Renani Mohsen / محسن رنانی

2022-08-25 17:38:26 .
.
کتاب صفر توسعه
محسن رنانی

کتاب صفر توسعه (کتاب توسعه ۱۴۰۰) منتشر شد. این نخستین کتاب از یکصد کتابی است که ‏امیدوارم تا پایان این قرن (هر سال یک «کتاب توسعه») توسط پویش فکری توسعه منتشر شود. این، ‏کتاب نیست، بلکه یک خط‌کش است، «خط‌کش توسعه».

در یکصد سال گذشته، بی‌ نقشه علمی (نظریه توسعه) و بی خط‌کش (شاخص‌های ارزیابی)، در راه ‏توسعه گام نهادیم و برای تداوم این رفتن، بخش‌ اعظم منابع نفت را سوزاندیم، منابع آب را تبخیر ‏کردیم، معادن را تخلیه کردیم و جنگل‌ها را تراشیدیم. در این یکصدسال، نقشه‌ راه‌ توسعه کشور، ‏همان حدیث آرزومندی و منویات مقامات عالی بوده است که هربار در «برنامه‌های عمرانی» یا ‌‏«برنامه‌های توسعه»، یا کتاب «به سوی تمدن بزرگ» یا سند «چشم‌انداز بیست ساله» منعکس ‏شده و برای سالهای بلندی تمام منابع و امکانات کشور برای تحقق آن آرزوهای عمدتاً متوهمانه، ‏بسیج شده است. و در آخر آنچه برای ملت ما مانده است، یا باد بوده یا تورم بوده یا فقر بوده یا ‏شکاف طبقاتی. و طُرفه آن‌که معماران این برنامه‌ها، هیچ خط‌کش یا شاقولی هم برای اندازه‌گیری بنایی ‏که در اندیشه ساخت آن بودند معرفی نمی‌کردند. و هیچ بنیادی و نهادی نیز در عمل مسئول دیده‌بانی ‏و رصد این طرح‌های عظیم نبود. در واقع نهادهایی بوده است (مثل سازمان برنامه)، اما در این نهادها ‏کسی را توان یا جرأت آن نبود که شاقول را بگذارد کنار دیوار سیاست‌ها و برنامه‌ها و بگوید آقایان این ‏دیوار کج است و هرچه پیش می‌رود کج‌تر می‌شود. و البته این سکوت تحقیرآمیز، خاصیت «نان ‏دولت» خوردن است که در همه حکومت‌ها بوده است.‏

کتاب توسعه، کتاب نیست،‌ خط‌کشی است که به کمک آن می‌توانیم سال‌به‌سال و برنامه‌به‌برنامه و ‏دولت‌به‌دولت، روندها و مسیر حرکت توسعه را در کشورمان دیده‌بانی کنیم. این نخستین بار است که ‏یک نهاد پژوهشی مدنی چنین وظیفه سنگینی را بر عهده می‌‌گیرد (البته نسخه مقدماتی کتاب توسعه ‏یک بار نیز در سال ۱۳۹۹ توسط پویش فکری توسعه منتشر شده است).‏

هنر این کتاب این است که علاوه بر تحلیل نمودارها و شاخص‌های توسعه در حوزه‌های مختلف ‌‏(اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، فردی و محیط زیستی)، به کمک نزدیک به 83 هزار داده و ‏اطلاعات، و از دل سه هزار شاخص و نماگر، توانسته است 380 شاخص توسعه را استخراج و به ‏کمک آنها نقشه توسعه ایران را ترسیم کند. ‏

به نقشه توسعه ایران (نقشه زیر) نگاه کنید. ترکیب سه رنگ پرچم ایران، متشکل از 380 مربع است ‏که هر مربع نماینده یک شاخص است. خانه‌های سبز شاخص‌هایی هستند که حداقل ده واحد (از ‏صد واحد) بالاتر از میانگین جهانی هستند. خانه‌های سفید شاخص‌هایی هستند که در محدوده ‏میانگین جهانی هستند (ده واحد پایین تا ده واحد بالای میانگین جهانی) و خانه‌های قرمز رنگ ‏شاخص‌هایی هستند که ده واحد و بیشتر، زیر میانگین جهانی هستند. دقت کنید، در این نقشه، همه ‏شاخص‌های ضعیف با رنگ قرمز در پایین نقشه ایران کنار هم چیده شده‌اند و همه شاخص‌های ‏متوسط با رنگ سفید در وسط نقشه و همه شاخص‌های قوی با رنگ سبز در بالای نقشه، تا رنگ ‏پرچم ایران را تداعی کنند. این بدین معنی است که در سالهای آینده، هرچه رنگ نقشه ایران به سمت ‏سبزی برود یعنی، به طورکلی و در سطح ملی، ما داریم به سمت توسعه بیشتر، حرکت می‌کنیم؛ و اگر ‏به سمت قرمزی بیشتر برود به معنی پس‌روی کشور است. نقشه توسعه امروز ایران بیشتر به قرمزی ‏می‌زند. یعنی از 380 شاخص توسعه در سطح ملی، 158 تای آن بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی است. ‏این حاصل یکصد سال فروش نفت و تلاش‌های دو نظام سیاسی در ایران و هفت دهه برنامه‌ریزی ‏توسعه است. اکنون به نقشه توسعه دانمارک نگاه کنید (نقشه بعدی)، تقریبا کل نقشه به سبزی می ‏زند. دانمارکی که نفت ندارد و تنها یکصد سال است که مرزهایش به شکل کشور مستقل امروزی ‏تثبیت شده است و تنها از بعد از جنگ جهانی دوم فرصت یافت درباره توسعه خودش فکری و کاری ‏بکند.‏

با دست‌و‌فرمانِ امروز نظام تدبیر، این که اصولا در سالهای آینده نقشه توسعه ایران به سوی سبزی ‏بیشتر می‌رود یا نه هنوز معلوم نیست. آیا مردم صبوری لازم را برای گذار آرام از این دوره دارند؟‌ آیا ‏حکومت اصولا توسعه می‌خواهد؟ آیا اگر توسعه می‌خواهد اصولا توانایی ایجاد «فضای امکان» برای ‏توسعه را دارد؟ این‌ پرسش‌ها دستکم الان پاسخ روشنی ندارد. اما کتاب توسعه دستکم می‌تواند راه را بر ‏ادعاهای شعاری و فریبناک دولت‌های مختلف در زمینه توسعه ببندد.‏

اما علی‌رغم همه این دشواریها، نگرانی‌ها و ابهامات، تحولاتی که امروز زیر پوست جامعه و اقتصاد ما در ‏جریان است، چنان قدرتمند است که به گمانم از این پس دستکم حکومت دیگر نمی‌تواند مانع ‏تحولات .........‏

برای خواندن ادامه مطلب به پیوند زیر بروید:‏

http://www.renani.net/index.php/texts/notes/885-2022-08-25-14-26-26
.
. باز کردن / نظر دهید

2022-08-09 08:40:18 #کتیک - قسمت ۱ - گفتگویی درباره کتاب توسعه کرمانشاه

در سری برنامه های کتیک به معرفی و بررسی کتاب هایی که پیرامون مباحث توسعه تدوین و نگاشته شده اند، می پردازیم.

موضوع این قسمت: معرفی و بررسی کتاب توسعه کرمانشاه

مهمانان: دکتر محسن رنانی، دکتر نریمان محمدی
با اجرای: امیرحسین پوره

کتاب توسعه کرمانشاه را می توانید از طریق سایت پویش فکری توسعه به صورت اینترنتی خریداری کنید:
pooyeshfekri.com/product/کتاب-توسعه-کرمانشاه

#کتابخوانی_توسعه
@pooyeshfekri باز کردن / نظر دهید

2022-08-09 08:40:18 #فایل_صوتی برنامه #کتیک
قسمت ۱ - گفتگویی درباره کتاب توسعه کرمانشاه

در سری برنامه های کتیک به معرفی و بررسی کتاب هایی که پیرامون مباحث توسعه تدوین و نگاشته شده اند، می پردازیم.

فیلم برنامه:
t.me/PooyeshFekri/950

مهمانان: دکتر محسن رنانی، دکتر نریمان محمدی
با اجرای: امیرحسین پوره

کتاب توسعه کرمانشاه را می توانید از طریق سایت پویش فکری توسعه به صورت اینترنتی خریداری کنید:
pooyeshfekri.com/product/کتاب-توسعه-کرمانشاه
#کتابخوانی_توسعه
@pooyeshfekri باز کردن / نظر دهید

2022-08-05 08:14:01 .
تقوای توسعه
‏(باز هم تکذیبیه)
‏
اخیر مطلب یکسانی با دو عنوان متفاوت (یکی با عنوان «تقریبا دیگر امیدی به حکومت نیست!» و ‏دیگری با عنوان «جشن مثلا ده کیلومتریِ غدیر، بیشتر یا کمتر!») به نام من در فضای مجازی در ‏چرخش است که با تذکر مکرر دوستان تصمیم گرفتم جعلی بودن آن را این‌جا به اطلاع شما برسانم. ‏

با این توضیح که بخش اول مطلب یادشده اقتباس غیردقیقی از یکی از سخنرانی‌های من است؛ ولی ‏بخش دوم آن کاملا جعلی و افزوده شده است و نگارش آن با سبک قلم من نیز تفاوت آشکار دارد.‏

سالها پیش که گزین‌گویه‌هایی از مرحوم دکتر شریعتی دست‌به‌دست می‌شد، خود من هم اگر از متن آن ‏خوشم می‌آمد بدون آن که درستی انتساب آن را به دکتر شریعتی بررسی کنم، بازپخش می‌کردم. ‏زمان بُرد تا متوجه شدم که آن شیوه، یک کار ضدتوسعه است. تقوای توسعه، رعایت همین چیزهای ‏کوچک است؛ و توسعه با همین چیزهای ساده شروع می‌شود. افراد یک جامعه، خیلی باید رشد کنند و ‏قدرت روحی‌شان خیلی باید بالا برود تا بتوانند یک سانتی‌متر کمتر روی پدال گاز خودرو فشار بیاورند؛ و ‏نیم متر قبل از خط عابر پیاده بایستند؛ و پوسته شکلات‌شان‌ را تا پیاده شدن از خودرو، چند دقیقه در ‏دست‌شان نگهدارند؛ و یک پیام گردشی که از درستی آن مطمئن نیستند را بازپخش نکنند؛ و اطلاعات ‏خصوصی افراد را (حتی وقتی آنها را نمی‌شناسند) در فضای عمومی منتشر نکنند و ... .‏

ای کاش برخی کانال‌ّهای تلگرامی که مخاطبان خیلی زیادی دارند در یک تقسیم کار جمعی سازوکاری برای ‏راستی آزمایی برخی پیام‌های گردشی که فراگیر می‌شوند، ایجاد کنند. اگر هر کانال تلگرامیِ پرمخاطب، در ‏همان حوزه‌ای که فعالیت دارد، درباره پیام‌های جعلی و دروغ همان حوزه نیز اطلاع رسانی کند، بخشی ‏از این آشفتگی فضای مجازی کاهش می‌یابد.‏

در مورد من، هر نوشته یا مطلبی که در تارنمای رسمی‌ام در نشانی‏
www.renani.net
یا در کانال ‏تلگرامی‌ام در نشانی
@Renani_Mohsen‏ ‌
وجود ندارد از من نیست. تمام مطالبی که از من انتشار ‏می‌یابد حتما در این دو جا نیز منتشر می‌شود.‏

محسن رنانی / ۱۴ مرداد ۱۴۰۱‏
.
. باز کردن / نظر دهید

2022-07-31 09:07:33 پویش فکری توسعه و خانه اندیشمندان علوم انسانی،

با مشارکت
انجمن جامعه شناسی ایران
انجمن علوم سیاسی ایران
انجمن حقوق شناسی ایران

برگزار می کنند؛

نشست رونمایی از کتاب توسعه (گزارش صفر ۱۴۰۰)

ارائه کتاب ۱۴۰۰: دکتر مرتضی درخشان

سخنرانان:
دکتر محسن محبی
دکتر کیومرث اشتریان

اعضای پنل:
دکتر محسن رنانی
دکتر هما داوودی گرمارودی
دکتر محمد فاضلی
دکتر حجت اله میرزایی
دکتر محمدرضا اسلامی

دوشنبه، ۱۰ مردادماه ساعت ۱۶ تا ۱۹:۳۰

تهران، خیابان استاد نجات اللهی، جنب خیابان ورشو، خانه اندیشمندان علوم انسانی، سالن فردوسی

شرکت برای عموم با رعایت پروتکل های بهداشتی آزاد است.

@pooyeshfekri باز کردن / نظر دهید

2022-07-28 19:59:47 ‍ توسعه در ایران از کجا آغاز می شود؟

" تاملی انتقادی بر آخرین مواضع محسن رنانی"

مهران صولتی

@solati_mehran

محسن رنانی اقتصاد دان پرآوازه در نشست؛ " همایش ملی روز توسعه" از توهماتی گفت که به زعم او مسیر حرکت به سوی توسعه را به اشتباه به او نشان داده است. برخی از برجسته ترین نکات رنانی در این نشست عبارتند از:

نظریه توسعه نه از ذهن متفکران بلکه از بطن جامعه می آید

گفتمان ها ساخته نمی شوند بلکه از دل گفت و گو بیرون می آیند

مهارت های پرورش کودک به تولید گفتمان و سپس تولید تئوری منجر می شود

به جای تئوری توسعه نیازمند شاخص هایی برای آن هستیم

بر خلاف گفته رنانی توسعه بدون تمهید مقدمات مناسب از درون جامعه نمی آید. توسعه امری هدفمند است که نیاز به مرکز، گفتمان و برنامه دارد. تجربه دولت های شرق آسیا هم نشان داد که اتفاقا دولت هم در این زمینه به شدت نقش و سهم دارد. به عبارت دیگر توسعه امری تصادفی نیست بلکه کاملا برنامه ریزی شده است! از همین رو اگر چه بدیهی است که وجود یک زمینه اجتماعی قدرت مند برای توسعه یافتگی ضرورت دارد ولی نمی توان امر توسعه را تا آماده شدن زمینه اجتماعی آن به تعویق انداخت!

برخلاف باور رنانی گفتمان ها از هیچ نمی رویند و تنها محصول گفت و گو هم نیستند. گفتمان ها ساخته می شوند، پر و‌بال می گیرند، غیریت سازی می کنند، هژمونیک می شوند و در نهایت رو به افول می روند. جامعه هم آوردگاهی از حضور گفتمان های متنوع است که با یکدیگر تضارب دارند. از سوی دیگر گفتمان ها حاصل مجموعه ای از شرایط مساعد عینی و ذهنی هستند که می تواند به ظهور و تداوم یک گفتمان خاص بینجامد!

بعد از تجربه موفقیت آمیز حلقه های کیان و ارغنون در دهه هفتاد، پویش فکری توسعه توانست به همت رنانی فصل نوینی را در فراگیر ساختن ایده توسعه بگشاید. توسعه نیاز به مرکزی برای برنامه ریزی دارد که باید بتواند آرای اندیشمندان را در این زمینه استخراج و به جامعه عرضه کند. البته با توجه به فقدان گفت و گوی هدفمند در ایران نیکوتر آن بود که این پویش می توانست زمینه گفت و گوی میان روشنفکران و نظریه پردازان را با بکدیگر و با محوریت توسعه فراهم آورد!

رنانی اگر چه از فقدان فراگیر شدن گفتمان توسعه در این چند ساله گلایه دارد ولی باید بداند که طبقه متوسط حاملان اصلی این ایده هستند. همان طبقه ای که در دهه ۹۰ به شدت لاغر شده و از جایگاه اصلی خود افول کرده اند. همچنین در جامعه ای که به دلیل عملکرد نادرست حاکمیت، سیاست "بقاء" جایگزین سیاست" ارتقاء" شده و جامعه با بحران هایی هم چون گسترش فقر، بیکاری، تخریب محیط زیست، و حکمرانی ناکارآمد مواجه است توسعه نمی تواند اولویت نخست بسیاری از مردم باشد!

نکته پایانی: رنانی بر ضرورت ارائه شاخص هایی برای توسعه به دولت های مختلف تاکید می ورزد تا آن ها قادر باشند فاصله خود را از توسعه یافتگی اندازه گیری کنند، غافل از این که دولت های بعد از انتخابات ۱۴۰۰ اساسا با مفهومی به نام توسعه مشکل داشته و شاخص های آن را هم به رسمیت نخواهند شناخت. رونق شبه علم، توهمات ایدئولوژیک، تصمیمات عجولانه و غیر کارشناسی به نام مدیریت جهادی و روحیه انقلابی در این دوره مقوله توسعه را با چالش های فزاینده ای روبرو خواهند ساخت!

@solati_mehran
@pooyeshfekri باز کردن / نظر دهید

2022-07-25 18:24:10 .
مقاله پژوهشی

توسعه انسانی و شکوفایی انسانی:
تاکیدی بر اهمیت مهارتهای غیرشناختی

زهرا منتظری - محسن رنانی

مجله پژوهش‌های اقتصادی ایران/ شماره ۹۰ / بهار ۱۴۰۱

https://ijer.atu.ac.ir/article_13221_ef84b6a0a57f83537894d975e5507050.pdf
.
. باز کردن / نظر دهید

2022-07-03 14:47:05 .
گفت‌وگو یعنی توسعه:

(سقوط سیاست از عقلانیت به هوشمندی)


گزارش شرق از سخنرانی محسن رنانی در مراسم رونمایی از کتاب «روایت مقصود فراستخواه از مسئله توسعه در ایران»

@pooyeshfekri

ما به اشتباه گمان می‌کردیم باید گفت‌وگو کنیم تا بفهمیم چگونه به سمت توسعه برویم. در طول ‏«گفت‌وگوهای توسعه» دریافتیم که گفت‌وگو خود توسعه است؛ گفت‌وگو یعنی توسعه. ملتی که مهارت ‏گفت‌وگو دارد توسعه یافته است و ملتی که توسعه یافته است مهارت گفت‌وگو دارد. ‏

انقلاب مشروطیت، تغییر رژیم قاجار، نهضت ملی شدن نفت، انقلاب اسلامی و به گمانم حتی ‏جنبش سبز همگی از جنس انقلاب بودند. اما اینها همه انقلاب‌هایی بودند که به این‌خاطر به‌وجود ‏آمدند که نخبگان ما گفت‌وگو بلد نبودند.

در آغاز فکر می‌کردیم وقتی روایت‌های صاحب‌نظران ایرانی از مساله توسعه ایران تدوین و منتشر شود، ممکن است برخی‌شان برای تحلیل همه تاریخ معاصر ایران به کار بیایند. کم‌کم متوجه شدیم هر روایت تصویری و گوشه‌ای از تاریخ توسعه ایران و نقشه توسعه ایران را تبیین، توصیف و ترسیم می‌کند؛ یعنی هر روایت برای یک برهه خاص از تاریخ ایران کاربرد دارد و نباید انتظار داشته باشیم یک صاحب‌نظر تئوری‌اش مثلا برای کل صد سال اخیر جواب بدهد.

مثلا «روایت محمود» (نظریه دکتر محمود سریع‌القلم) برای یک زمانه کاربرد دارد و «روایت مسعود»‌ (نظریه دکتر نیلی) برای یک زمان دیگر و «روایت مقصود» هم برای دوره‌ای دیگر. به گمان من در بین روایت‌هایی که تا به اینجا تدوین شده است، مثلا روایت دکتر سریع‌القلم و روایت دکتر نیلی مربوط به عصر نرمالیتی ایران هستند؛ یعنی اینها تحلیل‌هایشان و توصیه‌هایشان برای زمانی است که جامعه و سیاست ما از شرایط نرمال، بهنجار و عادی برخوردار باشد. در این صورت محمود می‌گوید راه‌حل توسعه ما در ادغام‌شدن در اقتصاد جهانی است و مسعود می‌گوید راه‌حل توسعه ما در سرمایه‌گذاری انبوه و بزرگ‌مقیاس صنعتی است. ولی هیچ‌کدام از اینها الان راه‌حل ما نیست، چون آنها فقط برای شرایط بهنجاری و عادی‌بودگی ایران تدوین شده‌اند.

اما امروز که ما در میانه بحرانیم و افق نداریم، راه‌حل‌مان چیست و کجاست؟ وقتی تأمل می‌کردم، دیدم روایتی که الان، در این لحظه تاریخ ایران، بتواند راهکار بدهد و نسخه بنویسد، «روایت مقصود» است؛ به‌ویژه مسئله تأکید دکتر فراستخواه بر کنشگر مرزی.

ما الان در شرایطی هستیم که اعتماد به نفس نظام تدبیر در حال کاهش است و این یک خطر ‏تاریخی است. وقتی اعتماد به نفس پایین می‌آید امکان تصمیمات بزرگ و افق‌گشایانه و جراحی‌های ‏ساختاری از دست می‌رود. یعنی نظام تدبیر دیگر نمی‌تواند در ثبات و آرامش و با اعتماد به‌نفس ‏تصمیمات بزرگ بگیرد. در این صورت تصمیمات نظام تدبیر از سطح عقلانیت (‏rationality‏) به ‏سطح هوش (‏Intelligence‏) سقوط می‌کند.

در بحران‌هایی که اعتمادبه‌نفس نظام تدبیر پایین می‌آید، تصمیمات، شتابزده و در خفا و بدون ‏گفت‌وگوی جمعی و بدون مشارکت نخبگان و ناقدان گرفته می‌شود و به همین خاطر، تصمیمات از ‏سطح عقلانیت به سطح هوشمندی سقوط می‌کند ......

متن کامل گزارش سخنرانی محسن رنانی را در سایت روزنامه شرق بخوانید:
sharghdaily.com/fa/tiny/news-849926

فایل PDF صفحه اول روزنامه شرق:
static3.sharghdaily.com/servev2/7cG7j4GIHLBz/i1kub06DEUw,/01.pdf

فایل PDF گزارش فوق در روزنامه شرق:
static2.sharghdaily.com/servev2/p9XqtK1ACnrF/i1kub06DEUw,/09.pdf

برای کسب اطلاعات بیشتر و تهیه کتاب «روایت مقصود فراستخواه از مسئله توسعه در ایران» به صفحه زیر مراجعه کنید:
pooyeshfekri.com/product/روایت-مقصود-فراستخواه-از-مسأله-توسعه


@pooyeshfekri
. باز کردن / نظر دهید

2022-03-11 11:47:56 .
.
به زخم‌های ایران سلام کنیم

محسن رنانی


روزی که من از تمرکز بر فعالیت‌های دانشگاهی به عرصه کنشگری و روشنفکری اجتماعی آمدم برخی از دوستان و همکاران دانشگاهی‌ام اعتراض کردند که «چرا کار آکادمیک که در آن موفق بوده‌ای را رها کرده‌ای و به حوزه روشنفکری رفته‌ای؟». پاسخم این بود: من علم را برای علم نمی‌خواهم. اگر علم نتواند دردی از دردهای مردم کشورم را درمان کند به چه دردی می‌خورد؟ گرچه معتقدم نظام علم جهانی دارد رنج بشری را کاهش می‌دهد اما ما شده‌ایم نشخوار کننده علم جهانی و دانشگاهمان به کارخانه تولید «مقاله‌های بازتولیدی» تبدیل شده است تا مقاماتمان هورا بکشند که ما رتبه چندم تولید علم در جهان را داریم. من نمی‌خواهم در این تقلب مشارکت کنم.

حالا احساس می‌کنم کار روشنفکری نیز به پایان راه خود رسیده است ............

ادامه یادداشت را در لینک زیر بخوانید:

http://www.renani.net/index.php/texts/notes/881-2022-03-11-07-50-16
.
.
.
. باز کردن / نظر دهید

2022-03-10 16:43:56 .
کتاب توسعه

از ۱۳۲۷ که سازمان برنامه و بودجه تاسیس شده است تا کنون، بیش از هفت دهه است که برنامه‌ریزی توسعه داریم. اما هنوز «نظریه ملی توسعه» نداریم و هنوز «کتاب ملی توسعه» نداریم. یعنی دولت‌ها برنامه‌های توسعه را، به عنوان اسناد یا کتاب‌هایی که حدیث آرزومندی مقامات ارشد کشور در آنها ثبت می‌شد، به مجلس می‌فرستادند و برای تحقق آن آرزوهای غیرواقعی، یا دستکم ناهمگون با ساختار نهادی و اقتصادی کشور، نیز منابع کشور را صرف می‌کردند. و تا امروز ما بخش اعظم منابع کشور را تخلیه کرده‌ایم، در‌حالی که هنوز تا رسیدن به شرایط آستانه‌ای توسعه (نه خود توسعه) فرسنگ‌ها فاصله داریم.

با یک توصیف، توسعه وقتی رخ می‌دهد که یک جامعه توانایی تبدیل تجربه‌ها و دانش‌ ضمنی خود به دانش آشکار و نیز مهارت تبدیل تجربه‌ها به نهادها و فرایند‌های پایدار و بلندمدت را پیدا کند. می‌گویند وقتی در سال ۱۳۲۹ نفت ملی شد، علت این که ما توانستیم خودمان پالایشگاه آبادان را با کارشناسان داخلی اداره کنیم این بود که انگلیسی‌ها تمام اطلاعات و تجارب مربوط به اداره پالایشگاه را ثبت و مستند کرده بود. مثلا در فلان قطعه از فلان قسمت از برج تقطیر شماره یک، پیچ شماره ۱۲ چند دور باید به راست پیچانده شود تا به اندازه مناسب سفت شود.

حالا ما بخش اعظم منابع کشور را به نام برنامه‌های توسعه صرف کرده‌ٔایم اما نمی‌دانیم کدام برنامه چقدر به اهداف خود رسید و چقدر نرسید و چرا نرسید و اشکال کار کجا بود؛ و یا این که نمی‌توانیم عملکرد برنامه‌ها را با یکدیگر مقایسه کنیم. علتش این است که ما حتی گران‌‌ترین فعالیت‌های توسعه ای کشور را نیز مستند‌سازی نکرده‌ایم. البته سازمان برنامه‌و‌بودجه (یا سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی سابق) که کارش نظریه‌پردازی، تدوین و نظارت بر اجرای برنامه‌های توسعه بود، یا با مداخله مقامات عالی نمی‌توانست به کار اصلی خودش بپردازد یا در یک دوره هایی فقط به مدیریت بودجه یا همان «حسابدار ملی» تبدیل شد. در آخر هم تمام سرمایه انسانی که طی چند دهه در این سازمان تجمیع شده بود را حضرت محمود رحمت‌الله علیه، طی معجزه‌ای، با دستور انحلال این سازمان، دود فرمودند.

در هر صورت، مراقبت از فرایند‌های توسعه ملی نیازمند رصد و پایش منظم این فعالیت‌هاست و بدون تولید منظم شاخص‌هایی که این فرایند را در طول زمان و سال به سال مقایسه کند، و حتی بتوان از طریق آنها عملکرد دولت‌های مختلف را مقایسه کرد، نمی توان ارزیابی درستی از مسیر توسعه کشور داشت. چنان‌که اکنون بعد از سه دهه که برنامه‌ریزی توسعه در سالهای بعد از انقلاب شروع شده است، شاخص‌ها نشان می‌دهند که چه انحراف‌های بزرگی داشته‌ایم و بهنگام نفهمیده‌ایم و بنابراین عدم توازن‌های توسعه‌ای به تدریج تمام بخش‌های اقتصادی و غیر اقتصادی را فراگرفته است.

«پویش فکری توسعه» که از سال ۹۷ با هدف ترویج مفاهیم توسعه و رصد فرایند‌های توسعه ملی شروع به فعالیت کرد، با تاسیس «رصدخانه توسعه»، نخستین «کتاب توسعه» را در سال ۱۳۹۹ به عنوان «نسخه مقدماتی» منتشر کرد که در آن ۱۳ کلان‌شاخص، ۱۲۴ زیرشاخص و ۷۳۴ نماگر توسعه برای ساخت شاخص‌های تجمیعی و ترکیبی توسعه کشور و مقایسه آنها با سایر کشورهای جهان مورد استفاده قرار گرفته است. مثلا با ساخت شاخص «نردبان توسعه» نشان داده شده است که اگر با وضعیت کنونی توسعه در جهان، نردبان توسعه را صد پله در نظر بگیریم، ایران اکنون روی پله ۳۹ است و اگر بخواهد با سرعتی که در ده سال گذشته داشته است حرکت کند نزدیک به ۸۰ سال زمان می‌برد تا به موقعیتی که امروز سوئیس دارد برسد (سوئیس به عنوان کشور دارنده بالاترین رتبه کلی توسعه در جهان). البته ایران در دهه گذشته در مجموع شاخص‌های توسعه، پیشرفت داشته است ولی این‌ پیشرفت آنقدر آهسته بوده که رتبه ایران در حال بدتر شدن بوده است.

امسال نیز «پویش فکری توسعه» با ارتقاء کیفیت شاخص‌های تجمیعی و ترکیبی توسعه، در حال تدوین کتاب صفر توسعه (توسعه ۱۴۰۰) است که در ۱۶ اردیبهشت سال آینده (روز ملی توسعه و روز اعتدال بهاری) رونمایی خواهد شد. در سالهای بعد نیز به صورت منظم کتاب توسعه یک، دو، سه ... (برای سالهای ۴۰۱، ۴۰۲ و ...) منتشر خواهد شد.

کسانی که تمایل دارند در فرایند تدوین کتاب مشارکت کنند و نیز نهادها و موسسات و شرکت‌های بخش خصوصی که تمایل دارند به عنوان ماموریت اجتماعی خود، از انتشار منظم و سال به سال «کتاب توسعه» پشتیبانی کنند، می‌توانند با دبیرخانه پویش فکری توسعه (این‌جا) تماس بگیرند.

خلاصه «کتاب توسعه ۱۳۹۹» را در این پیوند ببنید.

فایل پی‌دی‌اف کامل و رنگی «کتاب توسعه ۱۳۹۹» را نیز در این‌جا بارگیری کنید.

محسن رنانی / ۱۹ اسفند ۱۴۰۰
.
. باز کردن / نظر دهید