2024-06-08 07:55:33
حاکمیت قانون یا تغییر قانون اساسی!
سیدمصطفی تاجزاده تا چندی پیش نظر غالب این بود که حاکمیت قانون، توسعه و دمکراسی، باهم هم‌بسته هستند و لازمه رسیدن به یک کشور پیشرفته و دمکراتیک، دنبال‌کردن هم‌زمان این سه مطلوب بشری است.
اما در دو-سه دهه گذشته، ما با جوامعی روبه‌رو شده‌ایم که باوجود دیکتاتوربودن رژیم‌هایشان، شاهد حاکمیت قانون در آنها هستیم. اتفاقا اغلب آنها به توسعه و گاه جهش علمی و فنی دست یافته‌اند.
در نقطه مقابل آنها حکومت‌های دیکتاتوری‌ای می‌بینیم که حاکمیت قانون ندارند و اغلب توسعه‌نیافته باقی مانده‌اند. یعنی می‌شود ساختار رژیمی انسدادی و اقتدارگرا باشد یا یک دیکتاتور بر آنها حکم براند و در نتیجه شاهد حقوق شهروندی به شمول آزادی‌های سیاسی و اجتماعی در آنها نباشیم، اما حاکمیت قانون داشته باشند و مانند کشورها آسیای جنوب شرقی، باوجود نظام استبدادی بتوانند توسعه چشمگیری پیدا کنند.
پس لزوما حاکمیت قانون همزاد دمکراسی نیست. اگرچه چنین رژیم‌هایی شاید مجبور شوند و به نظر من خواهند شد که روزی تکلیف‌شان را با دیکتاتوری روشن کنند و موازین دمکراتیک را بپذیرند. اما واقعیت آن است که درحال‌حاضر برخی کشورها باوجود نظام استبدادی، هم جهش‌های اقتصادی بزرگ و هم حاکمیت قانون داشته‌اند.
به نظر می‌رسد شرط توسعه، حاکمیت قانون است نه دمکراسی! هرچند دمکراسی‌ها معمولا به توسعه ختم می‌شوند.
بنابراین این حرف که ما مستقل از دمکراسی می‌توانیم شاهد حاکمیت قانون باشیم و بر آن تاکید کنیم تا هرروز رهبر و اقتدارگراها نتوانند نظر جدیدی بدهند و هرچه دلشان خواست را قانونی بخوانند و اجرایی کنند و دستِ‌کم از نظر اقتصادی، تکلیف همه شهروندان و کارآفرینان و سرمایه‌گذاران و کارگران روشن باشد تا اقتصاد کشور رونق یابد و توسعه ممکن شود، سخن درستی است.
به‌علاوه یکی از بزرگ‌ترین مشکلات تاریخی ما، عدم حاکمیت قانون بوده است. ما از پیش از انقلاب مشروطه تا پس از آن در سلطنت قاجار و پهلوی و جمهوری اسلامی از عدم حاکمیت قانون رنج برده‌ایم.
پس تاکید بر حاکمیت قانون پسندیده است و مطلوب. اما از موانع حاکمیت قانون در جمهوری اسلامی کنونی آن است که رهبر سررشته تمام امور را خود در دست گرفته است و درعین‌حال استراتژی جامع و مانع و روشنی ندارد و به اعلام شعار سال دلخوش کرده و بسته به اینکه چه گزارش‌هایی به او برسد یا چه بولتن‌هایی بخواند، تصمیمات خود را تغییر می‌دهد.
در چنین کشوری تاکید بر حاکمیت قانون، فی‌نفسه هم لازم است و هم مفید. اما هیچ دلیلی نداریم که آن را مقابل تغییر قانون اساسی یا دمکراسی‌خواهی قرار دهیم و بگوییم یا این و یا آن. ما می‌توانیم و باید هم‌زمان بر هردو پافشاری کنیم.
(بخشی از فصل پانزدهم مصاحبه حسین رزاق با سیدمصطفی تاجزاده)
(گفت‌وگوهای زندان-پاییز۱۴۰۲)
برای خواندن متن کامل فصل پانزدهم اینجا را لمس کنید.
@MostafaTajzadeh
7.6K views04:55
ف
