مصدق به روايت تاريخ و اسناد

2021-08-26 10:09:58 پیاده‌نظام کودتا؛ ریخت‌شناسی اوباش و فواحش ۲۸ مرداد ۳۲

سرگه بارسقیان

در بین ۳۹ مقتول روز کودتا (و بیش از ۳۵۰ نفر زخمی) اجساد یک سرهنگ، یک ستوان دوم، چهار سرباز، یک زن و یک مامور آگاهی محافظ جان دکتر مصدق [تعلیمی] وجود داشت.

در بین مقتولین روز کودتا نام دو ارمنی [سرکیس تاتوسیان و میناس] بود که جست‌وجو درباره‌شان فقط به این اظهارات برادر ۲۵ ساله سرکیس ختم شد که «عصر روز چهارشنبه [۲۸ مرداد] بر اثر اصابت گلوله توپ به پیشانی‌اش نصف صورت خود را از دست داده و کشته شده است.»

برآورد شده که روز کودتا حدود ۵۰۰ نفر «افراد ناجور» تقریبا دو هزار نظامی را با لباس شخصی همراهی می‌کردند.

ساعت ۷.۵ عصر تیراندازی در محوطه منزل مصدق قطع و یک تانک وارد محوطه باغ شد. خبرنگار کیهان نوشته «هر کس هرچه به دستش می‌آمد می‌برد و خلاصه بعد از چند دقیقه این خانه به کلی ویران و با خاک یکسان شد و دیگر کوچکترین چیزی که در آنجا قابل استفاده باشد وجود نداشت.»

طیب حاج رضایی، حاجی‌خان خداداد، اکبر جاسب، حسین سلماسی، حاج عبدالحسین و... بهترین کدهایی است که پیاده‌نظام کودتای آمریکایی-انگلیسی را برملا می‌کند؛ بال دوم عوامل داخلی یک کودتای نظامی.

اسم اصغر شاطر ردی است از حضور دسته‌های لات‌های تهران در فرآیند کودتا؛ اینان بال اجتماعی کودتا بودند. بال نظامی تمرکز خود را در شکستن دژ نخست‌وزیری و هموار کردن راه بال اجتماعی در خیابان‌های شهر گذاشته بود.

کتاب «پشت‌پرده کودتا؛ اوباش، فرصت‌طلبان، ارتشیان، جاسوسان» از علی رهنما، استاد دانشگاه آمریکایی پاریس دانسته‌های جدیدی را اضافه می‌کند. خصوصا فصلی که به اوباش می‌پردازد و یکی از کامل‌ترین ریخت‌شناسی‌های کودتا همراه با ساعت‌شمار و نقشه‌خوانی حرکت کودتاگران را ارائه می‌کند.

آیت‌الله بهبهانی برای انجام مسئولیت‌هایی که «شورای جنگ» برای روز ۲۸ مرداد به وی محول کرده بود، مقدار زیادی پول حتی به دلار میان اوباش جنوب شهر تهران پخش کرده بود. مهدی کریمی از رابط‌های مهم آیت‌الله بهبهانی در میان اوباش جنوب تهران بود.

بعد از کودتا طیب صراحتا می‌گوید که او ده بار چوب برای استفاده در ۲۸ مرداد خریداری کرده بود. می‌گویند حاجی‌خان خداداد، صاحب قدرتمند بازار اصلی میوه و تره‌بار جنوب تهران در میدان امین‌السلطان پول تهیه این چماق‌های متحدالشکل مورد استفاده در روز ۲۸ مرداد را داده بود.

در متون تاریخی و کتاب‌های منتشرشده هنوز ارتباط بین اوباش و فواحش و تدبیر به صحنه آوردن زنان معلوم‌الحال به عرصه سیاسی واشکافی نشده است. پیوندی که از روز ۹ اسفند ۱۳۳۱ برقرار شد و آن به صحنه آمدن ملکه اعتضادی بود. زنان شهر نو که به سرکردگی خانم رئیس‌ها در روز ۲۸ مرداد در پی ماشین سپهبد زاهدی حرکت می‌کردند، چون از سیاست اطلاعی نداشتند و شعارهای سیاسی نمی‌دانستند، در مخالفت با دکتر مصدق و ملیون کلمات و جملات سخیفی به کار می‌بردند و با الفاظ رکیک قربان صدقه شاه می‌رفتند.

https://bit.ly/3jcv2Vm

http://tarikhirani.ir/fa/news/8665

@tarikhirani باز کردن / نظر دهید

2021-08-24 09:19:14 لابد تا به حال این تحلیل را شنیده اید که ...[۲]

اگر علاقمند به مطالعات نهضت ملی بوده باشید لابد تا به حال این تحلیل را شنیده اید که "مصدق با انحلال مجلس طی رفراندمی که برگزار کرد زمینه را برای عزل خود و نصب زاهدی فراهم ساخت زیرا با انحلال مجلس، عزل و نصب وزرا در اختیار پادشاه قرار می گرفت و لذا این شاه نبود که از قانون تخطی کرد بل این نخست وزیر بود که با نپذیرفتن فرمان متمرد شد."

اجازه بدهید از وجه حقوقی این تحلیل صرف نظر کرده و صرفا از منظر رویدادها و وقایع نگاری تاریخی به آن ورود کنیم. پذیرش این تحلیل مستلزم اعتراف به قانونی بودن رفراندمی ست که مصدق در مرداد ماه سال ۱۳۳۲ برگزار کرد و البته تن دادن به نتایج ی آن. در اینجا یک خطای رایجی وجود دارد که معمولا به آن توجهی نمی شود و آن این است که نتیجه ی رفراندم تنها در "انحلال مجلس" محصور می شود و این غلط است.واقع آن است که با انسداد سیاسی پیش آمده،رفراندم بر اساس این باور که خواست عمومی بالاتر از قانون اساسی ست دو راه را پیش پای مردم می گذاشت:

"انحلال مجلس و ابقاء دولت"
یا
"ابقاء مجلس و انحلال دولت"

که رای مردم به انحلال مجلس و ابقاء دولت بود و پادشاه اگر که قرار بود این رفراندم و نتایج آن را بپذیرد نمی توانست یک وجه خواست عمومی که رای به انحلال مجلس بود را پذیرفته و مبنای عمل خود قرار دهد و وجه دیگر آن را که رای به ابقاء دولت بود، با صدور فرمان عزل نخست وزیر و انحلال دولت نادیده گرفته و مقابل آن بایستد.

[یک فرضیه: آیا مصدق با آشکار نکردن فرمان عزل در این اندیشه بود که شاه مقابل مردم قرار نگیرد؟ این فرضیه ای ست که شایسته ی بررسی بیش تر است.]

اما همه می دانیم که آن رفراندم و نتایج آن از نظر شاه و دولت کودتا و هوادارن شان غیرقانونی بود. آن ها تا سالها بعد یاران مصدق را به طعنه و تمسخر "رفراندمچی" می خواندند. بنابراین این تحلیل که انحلال مجلس فرصتی را برای شاه فراهم کرد تا به عزل نخست وزیر اقدام کند،تحلیل درستی نیست.

"رفراندم دستوری که مجوز قانونی نداشت"
این عین عبارتی ست که در اعلامیه ی دولت در خصوص شروع انتخابات مجلس هجدهم درباب آن رفراندم به کار برده شد. متن این اعلامیه در صفحه ی نخست روزنامه ی اطلاعات به تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۳۲ آمده است.

فرمان انحلال مجلس هفدهم
نکته ی دیگر اینکه محمدرضا پهلوی، پادشاه وقت به درخواست دولت کودتا و بر اساس اختیاراتی که مجلس موسسان دوم در سال ۱۳۲۸ به وی اعطاء کرده بود - و نه بر اساس نتیجه ی همه پرسی دولت مصدق - فرمان انحلال مجلس هفدهم را در تاریخ ۲۸ آذر ۱۳۳۲ صادر کرد:

"بر حسب پیشنهاد دولت، طبق اصل ۴۸ اصلاحی قانون اساسی، به موجب این فرمان، مجلسین شورای ملی و سنا را منحل و مقرر می داریم که دولت فورا شروع به انتخابات نموده و موجبات تشکیل مجلسین را فراهم سازد تا ملت عزیز ما بتواند از حقوق قانونی و آرزوی خود با شرکت در انتخابات از شایستگی برخوردار گردد."[۱]

سند شماره 466
یک سند دیگر بر می گردد به گفتگوی شاه با سفیر آمریکا در اول شهریور ماه ۱۳۳۲ یعنی تنها چهار روز پس از کودتا. در بند هشت گزارش سری این گفتگو که هندرسون آن را در ساعت ده شب به وزارت خارجه ی ایالات متحده مخابره کرده است می خوانیم :

"شاه گفت خواهد کوشید تا ترتیبی بدهد نمایندگانی که استعفا نداده اند، جلسه ای تشکیل و رای به انحلال مجلس بدهند، سپس در بهار انتخابات انجام خواهد شد و بدین ترتیب دولت خواهد توانست کارهای بسیاری را بدون دخالت مجلس انجام بدهد."[۲]

@hamidrezaabedian

[۱]خواب آشفته نفت،از کودتای ۲۸ مرداد تا سقوط زاهدی، محمدعلی موحد ص ۱۰۲
[۲]مذاکرات سیاسی ایران و آمریکا،اسناد سفارت آمریکا از دی۳۱ تا دی ۳۲ ص ۳۳۰ باز کردن / نظر دهید

2021-08-22 07:55:17 لابد تا به حال این تحلیل را شنیده اید که... [۱]

اگر علاقمند به مطالعات نهضت ملی بوده باشید لابد تا به حال این تحلیل را شنیده اید که "مصدق در برابر کودتا مقاومت نکرد و توده ها را به خیابان نکشاند زیرا دولت او بویژه از نظر اقتصادی امکان تداوم نداشت."

اسناد ایالات متحده اما چه می گویند؟
یکی از مهمترین اسناد در این رابطه بر می گردد به گزارش مفصل متیسون مسئول سفارت آمریکا در ایران. متیسون این گزارش را در تاریخ ۲۱ مرداد ۱۳۳۲ به وزارت خارجه ایالات متحده ارسال کرده است. بند سه این گزارش چشم انداز اقتصاد ایران را مرور می کند. این بند را بخوانیم:

گرچه وضعیت اقتصادی و مالی ایران همچنان رو به وخامت می گذارد، راههای متعددی وجود دارند که دولت را قادر می کنند در کوتاه مدت اوضاع را بهبود بخشد.دولت تاکنون از استفاده از ذخیره طلا خودداری کرده است، تا اندازه ای به سبب بیم از اینکه شاید سلاح موثری بدست مخالفان داده شود و تاثیر روانی نامطلوبی بر مردم به طور کلی داشته باشد. با تقویت وضعیت سیاسی نخست وزیر در نتیجه ی همه پرسی،این بیم و هراس ها کاهش یافته است.با این حال،دولت هنوز هم در نظر دارد که از طلاها تنها به عنوان آخرین چاره برای رفع بحران مالی شدید استفاده کند.

روشن ترین نکته در وضعیت کنونی،چشم اندازهای صادراتی بویژه صادرات فرش،برنج و جو است.ارزیابی دولت این است که حجم صادرات در سال گذشته تا ۵۰ درصد افزایش یافته و بدین ترتیب ارز مورد نیاز را برای واردات ضروری تامین کرده است.

عامل سومی که می تواند این وضعیت را بهبود بخشد،تمایل آشکار شوروی برای گسترش تجارت پایاپای با ایران و اعطای امتیازهایی درباره ی ادعاهای مالی ایران علیه شوروی ست. اگر شوروی طلاها و دلارهایی که ایران ادعای آن را دارد فراهم کند،اعتقاد بر این است که دولت در استفاده از آنها برای پرداخت هزینه های جاری تردید نخواهد کرد.با این حال اتکای بیش از اندازه به شوروی مستلزم اعطای امتیازهایی متقابل در عرصه سیاسی از سوی ایران است.

تاکنون تنگناهای مالی واقعی را در اصل طبقه ی حقوق بگیر بویژه کارمندان دولت احساس کرده اند. طبقه کارگر چنانکه اعتصاب های منطقه ای هم نشان می دهد،بطور فزاینده ای متاثر شده است.دولت می تواند با افزایش چاپ اسکناس دستمزد کارمندان دولت را افزایش بدهد و آثار تورمی این کار را با استفاده از بخشی از ذخیره ی طلا برای واردات و افزایش واردات از شوروی کاهش دهد.

اگر دولت از قابلیت های استفاده از ذخیره طلا، افزایش صادرات و گسترش تجارت با روسیه بهره کامل را ببرد، ممکن است بتواند بحران شدید مالی را برای دوره ای نامتعین به تاخیر بیاندازد.

@hamidrezaabedian

منبع: مذاکرات ایران و آمریکا، اسناد سیاسی سفارت آمریکا در تهران از دی ۱۳۳۱ تا دی ۱۳۳۲ ، کتاب پارسه ۱۳۹۷، ص ۲۹۷ باز کردن / نظر دهید

2021-08-21 15:21:13 @mohammadmosaddegh باز کردن / نظر دهید

2021-08-21 15:20:50 #مطلب_روز روز کودتا زیر آتش توپ و تانک: من روی همین تختخواب می مانم تا کشته شوم.
مصدق در روز ۲۸ مرداد از ساعت ۴ که قوای نظامی رسما به طرف خانۀ او هجوم آورده بودند، به فرماندهان محافظ خانه دستور صریح داده بود که از تیراندازی به طرف قوای نظامی خودداری کنند و فقط از نزدیک شدن اراذل و اوباش به خانه او جلوگیری شود و این دستور حتی با آویختن بیرق سفید در قسمت‌های مختلف خانه انجام شد. [پارچه]سفیدی که برای این امر به کار رفته است ملافۀ دکتر مصدق بود. ساعت ۳.۵ بعدازظهر سرتیپ فولادوند [و در حالی که] اجامر معدودی هم حاضر به حمله و چپاول بودند به دیدن مصدق آمد. نامه‌ای کتبی به امضای آقایان نریمان، دکتر شایگان،مهندس رضوی و...به ایشان داده شد که طبق آن به فرمانده جدید ستاد ارتش و مسئولین کودتا نوشته شده بود خانه دکتر مصدق بلادفاع است و بایستی مثل خانه یک فرد ملت محافظت بشود. وقتی که آویختن ملافه و بیرق سفید هم مانع تیراندازی قوای مهاجم نشد برای جلوگیری از قتل نفس، دکتر مصدق به قوای نظامی مدافع منزل دستور داد که سربازان مدافع تمام اسلحه‌های خود را به خارج پرتاب کنند و افراد هم با فریاد زنده‌باد شاه عدم دشمنی و اختلاف خود را با قوای مهاجم اعلام کنند. گلوله باران با وجود این اقدام ادامه داشت. قصد اساسی مهاجمین خراب کردن خانه به سر دکتر مصدق و ده نفری که در اتاق او تا دم آخر [مانده] بودند بود. از وزراء، آقایان دکتر صدیقی و مهندس معظمی و از نمایندگان دوره ۱۷ آقایان نریمان، مهندس رضوی، دکتر شایگان، مهندس زیرک‌زاده و مهندس حسیبی و سه کارمندنخست‌وزیری درمنزل دکتر مصدق بودند.[می خواستند خانه را]خراب کرده و آنان را هم که زنده مانده‌اند به وسیله افراد مهاجم غیرنظامی به قتل برسانند. هر چه آقایان مهندس رضوی و دکتر شایگان از دکتر مصدق خواهش می‌کردند خانه خود را ترک کنند دکتر مصدق از قبول پیشنهاد خودداری می کرد و اظهار داشت که «آقایان آزادند و حتی خواهش می‌کنم که همه بروند و جان خود را نجات دهند. ولی من باید روی همین تختخواب که کمر به خدمت ملت ایران بسته‌ام بمانم تا کشته شوم.»البته هیچ یک از ده نفری که با او تا دم آخر ماندند حاضر به جدا شدن از پیشوای محبوب ملت ایران نشده و با ‌‌نهایت متانت و بردباری همچنان در اطراف تختخواب دکتر مصدق در انتظار مرگ نشسته بودند.
تمام دیوارهای خانه دکتر مصدق گلوله خورده بود و می‌خورد و صدای مهیبی می‌داد تا یکی از گلوله‌ها وارد اتاق شد، آقای دکتر صدیقی گفت: آقا اجازه بدهید از اتاق خارج شویم، اما دکتر مصدق گفت فقط تختم را جا به جا کنید.
دکتر صدیقی-وزیر کشور دولت مصدق- می گوید: سرتیپ فولادوند در بیانات خود که بسیار آمیخته با وحشت و اضطراب بود گفت«جناب آقای دکتر مصدق اگر به خود رحم نمی کنید به ساکنان خانه و کسانی که در این اتاق هستند رحم کنید. دکتر مصدق پاسخ گفتند «من مانع خروج آقایان نیستم و به آقایان گفته ام از اینجا خارج شوند. من در همین جا می مانم و مایلم که در همین جا کشته شوم.»
با اصرار آقایان مهندس رضوی و شایگان که مرتب و مکرر تکرار می‌شد که حیف است دکتر مصدق این‌طور جان خود را بدون هیچ نوع مقاومتی در مقابل اجامر فدا کند، بالاخره دکتر مصدق قبول کرد که از اطاق خود به طبقه پایین عمارت خویش آمده و خطر مرگ را اقلا برای ساعتی به تاخیر بیاندازد. در نهایت دکتر مصدق راضی شد که خانه ای را که زیر آتش تانک و گلوله های کودتاچیان قرار داشت ترک کند.
محمد مصدق در محکمه نظامی -جلیل بزرگمهر- ص۶۵۷
تارنمای ایران بوم
کتاب«نامه‌ها و یادداشت‌های مهندس کاظم حسیبی»
@mohammadmosaddegh باز کردن / نظر دهید

2021-08-20 14:21:30 مصدق در مستند
یازدهم: آقای نخست وزیر

مستندی بلند به نویسندگی و کارگردانی محمدرضا امامقلی، روایتی 74 دقیقه ای از 28 ماه نخست وزیری مصدق، تهیه شده در سفیر فیلم و موسسه رسانه ای اوج با صدای ناصر طهماسب. اینجا (+) ببینیدش.

@cinema_book باز کردن / نظر دهید

2021-08-20 14:21:30 مصدق در مستند
دهم: محاکمه

این مستند 43 دقیقه ای به نویسندگی و کارگردانی احسان عمادی، تولید 1394 است و بر اتفاقات شب کودتا تا دادگاه بدوی دکتر مصدق تمرکز کرده است.
محاکمه را اینجا (+) ببینید.

@cinema_book باز کردن / نظر دهید