او به این شکل درآمد و حتی ابیات گرداگرد بنا را خودش انتخاب کرد. بر مزار خیام نیز بنایی مختصر احداث شد که مدتی بعد تغییر یافت. سعدیه هم که کار محسن فروغی است و سالها پس از فوت فروغی بنا شد در واقع تلاش در جهت تحقق آرزوی پدر بود. غرض اینکه در کار احیاء این آثار سیاست می‌ورزید و تنها مصحح نبود.
داریوش شایگان پنج اقلیم حضور ایرانی‌ها را اندیشۀ حافظ و سعدی و خیام و فردوسی و مولوی می‌داند. شاید فروغی پیش از او به این درک و دریافت رسیده بود. چهار تن از این پنج تن را مورد التفات قرار داد و یک بار دیگر توجهات را به سوی آنان جلب کرد. از اهمیت مولوی نیز آگاه بود اما شاید به سبب وجود مقبرۀ مولوی در قونیه شخصاً چندان بدان نپرداخت اگرچه هیچگاه او را از نظر دور نداشت. لابد همان نگاه دولتمردی‌اش سبب شد که مولوی را در اولویت قرار ندهد.
شاید این خلاصۀ مطالبی باشد که در فیلم زیر می‌بینید. مسائل بسیار دیگر هم طرح شده است. فقط لازم است موردی را اصلاح کنم. به واسطۀ ضعف حافظه در این نشست مجازی جایی اشاره کرده‌ام که چرا در لغت‌نامۀ دهخدا ذیل مدخلی، هنگام ارجاع به منابع برای مطالعۀ بیشتر نوشته‌اند: فنّ سماع طبیعی/ تقریر فاضل تونی/ تحریر محمدعلی فروغی. اما پس از مراجعه دیدم عین عبارت این نیست. نوشته‌اند ترجمۀ فاضل تونی و نگارش محمدعلی فروغی. اگرچه این هم خطاست و نباید چنین کرد اما در هر حال از اینکه عین عبارت را نقل نکردم عذرخواهم. از اواسط فیلم می‌توانید سخنان کمترین را در این نشست مجازی که با مدیریت فاضل ارجمند دکتر بهرام پروین گنابادی صورت گرفت ببینید. پیش از بنده استادم دکتر معصومی همدانی سخنان دقیق و عمیقی فرموده‌اند که ملاحظه خواهید کرد. دیشب هم فایل را اشتباه بارگذاری کردم. اکنون آن را حذف کرده و فایل درست را جایگزین می‌کنم.
https://t.me/rezamousavitabari
333 viewsج.ط نژند, 17:43
ت
