📶درسگفتارهای جامعه شناسی

2022-10-19 18:22:27 ‍ نظریه‌ی آشکارگی حقیقت و ایدئولوژیک‌اندیشی

از آنجا که ایدئولوژیک‌اندیشی با نظریه‌ی (موهوم) آشکارگی حقیقت ملازمت دارد، ایدئولوژیک‌اندیش هر کس را که با او مخالف باشد، مخالف حقیقت آشکار و حق صریح و عریان می‌داند و در نتیجه نسبت به او احساسات و عواطف منفی مانند خشم، کینه، نفرت و انزجار، سوءظن و هراس و خوارداشت، پیدا می‌کند و مگر می‌توان نسبت به کسی که با حقیقتِ آشکار مخالفت دارد، جز احساسات و عواطف منفی داشت؟ از این رو ایدئولوژیک‌اندیش هم درون خود را ویران می‌کند و هم بیرون دیگران را، هم به خود درد و رنج و آزار و آسیب می‌رساند و هم به دیگراندیشان. باید فهم و قبول کرد که حقیقت آشکار نیست؛ سهل است، میل به آن نیز امکان‌پذیر نیست. فقط به تقرب به آن امید می‌توان بست؛ و این امید نیز جز با صرف اوقات، نیروها، استعدادها و فرصت‌های بی‌شمار از ناحیه‌ی انسان‌هایی پرشمار برآمدنی نخواهد بود.

بنابراین برای تقرب به حقیقت به رجوع به دیگران سخت نیازمندیم. حقیقت‌طلبی و کنجکاوی علمی را نباید به جایی محدود کرد و یا در جایی متوقف ساخت. به نزد هر کسی که در مظان آن است که به حقیقتی نزدیکتر شده باشد باید شتافت و از او چیزی آموخت؛ و کیست که اصلاً و ابداً در مظان این نباشد که بیش از ما به حقیقتی نزدیک شده باشد؟ ما به همه محتاجیم و از هیچ کسی مستغنی نیستیم. تقرب به حقیقت نه تخته‌بند مکانی خاص است و نه تخته‌بند زمانی خاص. مکان و زمان نمی‌شناسد، جغرافیا و تاریخ ندارد. از سویی هم شرقیان ممکن است به حقیقتی نزدیکتر شده باشند و هم غربیان، و هم شرقیان ممکن است از حقیقتی دورتر شده باشند و هم غربیان. از سوی دیگر هم انسان‌های جدید ممکن است به حقیقتی نزدیکتر شده باشند و هم انسان‌های قدیم، هم انسان‌های جدید ممکن است از حقیقتی دورتر شده باشند و هم انسان‌های قدیم. پس هم به شرقیان نیازمندیم و هم به غربیان، هم به انسان‌های جدید نیازمندیم و هم به انسان‌های قدیم.

در نتیجه به سنت نیز توجه عمیق باید داشت. باید به متفکران دوران سنت اعم از فرزانگان، عرفا، بنیان‌گذاران ادیان و مذاهب، الاهی‌دانان، فیلسوفان، عالمان و ادیبان و هنرمندان‌شان رجوع کرد؛ آن هم رجوع از سر نیاز و برای یادگیری و نه صرفاً از سر تبختر و برای کشف و استخراج خطاها. هم از فرهنگ‌های سنتی شرقی چیزها می‌توان آموخت و هم از فرهنگ‌های سنتی غربی. قهرکردن با سنت و روی‌گرداندن از آن در واقع چیزی نیست جز محروم‌ساختن خود از بخشی از میراث گرانبهای نوع بشر و موجب نوعی از باخودبیگانگی فرهنگی.

در عین حال که در جست‌وجوی معرفت، فهم و حکمت همه‌ی مرزهای جغرافیایی و تاریخی را بلااستثنا باید درنوردید، روحیه‌ی نقادانه را نیز در هیچ‌جا و هیچ‌گاه نباید از کار برکنار داشت. به واقع آنچه در این جست‌و‌جوگری کمال اهمیت و مطلوبیت را دارد، کشف و استخراج اجزا و عناصری است که از بوته‌ی آزمایش عقل نقاد سربلند بیرون آمده باشند. با به‌کارگیری این محک است که هم از غرب‌زدگی در امان می‌مانیم و هم از شرق‌زدگی، هم از غرب‌ستیزی و هم از شرق‌ستیزی، هم از سنت‌پرستی و هم از تجددپرستی، و هم از سنت‌هراسی و هم از تجددهراسی.

لازمه‌ی فعال نگه‌داشتن روحیه‌ی نقادی، باور به این است که حفظ فرهنگ خودی در تمامیت خود و به صورتی دست‌نخورده مطلوب نیست. فرهنگ خود ما نیز مانند هر فرهنگ دیگر باید محک عقلانیت نقادانه بخورد تا عیارش معلوم شود و اجزا و عناصر خردستیزش طرد و نفی شوند. حفظ فرهنگ خودی در تمامیت خود، افزون بر اینکه مطلوب نیست، ممکن نیز نیست. فرهنگ متجددانه، زاده‌ی در غرب چنانکه در فقره‌های اول و دوم گفته شد، مواضع قدرت و نقاط قوتی دارد که مبارزه‌‌ی با آن را از حیطه‌ی امکان و حوزه‌ی مطلوبیت خارج می کنند. لازمه‌ی این سخن، که مقابله با تجدد نه ممکن است و نه مطلوب، این است که حفظ فرهنگ‌های غیرمتجددانه در کلیت‌شان نه ممکن است و نه مطلوب.

#دکتر_مصطفی_ملکیان

@kavosh_garan باز کردن / نظر دهید

2022-10-19 10:42:48 "خشونت زاییده عصر ظلمت است"

خشونت خانمان ندارد اما خانمان برانداز است. گاهی شلاق بدست سراغ کارگران می رود و در حداقل هايش به باز تولید زندانی دست می زند. گاه با خنده های کارگری چنان ستم گر می شود که با آخرین ضربه ها او را از پای در آورد.
از کارگران که فارغ شد، سراغ دانشجویان می رود آنها را از پشت بام پایین می اندازد. در زندان سر آنها را به چاه توالت فرو می کنند. از دانشجویان که فارغ می شوند بر سر دگرانديشان و روشنفکران می ریزند. برخی را با طناب خفه کرده در خیابان ها رها می کنند. برخی ها را در نیمه شب در منزلشان دشنه آجین می کنند. و برخی را راهی حبس و برخی ها را تلاش می کنند با اتوبوس به دره بفرستند.
برخی ها را ناپدید می کنند تا مادرش فرصت عزا گرفتن هم نداشته باشد.
گاه یکی را به جرم نکرده زیر شکنجه به اعتراف وادار می کنند. و اینگونه گناه را هم آلوده مطامع خود می کنند که بیگناه هم باشی نمی توانی رها شوی. چرا که آبروی اهل خشونت در خطر می افتد.
به سراغ زنان که می رسند با اسید چهره هايشان را دگرگون می کنند. گویا حرص و ورشکستگی در زناشویی خود را به انتقام از زنان زیبا روی حواله می دهند.
باری خشونت چنان خانمان سوز هست که به #آزادی و #عدالت هم اعتماد ندارد. و زشتی اش این هست که جهالت را با سیاهی تعریف می کند.
خشونت زاده عصر ظلمت است.اما پس لرزه های آن همچنان فعال است.
گاه دیر کردن ها آتش خشونت را چنان در دامن جامعه شعله ور می کند که گریزی از آن نخواهد بود. برای همین به مقابله با خشونت باید برخاست تا بیش از این وسعت آن بیشتر نشود.

#علیرضاهمدست

@alireza_hamdast باز کردن / نظر دهید

2022-10-14 01:55:38 تاملی در برخی ریشه های فساد در اخلاق سیاسی ما

دکتر هاشم آقاجری

@kavosh_garan باز کردن / نظر دهید

2022-10-14 01:47:25 گفتاری درباره وضعیت نظام حقوقی ایران

دکتر علی آزمایش

@kavosh_garan باز کردن / نظر دهید

2022-10-14 01:47:19 آیا توسعه نیافتگی ایران بخاطر خاص بودن ماست؟

دکتر محمودسریع القلم

@kavosh_garan باز کردن / نظر دهید

2022-10-14 01:47:15 بررسی کتاب راه باریک آزادی

سید علیرضا بهشتی شیرازی
سیدعلیرضا حسینی بهشتی

@kavosh_garan باز کردن / نظر دهید

2022-10-14 01:47:00 درباره کار روشنفکر

دکتر بابک احمدی

@kavosh_garan باز کردن / نظر دهید

2022-10-12 14:55:23  تحليل جامعه‌شناختي اعتراضات اخير در گفت‌وگو با آصف بيات استاد جامعه‌شناسي
تحول پارادايمي عظيم در ذهنيت ايراني

مرتضي ويسي- محسن آزموده


سه‌شنبه ۱۹ مهر گفت‌گویی با آصف بیات، جامعه‌شناس و نویسنده و استاد دانشگاه، در روزنامه‌ی اعتماد منتشر شد که در آن می‌گوید: «این خیزش، زندگی را طلب می‌کند. معترضین احساس می‌کنند که تحقق یک زندگی عادی و انسانی به‌وسیله‌ی حاکمیت نقض شده که هیچ درکی از این آمال و آرزو‌ها و درد‌های مردمش ندارد.»

این جامعه‌شناس به نقش محوری زنان در اعتراضات کنونی اشاره می‌کند و از آن نتیجه می‌گیرد که «به لحاظ ذهنی یک تغییر پارادایم به وجود آمده، چیزی که در جنبش‌های انقلابی شاید کم‌نظیر است و آن مطرح شدن زن و کرامت او و اصولاً کرامت انسانی است» که در کانون اعتراضات قرار گرفته.

آصف بیات همچنین ارزیابی می‌کند که شرایط فعلی ایران «یک شرایط انقلابی است» و در توضیح چنین می‌گوید:

«در این خیزش، بازپس‌گیری زندگی به خواست همگانی تبدیل شده است. پس به لحاظ ذهنی یک درد مشترک و خواست مشترکی به وجود آمده و گروه‌ها و اقشار مختلف اجتماعی را در احساس و ابراز آن شریک نموده و آنان را به عمل جمعی رهنمون شده است.»

«با ظهور "مردم" به عنوان سوژه به عنوان ابر‌جمعی که در آن مرز‌ها و تفاوت‌های طبقاتی، جنسیتی، قومی، مذهبی به‌طور موقت و به نفع خیز عمومی بزرگ‌تری رنگ می‌بازند، به نظر می‌رسد خیزش وارد نوعی اپیزود انقلابی شده است.»

شهرهای تمام استان‌های ایران طی بیش از سه هفته‌ای که از اعتراضات می‌گذرد، صحنه تجمع و درگیری‌ شدید بین معترضان و نیروهای امنیتی بوده است. از این نظر اعتراضات کنونی گسترده‌ترین اعتراضات مردمی در ایران از زمان انقلاب بهمن ۱۳۵۷ است.

آقای بیات با مقایسه‌ی اعتراضات فعلی با با موارد مشابه در سال‌های ۸۸، ۹۶ و ۹۸ معتقد است که «خیزش کنونی گویی خیزش فراگیر و یکپارچه است که توانسته است طبقات مختلف متوسط، متوسط فرودست و نیز اقشاری از فرودستان را در کنار قومیت‌های ایرانی کرد، ترک، فارس و بلوچ حول پیام محوری "زن، زندگی، آزادی" گرد آورد».

به‌گفته‌ی این جامعه‌شناس، گشت ارشاد و نیرو‌های امنیتی میلیون‌ها زن را در خیابان‌ها و نهاد‌ها «تحقیر» کردند، اخطار دادند و دستگیرشان کردند.

«ولی مقاومت زنان ایران ادامه یافت و آنان طی این مقاومت‌های پیش‌رونده، هنجار‌ها و واقعیت‌های نوینی را در جامعه پیاده کردند و اکنون آن ناجنبش‌ها به میانجی قتل یکی از همان زن‌ها، مهسا امینی، آغازگر خیزش سیاسی بزرگی شده‌اند که در آن زن و کرامت انسانی مکان ویژه‌ای را کسب کرده است.»

او با این حال، این خیزش را تنها معطوف به «مسئله‌ی زن» نمی‌داند و می‌گوید که «در حال حاضر فراگیری جنبش اعتراضی از زنان فراتر رفته و گروه‌ها و اقشار اجتماعی محروم و مطرود و ستم‌کشیده دیگر را به هم تنیده».

«این‌گونه احساس می‌شود که گویی رهایی زن راهگشایی رهایی مرد‌ها نیز هست. به عبارت دیگر اعتراض‌کنندگان به خیز عمومی وسیع‌تری (greater good) رسیده‌اند که همه‌ی اقشار معترض را حول آن به وحدت برساند. به نظر می‌رسد شعار "زن، زندگی، آزادی" معرف آن خیز عمومی فراگیر باشد.»

این جامعه‌شناس با بیان این‌که «هنوز نمی‌دانیم که آینده‌ی این خیزش چگونه است»، در عین حال تأکید می‌کند که «سرنوشت این خیزش سیاسی-اجتماعی هرگونه که رقم بخورد، همین جنبش در همین زمان دستاورد‌های مهمی داشته است. ما در حال مشاهده یک تحول پارادایمی عظیم در ذهنیت ایرانی هستیم».

«در شهر‌های بزرگ و کوچک، حتا در روستاها، بین پدر و مادرها، بین دانش‌آموزان و جوانان، در میان اقوام و فرودستان و طبقه متوسط یک ذهنیت جدید زاده شده که بر پس گرفتن زندگی، زندگی با کرامت انسانی اصرار می‌ورزد و آن را در خیابان‌های خیزش فریاد می‌زند. بسیاری چیز‌ها به احتمال زیاد به حالت سابق بر نمی‌گرد.».

«هنجار‌های اجتماعی جدیدی خودشان را بر واقعیت سپهر عمومی تحمیل کرده‌اند. شاید حجاب اختیاری یکی از این هنجار‌ها باشد.»

آصف بیات، پژوهشگر ارشد جامعه‌شناسی و علوم سیاسی، در ایران نامی آشناست. بسیاری از کتاب‌ها و مقالات مهم او به فارسی ترجمه شده و بار‌ها به چاپ رسیده است که از میان آن‌ها می‌توان به کتاب‌های «سیاست‌های خیابانی»، «پسا اسلام‌گرایی»، «کارگران و انقلاب ۵۷» و «زندگی همچون سیاست» اشاره کرد.

@Kavosh_garan

https://www.etemadnewspaper.ir/fa/main/detail/191553 باز کردن / نظر دهید

2022-10-12 14:53:52  
تحليل جامعه‌شناختي اعتراضات اخير در گفت‌وگو با آصف بيات استاد جامعه‌شناسي
تحول پارادايمي عظيم در ذهنيت ايراني

مرتضي ويسي- محسن آزموده

@kavosh_garan باز کردن / نظر دهید

2022-10-11 22:56:04 "احتمالاً هر نسلی خويشتن را عهده‌دار بازساختن جهان می‌بيند، اما نسل من می‌داند كه دنيا را از نو نخواهد ساخت، و به همين سبب شايد تكليفی سنگين‌تر بر دوش داشته باشد، زيرا موظف به بازداشتن جهان از نابود كردن «خويش» است.

نسل من وارثِ تاريخی فاسد و درآميخته با انقلاب‌های آفت‌زده و صناعت‌های به خطا رفته و خدايان مرده و ايدئولوژی‌های فرسوده است و ناچار بوده به غير از منفی‌نگری‌های خود، از هيچ شروع كند و دست‌كم، برخی كرامات زندگی و حرمت مرگ را از نو پی بريزد.

شايد هيچ‌گاه موفق نشود اين كار عظيم را به پايان ببرد، ولی به تحقيق در سراسر عالم برای اين‌كه خويشتن را سزاوار راستی و «آزادی» نشان دهد به ميدان رفته است و گاهی حتی ثابت كرده است كه می‌تواند با سينه‌ای تهی از كينه و نفرت، جان خود را فدا كند."



«راه فروبسته: خطابه آلبر كامو هنگام دريافت جايزه نوبل»
هنری استيوارت هيوز
ترجمه: عزت الله فولادوند
نشر علمی و فرهنگی

@kavosh_garan باز کردن / نظر دهید