واژه

2022-06-07 19:46:03 باز کردن / نظر دهید

2022-05-19 23:19:08 نکته‌ای دربارۀ زبان تبریزی

در تهران به "خانه" می‌گویند "خونه". این تبدیل که در مناطقی از ایران رایج است معمولاً پیش از حرف‌های نون و میم دیده می‌شود ولی برای نمونه در #زبان_تبریزی (یعنی قبل از رواج ترکی در آن منطقه) تبدیل آ به او در بافت‌های دیگر هم رخ می‌داده است؛ مثلاً به این مصرع تبریزی نگاه کنید:

نه چرخ استه ثبوتی نه روژوور وفویی
نه چرخ را ثباتی است و نه روزگار را وفایی

می‌بینیم که در این مصرع لغت ثبات به ثبوت تبدیل شده، روژوار (هم‌ریشه با روزگار) به روژوور تبدیل شده و وفا به وفو تبدیل شده است.

زبان تبریزی از لهجه‌های مجموعه‌گویش‌هایی بوده که در آذربایجان با نام‌هایی چون آذری رواج داشته‌اند و بعدها #ترکی_آذربایجانی جایگزین آنها شده است.

در #سفینۀ_تبریز (کتابت: ۷۲۱-۷۲۳ هجری قمری) در کتاب فی طریق الآخرة نوشتۀ شرف‌الدین عثمان فرزند امین‌الدین الحاج بله، چهار بیت تحت عنوان «زبان تبریزی» آمده و این مصرع از چهارمین بیت بود. باز کردن / نظر دهید

2022-04-08 17:40:37 سنگ‌کوب تلفظی عامیانه از واژۀ فرانسوی سَنکوپ (syncope) است. این تلفظ عامیانه که گاهی در نشریات هم دیده می‌شود محصول #آشناسازی این واژۀ فرانسوی است.
به عبارت دیگر، ایرانی‌ها به جای اجزای سازندۀ این واژۀ خارجی عنصرهای آشنای «سنگ» و «کوب» را نشانده‌اند که فارسی هستند و فقط تلفظی شبیه اجزای واژۀ اصلی دارند و به این ترتیب معنی آن اصطلاح پزشکی را به این واژۀ نوپدید نسبت داده‌اند.

سَنکوپ/سَنکُپ اصطلاحی پزشکی به معنی «بی‌هوشی گذرا بر اثر مشکلی موقتی در رسیدن اکسیژن به مغز» است. باز کردن / نظر دهید

2022-03-19 22:22:09 باز کردن / نظر دهید

2022-03-19 22:16:20 نوروزتان خجسته و شاد

در فصل ۴۱۹ ِ کتاب #دینکرد_سوم، که کتابی به زبان #فارسی_میانه یا همان #پهلوی ساسانی است، مطلب کوتاهی نیز دربارۀ #نوروز و #مهرگان گفته شده است: «در باب نوروز و مهرگان و دیگر جشن‌های کهن که از آغاز آفرینش، نویی و تازگیشان [همان] است که در روز نخست در آنها تعبیه شده ...».

در این فصلِ کتاب دربارۀ سال خورشیدی و پنجۀ دزدیده و روش‌های سال‌شماری بحث شده است.

در عکس‌هایی که در این پیوند می‌بینید ترجمۀ فارسیِ این قسمت، آوانویسیِ تقریبیِ متنِ پهلوی به خطّ فارسی و آوانویسی متن پهلوی به خطّ آوانگار لاتینی آورده شده است.

یوسف سعادت باز کردن / نظر دهید

2022-03-17 03:34:55 باز کردن / نظر دهید

2022-03-17 03:31:42 از منطقۀ #طبرستان سندهای بسیار ارزشمندی به زبان #پهلوی یعنی #زبان_رسمی ایرانِ ساسانی (و تا مدت‌ها پس از آن) به دست آمده‌اند که از جمله شامل نامه‌نگاری‌ها و صورت‌جلسه‌های مربوط به چند پروندۀ قضایی هستند. نمونه‌هایی از این سندها را در این پیوند در عکس‌های یک و دو می‌بینید. نامۀ A که در عکسِ یک دیده می‌شود دستور تشکیل پرونده‌ای است به این ترتیب:

دوازدهمِ دی‌ماهِ سال هشتاد و ششِ پس از یَزدگِرد (یعنی حدود ۱۲۸۵ سال پیش)، آقای فَرُّخ‌اَبزود که #هیربد (یعنی روحانی زردشتی) و در همان‌حال از متصدیان امور قضاییِ منطقه‌ای در طبرستان بوده نامۀ A را به آقای آزادخسرو که از دیگر کارکنان این دایره بوده می‌فرستد و اطلاع می‌دهد که مردانی (از خاندانی (؟)) با نام یَزد به همراه خانمی به نام دُخت‌خْوَشیهْ شکایتی تنظیم کرده‌اند. فَرُّخ‌اَبزود در ادامه به آزادخسرو دستور می‌دهد که مردانِ (از خاندانی (؟)) با نام دین‌یَدان را که علیه ایشان شکایت شده به همراه آنهایی که شکایت کرده‌اند برای استماعِ دعوی احضار کند.

روز بعد، یعنی سیزدهم دی‌ماه سال هشتاد و ششِ پس از یزدگرد، آقای آزادخسرو در نامۀ B که در این پیوند در عکسِ یک دیده می‌شود، با بازگوییِ جزئیاتِ دستورِ مندرج در نامۀ پیشین و ارائۀ گزارش دربارۀ کارهای لازمِ دیگری که در این مورد انجام داده، به فَرُّخ‌اَبزود پاسخ می‌دهد.

بر اساس گزارش کوتاهی که سند آن را در این پیوند در عکسِ دو می‌بینید، جلسۀ اول دادگاه همان روز در حضور فرّخ‌اَبزود تشکیل می‌شود و دو طرفی که از این به بعد مدعی و متهم نامیده می‌شوند با «بانگ کردن» یعنی بیان رسا و شاید بلندِ این عبارت که «شکایت دارم» (به زبان پهلوی: گَرزِیم)، رسماً وارد روال حقوقیِ دادرسی می‌شوند. بر اساس همین گزارش، متهم اظهار کرده که در تاریخ ۲۱ دی‌ماه سال ۸۶ ِپس از یزدگرد یعنی چند روز بعد به همراه مدارک و ادلّۀ خود در جلسۀ بعدی دادگاه حاضر خواهد شد.

سال هشتاد و ششِ پس از یزدگرد یعنی ۸۶ سال پس از مرگ یزدگرد که آخرین شاهنشاه ساسانی بود. به سخنِ دیگر، این سندها ده‌ها سال پس از فروپاشی شاهنشاهی ساسانی و ورود اسلام به ایران نوشته شده‌اند. این سندها نشان می‌دهند که پس از فروپاشی دولت ساسانی هم نظام حقوقیِ ایرانِ پیش از اسلام و زبان #فارسی_میانه یعنی همان پهلویِ ساسانی در ادارۀ امور قضایی طبرستان رواج داشته است. احتمالاً وضع مشابهی در دیگر نواحی ایران هم جاری بوده؛ مثلاً سندی که در این پیوند در عکسِ سه می‌بینید در سال ۴۹ هجری و در حدود اصفهان و قم صادر شده است.

دانشمندان گرانقدر آقایان پروفسور فیلیپ ژینیو و دیتِر وِبِر و خانم پروفسور ماریا ماتْسوخ در سال‌های اخیر در رشته‌مقاله‌های بسیار عالمانه و جالبی شماری از سندهای طبرستان را به همراه ترجمه و یادداشت‌هایی ارزشمند چاپ کرده‌اند. عکس سندهایی که توضیحشان را خواندید به علاوۀ توضیحات حقوقی مربوطه، از جمله از مقالۀ فاضلانه‌ای به قلم پروفسور ماریا ماتْسوخ تقدیمتان شد. می‌توانید این مقاله را در این پیوند بخوانید. خوشبختانه می‌توانیم به کمک سندهایی که به دستمان رسیده‌اند ادامۀ روال دادرسی این پرونده و نیز شرح پرونده‌های مشابهی را مثلاً در ص ۱۵۹ به بعدِ این مقاله بیابیم.

آقای دکتر خداداد رضاخانی در مقاله‌ای که در این پیوند می‌یابید دربارۀ منطقه‌ای در طبرستان که این سندهای قضایی در آن صادر شده‌اند بحث و طرح دیدگاه کرده‌اند.

یوسف سعادت باز کردن / نظر دهید

2022-03-15 01:45:46 اصطلاح‌های فارسی #دوست‌دختر و #دوست‌پسر نمونه‌های خوبی هستند که نشان می‌دهند همیشه نمی‌شود گفت اگر مفهومی در یک جامعه وجود نداشته باشد، باید لغتِ مربوط به آن مفهوم را هم از زبانی دیگر وام بگیریم. زمانی که برای اولین بار سروکلّۀ این اصطلاح‌های فارسی پیدا شد، نه‌تنها مفهوم‌های دوست‌دختر و دوست‌پسر در جامعۀ ایران آشنا و گسترده نبودند، بلکه با موانع اجتماعی، فرهنگی و قانونیِ جدّی نیز روبه‌رو بودند.

اما این فکرِ کهن، سرراست و کاربردی در جامعۀ آن روز فراگیرتر از امروز بود: «پدیده‌ای هست و نامی می‌خواهد، پس برایش نامی می‌سازیم».

#واژه‌گزینی
#واژه‌سازی باز کردن / نظر دهید

2022-03-05 18:35:05 چند سالیه که واژۀ انگلیسی فِیک در فارسی هم کاربرد پیدا کرده. برای این معنی واژه‌های ساختگی، جعلی، قلابى‌، دروغين‌، مجعول، الکی، بدلی، من‌درآوردى، تقلبى‌ و در بعضی بافت‌ها واژۀ برساخته هم وجود دارند.
در #ترکی_استانبولی برای این معنی #وام‌واژه فارسی "ساخته" (sahte) رو به کار می‌برند. باز کردن / نظر دهید

2021-12-25 18:02:50 بخشی از سروده‌ای به زبان #پهلوی_اشکانی یا همان پارتی از پیروان مانیِ پیامبر باز کردن / نظر دهید