FactNameh | فکت‌نامه

2024-03-16 10:50:31 داستان ساختگی مسلمان شدن دانشمند ژاپنی

هم‌زمان با ماه رمضان، ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده از فردی که در یک برنامه تلویزیونی ادعا می‌کند شخصی به نام پروفسور یوشیسینو آموری برنده جایزه نوبل به خاطر عظمت روزه مسلمان شده است.

این ویدیو قدیمی از یک برنامه تلویزیونی به نام محفل است که در فروردین ۱۴۰۲ از شبکه ۳ پخش شده است و فردی که می‌بینیم مرتضی خدامی است که در رسانه‌های داخلی از او به عنوان حافظ کل قرآن و مسلط به تفسیر قران به فرانسه و انگلیسی یاد می‌شود.

اما بر خلاف ادعای او، شخصی به نام یوشیسینو آموری در میان برندگان نوبل وجود ندارد. احتمالا منظور او یوشینوری اُسومی، زیست‌شناس ژاپنی است که در سال ۲۰۱۶ برای تحقیقات در زمینه خودخواری یا اتوفاژی موفق به کسب جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی شد.

این اولین بار نیست که ادعاهایی درباره ارتباط تحقیقات او با روزه‌داری آن هم به شکل ادیان ابراهیمی در رسانه‌ها مطرح می‌شود، ما پیشتر در فکت‌نامه به این ادعاها نشان گمراه کننده داده‌ایم.

همچنین هیچ نشانه‌ای از گرویدن یوشینوری اُسومی، زیست‌شناس ژاپنی به اسلام در دست نیست. بنابراین ما در فکت‌نامه به این ادعا که پروفسور یوشینوری اُسومی به خاطر عظمت روزه مسلمان شد نشان شاخ‌دار می‌دهیم.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-03-15 07:31:05 موبد زرتشتیان و پرچم ایران

این هفته در پادکست فکت‌نامه، سوژه‌های مختلفی را مرور می‌کنیم؛ از سوژه‌های مربوط به انتخابات و سیل در سیستان و بلوچستان تا فکت‌چک‌های تاریخی و اقتصادی.

ابتدا به این سوال پاسخ می‌دهیم که آیا واقعا آن‌طور که یک فعال اصولگرا می‌گوید، انتخابات در آمریکا و اروپا اجباری است و میزان مشارکت، کمتر از پنجاه درصد است؟

همچنین نشان می‌دهیم چرا این ادعا که گروه هکری عدالت علی، سندی را هک کرده که نشان می‌دهد نرخ مشارکت در انتخابات، هشت درصد بوده، ادعایی نادرست است.

در ادامه ویدئویی مربوط به امارات متحده عربی را بررسی می‌کنیم که ادعا می‌شود مربوط به نجات سیل‌زدگان در سیستان و بلوچستان است و بعد به سراغ یک فکت‌چک تاریخی می‌رویم؛ این ادعا که سال‌هاست در رسانه‌ها مطرح می‌شود که یک موبد زرتشتی بوده که باعث شده پرچم ایران بعد از انقلاب، سه رنگ بماند.

فکت‌چک‌هایی درباره مراسم یادبود استالین در تهران، بیابان‌زدایی یک مرد در ترکیه و همچنین ادعاهایی درباره تورم و کم‌خرج‌بودن دولت ایران هم دیگر سوژه‌هایی هستند که این هفته به آنها می‌پردازیم.

در پایان هم به چند کامنت شنوندگان پاسخ می‌دهیم.

پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

در کست‌باکس بشنوید

در گوگل پادکست بشنوید

در اپل پادکست بشنوید

در اسپاتیفای بشنوید

@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-03-14 19:43:46 داستان پرچم سه رنگ ایران و موبد زرتشتی

ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که می‌گوید اگر «رستم شهزادی»، موبد زرتشتی و نماینده زرتشتیان در مجلس خبرگان قانون اساسی نبود الان پرچم سه رنگ نداشتیم.

در ویدیو آمده «او اولین نفری بود که به صورت شجاعانه مخالفت خود را با تغییر سه رنگ پرچم ایران بعد از انقلاب ۵۷ اعلام کرد»، ویدیو می‌گوید در ابتدا تصمیم نماینده‌ها این بود که پرچم ایران فراموش شود و تا حدودی به تقلید از پرچم پاکستان پرچمی سبز با علامت الله در وسط آن پرچم جدید ایران شود او با این طرح مخالفت کرد، از پرچم سه رنگ دفاع و آن را اینگونه معنی کرد: «قرمز به نماد شهادت، سفید به نماد صلح و سبز به نماد وفور نعمت و آبادانی».

با استناد به منابع تاریخی و اسناد موجود بخشی از ادعاهای مطرح شده در این ویدیو درست و بخشی از آن نادرست است. رستم شهزادی نماینده زرتشتیان در مجلس خبرگان قانون اساسی هر چند دفاع موثری در حفظ پرچم سه رنگ انجام داد اما تنها موافق نگاه داشتن این پرچم نبود.

نمایندگان زیادی در دفاع از آن حرف زدند، از جمله این نمایندگان؛ عبدالکریم هاشمی‌نژاد، عبدالکریم موسوی اردبیلی، حسن عضدی، رحمت‌الله مقدم مراغه‌ای فعال ملی مذهبی، که علاوه بر پرچم سه رنگ از طرح شير و خورشيد هم دفاع كرد، عبدالله ضیائی نماینده گیلان و سید علی اکبر قرشی نماینده آذربایجان غربی بودند.

از سوی دیگر برخلاف ادعای این ویدیو پیشاپیش تصمیمی برای «فراموش کردن پرچم ایران» وجود نداشت، تاکید هاشمی رفسنجانی در خاطراتش بر اینکه درباره پرچم سه رنگ مخالفتی وجود نداشت، هر چند دقیق نبود، اما نشان می‌داد که عزم جدی‌ یا تصمیمی از سطوح بالا برای حذف پرچم سه رنگ وجود نداشت.

از سوی دیگر ویدیو در بیان استدلال‌های رستم شهزادی اشاره‌ای به ارجاعات او به نمادهای شیعی نکرده که اتفاقا به نظر می‌رسد همین استدلال‌ها مخالفان مذهبی را به حفظ پرچم سه رنگ متقاعد کرده است.

پرچم ایران تا حدود یک سال بعد از انقلاب ۵۷ همان پرچم شیر خورشید باقی ماند. با تاکیدات خمینی درباره تغییر نمادهای پهلوی، بین بهمن ۵۸ تا اردیبهشت ۵۹ پرچم سه رنگی که در میانه آن خورشیدی با ۲۲ ستاره و ۸ مشت گره‌کرده و یک الله‌اکبر طراحی شده بود پرچم رسمی ایران شدو در اردیبهشت ۵۹ پرچم با طرح کنونی تصویب و نهایی شد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-03-14 10:57:49 خبر جعلی آزاد شدن «روزه‌خواری» در عربستان

بسیاری از رسانه‌های داخلی همچون ایلنا، شرق، انصاف نیوز با استناد به یک تصویر یک ابلاغیه جعلی و قدیمی مدعی شده‌اند که «روزه‌خواری در عربستان آزاد شده» است.

تا کنون هیچ حکم و دستوری در این زمینه صادر نشده است.

اصالت این سند دستکم از سال ۲۰۱۹ از سوی سایت‌های درستی‌سنجی متعدد رد شده است.

مجازات روزه‌خواری در عربستان می‌تواند جریمه، حبس، شلاق و برای خارجی‌ها اخراج از کشور باشد.

بنابراین به این ادعای رسانه‌های فارسی که «روزه‌خواری در عربستان آزاد شد» نشان شاخ‌دار می‌دهیم.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-03-12 12:37:37 حکمت کایا؛ مردی که در ترکیه ۳۰ میلیون درخت کاشته است

در شبکه‌های اجتماعی تصویری از یک مرد با قاب عکسی از تپه‌های بایر در دست و منظره‌ای جنگلی در پشت سر منتشر شده با این ادعا که او در طول ۳۰ سال، ۱۱ هزار درخت کاشته و تپه‌هایی را که در قاب عکسش دیده می‌شود، به جنگل‌های پشت سرش تبدیل کرده است.

این ادعا نیمه درست است.

فردی که در تصویر می‌بینیم حکمت کایا رئیس سابق جنگل‌بانی در یکی از استان‌های شمالی ترکیه است که در طی ۱۹ سال ۳۰ میلیون درخت به همراه اعضای تیمش و حمایت روستاییان کاشته و توانسته آن تپه‌های بایر را به جنگلی از درختان تبدیل کند.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-03-10 10:00:00 آیا دولت جمهوری اسلامی، کم‌خرج‌ترین دولت خاورمیانه است؟

مخاطبان فکت‌نامه‌ از ما خواسته‌اند تا صحت ادعای یک کانال تلگرامی، را بررسی کنیم که نوشته: «طبق جدیدترین آمار صندوق بین‌المللی پول، ایران کم‌خرج‌ترین دولت در خاورمیانه است.»

منبع این ادعای «نادرست» گزارش‌هایی است که در یک سال گذشته بارها در رسانه‌های رسمی، از جمله خبرگزاری ایرنا، فارس، همشهری، تسنیم و بسیاری از پایگاه‌های خبری منتشر شده است.

مبنای این ادعا مقایسه نسبت هزینه‌های دولت در کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی به تولید ناخالص داخلی است که در گزارش اکتبر ۲۰۲۳ صندوق بین‌المللی پول، برای ۲۹ کشور محاسبه شده.

اولا، ایران کم‌خرج‌ترین دولت منطقه نیست. نسبت هزینه‌های دولت به تولید ناخالص داخلی در چهار کشور منطقه کمتر از ایران است. در دو کشور افغانستان و سوریه نیز این نسبت محاسبه و گزارش نشده است.

دوم، بر اساس توضیحات صندوق بین‌المللی پول، اعداد و ارقام مربوط به هزینه‌های دولتی از بودجه‌های سالانه دولت استخراج شده، در حالی که بخش بزرگی از مخارج و هزینه‌های دولت،‌فرابودجه‌ای است و در سقف بودجه‌ محاسبه نمی‌شود.

بزرگترین اقلام فرابودجه‌ای، منابع هدفمندی یارانه‌هاست که در بودجه سال آینده، حدود یک سوم منابع عمومی بودجه است، اما در سقف ارقام بودجه و در جداول کلان حساب نمی‌شود.از دیگر اقلام فرابودجه‌ای می‌توان به بودجه تقویت بنیه دفاعی، پرداختی‌های دولت به سازمان تامین اجتماعی و تسهیلات تکلیفی اشاره کرد که در جداول کلان و سقف بودجه منظور نمی‌شوند.

سوم، در ساختار اقتصاد ایران، به جز دولت و بخش خصوصی، یک بازیگر بزرگ دیگر هم وجود دارد که در این‌گونه محاسبات در نظر گرفته نمی‌شود. بخش بزرگی از گردش مالی اقتصاد ایران در اختیار بخش شبه‌دولتی یا خصولتی است که اگرچه دولتی نیست اما با ماهیت بخش خصوصی نیز تفاوت آشکاری دارد.

با این اوصاف فکت‌نامه این این گزاره را که «طبق جدیدترین آمار صندوق بین‌المللی پول، ایران کم‌خرج‌ترین دولت در خاورمیانه است.» خلاف واقعیت می‌داند و به آن نشان نادرست است.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-03-09 07:30:00 رای دادیم چی شد؟

این هفته در پادکست فکت‌نامه، بیشتر فکت‌چک‌هایی که مرور می‌کنیم، مربوط به انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری است. ابتدا اما به سراغ عکس‌های ساختگی می‌رویم که ادعا می‌شود به سیل سیستان و بلوچستان ارتباط دارد.

در ادامه ادعاهایی را درباره سال‌های برگزاری انتخابات در ایران، نقش شورای نگهبان در انتخاب نمایندگان، آمارهای نادرست دستاوردهای دولت، حقوق بشر و تبلیغ به رای‌ندادن و سطح استاندارد سلامت انتخابات در ایران، مرور می‌کنیم.

همچنین توضیح می‌دهیم چرا این گفته که فرزندان رهبر جمهوری اسلامی، مسئولیت و نقشی در جمهوری اسلامی ندارند، ادعایی گمراه‌کننده است.

در پایان، کامنت‌ها را مرور می‌کنیم.

پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

در کست‌باکس بشنوید

در گوگل پادکست بشنوید

در اپل پادکست بشنوید

در اسپاتیفای بشنوید

00:02:09 عکس‌های ساختگی سیل سیستان و بلوچستان
00:05:49 سالی یک انتخابات آزاد در ایران
00:10:08 شورای نگهبان و نفع‌بردن از انتخابات مجلس
00:15:58 ادعاهای همشهری‌ برای ترغیب به شرکت در انتخابات
00:24:21 ادعای نادرست امام جمعه ساری در مورد تبلیغ برای رای ندادن
00:27:10 سطح استاندارد سلامت انتخابات در ایران
00:32:32 مسئولیت‌ها و نقش فرزندان رهبر جمهوری اسلامی
00:43:26 کامنت‌ها

@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-03-07 13:23:55 ادعای نادرست وزیر کشور درباره سطح استاندارد انتخابات اسفند ۱۴۰۲

احمد وحیدی وزیر کشور مدعی است: «سلامت انتخابات از بالاترین سطح استاندارد برخوردار بود.» این در حالی است که شورای نگهبان به عنوان ناظر انتخابات هنوز صحت انتخابات را تایید نکرده و چنین ادعایی پیش از اعلام نظر شورای نگهبان حتی در عرف رایج در جمهوری اسلامی، نه متعارف و نه معتبر است.

با این وجود بررسی‌های ما نشان می ‌هد که با وجود پیش‌بینی برخی از استانداردهای سلامت انتخابات در قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی و رعایت کم و بیش آن از سوی هیات اجرایی، ولی بسیاری از استانداردهای سلامت انتخابات که سازمان بین‌المللی بین‌المجالس تصویب کرده رعایت نمی‌شود مثل:

ثبت‌نام رای‌دهندگان پیش از روز رای‌گیری؛

فقدان کمیسیون مستقل انتخابات و عدم پذیرش نظارت مستقل ملی و بین‌المللی بر انتخابات؛

وجود تردید نسبت به درستی شمارش و تجمیع آراء به دلیل حضور نداشتن ناظران مستقل و برگزاری و نظارت کردن عوامل حکومت بر انتخابات؛

وجود نداشتن نهاد یا دادگاه مستقل برای رسیدگی به شکایات انتخاباتی شهروندان؛

بررسی‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد که علاوه بر ایرادات ساختاری که سلامت انتخابات در ایران را تضمین نمی‌کند، ادعاهای برخی از کاندیداها از جمله روسای کمیسیون انرژی و کمیسیون اقتصادی مجلس نسبت به وجود تخلفات در اندیمشک و کرمان، نشان می‌دهد که انتخابات مجلس شورای اسلامی با رعایت استانداردهای سلامت انتخابات برگزار نشده است.

بنابراین «فکت نامه» به ادعای احمد وحیدی وزیر کشور مبنی بر اینکه «سلامت انتخابات از بالاترین سطح استاندارد برخوردار بود»، نشان «نادرست» می‌دهد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-03-06 15:48:55 ادعای نادرست سخنگوی هیات رئیسه مجلس: حقوق نمایندگان ماهانه ۲۵ میلیون تومان است

سخنگوی هیات رئیسه مجلس در حالی می‌گوید دریافتی نمایندگان، ۲۵ میلیون تومان است که اسناد، شواهد و قوانین نشان می‌دهد دریافتی آن‌ها به مراتب بیشتر از این است.

بنابراین «فکت‌نامه» این ادعای نظام‌الدین موسوی، سخنگوی هیات رئیسه مجلس را که «حقوق نمایندگان حدود ۲۵ میلیون تومان است»، خلاف واقعیت می‌داند و به آن نشان «نادرست» می‌دهد.

در فکت‌نامه بخوانید

در تلگرام بخوانید
@Factnameh باز کردن / نظر دهید

2024-03-06 10:15:18 فکت‌نامه را در ایکس(توییتر سابق) دنبال کنید.

https://twitter.com/factnameh

@Factnameh باز کردن / نظر دهید