2022-05-12 22:06:46
دوران به رغمِ خاطرِ آئینه‌طینتان
آبِ بقا به سبزه‌ی زنگار می‌دهد!!
«کلیمِ همدانی»
#تصحیح_محمد_قهرمان غزل ۳۰۶
بیتی‌ست بسیار ادبی و ظریف.
ـ
آبِ بقا = آبی که با خوردنش عمرِ جاودان به دست می‌آید. مثل آبی که خضر خورد و اسفندیار در آن شنا کرد. البته در این بیت، چنان که خواهیم گفت، ممکن است به معنای خودِ ذاتِ زندگی هم باشد. همان‌طور که بیدل می‌گوید:
زندگی عاشقِ مرگ است، چه باید کردن؟
تشنه‌ی خونِ خود از آبِ بقایم کردند
«بیدلِ دهلوی»
و مشخصا منظور بیدل از آب بقا، در این بیت، خودِ زندگی داشتن است، همین زندگیِ فانی و نه الزاما زندگیِ جاودان.
ـ
زنگار = زنگی که رویِ آینه می‌نشیند. آینه‌ها در زمانِ قدیم، جنسشان فلز بوده است و وقتی اکسید می‌شده‌اند، زنگاری سبزرنگ داشته‌اند. اکسیدِ بعضی از فلزات سبزرنگ است.
منظور از آئینه‌طینتان، افرادِ روشن ضمیر و آگاه و زلال است.
این بیت در ساده‌ترین حالت می‌گوید: «زمانه، به رغمِ روحیه‌ی افرادِ روشن‌ضمیر و پاک، ماندگاری و طولِ عمر را به افرادی پلید و بد که مانندِ زنگارند می‌دهد.
در این بیت، «آبِ بقا» صرفا اصطلاحی‌ست برای زنده بودن و ماندگاری و طولِ عمر.
اما استادی و ظرافتش در این جاست که آن‌چه بیش از همه باعثِ اکسید شدنِ آئینه می‌شود، آب است!
یعنی خاصیتِ آبِ بقا، خواه ناخواه این است که باعثِ آزرده شدنِ خاطرِ افرادِ آگاه است، همان‌طور که آب باعث زنگار بستن آئینه می‌شود.
حال می‌توان این آب بقا را خودِ زندگی دانست و گفت:
زیستن، خود باعثِ آزردگیِ فردِ آگاه است.
یا گفت:
زمانه ماندگاری را به ابلهان می‌دهد و افرادِ آگاه را آزرده می‌کند.
همچنین آب به سبزه دادن برای شاداب ماندنِ سبزه امری معروف است. در اینجا زنگار را به سببِ سبز بودن، به سبزه تشبیه کرده است.
میزانِ استادی و شاعرانگیِ کلیم در این بیت به قدری‌ست که با توضیح محال است به دست داده شود، اما برای شناساندنِ عظمتِ این بزرگ ادیبِ اندیشمند، راهی جز شکستن و کوچک کردنش نداریم؛ وگرنه که شعر آن است که نه بتوان معنی و یعنی‌اش را گفت، نه بتوان تجزیه‌اش کرد و نه بتوان با شکستن و توضیح زیبایی‌اش را حفظ کرد.
ـ @berkeye_kohan ـ
502 viewsحمید زارعیِ مرودشت, 19:06
ب
