📶درسگفتارهای جامعه شناسی

2023-05-20 23:56:00 "پرسش از امر اجتماعی در آینده ایران"

دکتر مصطفی مهر آیین

@kavosh_garan باز کردن / نظر دهید

2023-05-20 16:02:44 گذر از سیستم تاراج لازمه بازگشت عقلانیت و کارامدی به نظام سیاسی و اداری ایران

حبیب ابراهیم پور

جیمز آبراهام گارفیلد رییس جمهور امریکا در سال ۱۸۸۱ از سوی یکی از طرفداران خود ترور شد دلیل ترور گارفیلد عدم تحقق وعده ای بود که رییس جمهور قبل از انتخابات به متهم داده بود. بلافاصله وودر ویلسون به ریاست جمهوری امریکا انتخاب شد. با تلاش ویلسون در سال ۱۸۸۳ قانون خدمات كشوري (قانون پندلتون) به تصويب رسيد و به موجب آن كمیسيون خدمات كشوري با هدف علمی سازی فرایند استخدام و ارتقا شکل گرفت.

ویلسون در سال ۱۸۸۷ در مقاله خود با موضوع "جدایی اداره از سیاست" سیستم انتصابات و نظام حزبی حاکم در امریکا را سیستم تاراج و عمل بر اساس تئوری غنایم جنگی نامید. در سیستم تاراج انگار حزب حاکم در جنگی مغلوبه قدرت را بدست آورده و طی آن یک حزب پس از پیروز شدن در انتخابات شغل‌های اداری مهم را به عنوان جایزهٔ همکاری در راه پیروزی به هواداران، دوستان و خویشاوندان خود می‌دهد.

ویلسون با طرح جدایی اداره از سیاست، بین نظام اداری و نظام سیاسی حد و مرزی تعیین و بر اساس آن قانونی تدوین نمود طوری که حزب حاکم تا یک حد مشخصی اجازه تغییر مدیران را داشت. بر این اساس بوروکراتها(مدیران دولتی) به عنوان افراد حرفه ای دست خوش تغییر سیاسی قرار نمی گرفتند و به امور حرفه ای خود می پرداختند.

بعد از جنگ جهانی دوم آمریکای دور از تخریبات جنگ، برای توسعه قلمرو نفوذ آمریکا در امور بین الملل و جلوگیری از گسترش نفوذ کمونیسم دو طرح تصویب و اجرا نمود. "طرح مارشال" برای کمک به کشورهای اروپایی اسیب دیده از جنگ و "اصل چهار ترومن" کمکهای فنی به کشورهای در حال توسعه‌.

بر اساس برنامه اصل چهار در دهه ۶۰ میلادی مشاوران نظام اداری امریکا به کشورهای جهان سوم از جمله ایران اعزام شدند. به دنبال آن دیوانسالاری در ایران بر مبنای تئوریهای نوین "بخوانید جدایی اداره از سیاست" شکل گرفت. علیرغم گذشت حدود ۷۰ سال از شکل گیری این سیستم در ایران همچنان سیستم تاراج و تئوری غنیمت جنگی در ایران به قوت خود باقی است.

پیتر اوانز در تحلیل خود از دولت، دولتها را به دولت چپاول یا غارتگر و دولت توسعه گرا تقسیم نمود. سیستم دولتی حاکم در جهان سوم شبیه دولت غارتگر و سازگار با تئوری غنایم جنگی ویلسون بوده و بر اساس دیدگاه پارسونز دولت غارتگر به
مثابه ارگانیسم اجتماعی معلول عمل می کند و توانایی کنترل نهادها و مدیران دولتی حاکم بر ان را ندارد و مدیران دولتی براحتی و در حاشیه امن، خود یا اطرافیان خود به تاسی از انها
به چپاول و غارت منابع عمومی می پردازند.

بر اساس موارد فوق و در چهارچوب نظام اداری و مدیریت دولتی یکی از راهکارها بازگشت عقلانیت و کارآمدی به نظام سیاسی و دیوانسالاری و گذر از سیستم تاراج و تفکر سنتی وبری، و تبعیت از دولت مدرن و خط مشی گذاری مبتنی بر نظریه های نوین مدیریت دولتی و دیوانسالاری از یک سو و الگو قرار دادن نهادسازی دولت توسعه گرا از سوی دیگر است‌ طوری که نظام دولتی بر اساس نظریه ارگانیسم اجتماعی و کل گرایی سیستمی(کارکرد عقلایی نظام حاکم و نظام های فرعی) توان کنترل اندامهای خدمت رسانی خود را بازیابی، بهبود و توانمندسازی نماید. تحقق این امر در گرو اصلاح دولت، بازسازی ساختار و کارکرد مطلوب اندامهای حکومتی و خدمت رسانی است.

@kavosh_garan باز کردن / نظر دهید

2023-05-18 17:29:40 استفاده و سوءاستفاده از تاریخ علم در ایران معاصر

امیر محمد گمینی

@kavosh_garan باز کردن / نظر دهید

2023-05-18 17:28:39 اعتقاد تفکری است که متوقف شده است، منجمد شده است و آدم معتقد آدم محدودی است که از اندیشیدن می هراسد. او در چهار چوب اعتقاداتِ پیشینان خود به زندگی ملال آور و تکراری خویش ادامه می دهد و با آن احساسِ امنیت می کند.
اندیشه کردن یکی از سخت ترین کارهاست چرا که در مقابل عادات ما می‌ایستد و آنها را به زیر سوال می‌برد و راحتی و امن و آسایش را از ما می‌گیرد.

وقتی ملتی دنباله روی پیشینان خویش گردید نباید انتظار داشته باشد زندگیش بهتر از اجدادِ خویش باشد

#میلان_کوندرا

@kavosh_garan باز کردن / نظر دهید

2023-05-18 12:17:23 راینهارت کوزلک، تاریخ نگری بیگانه در سرزمین تاریخ نگاری در گفت وگو با عیسی عبدی
(جست و جوی امکان های دیگر در تاریخ)

گفتگو: محسن آزموده

راینهارت کوزلک (2006-1923) نظریه پرداز تاریخ و اندیشمند آلمانی در میان کتابخوان های ایرانی نسبتا ناشناخته است. جواد طباطبایی از نخستین پژوهشگران ایرانی بود که در برخی از نوشتارها و گفتارهایش به نام و اندیشه های او اشاره کرد و از تاریخ مفهومی سخن به میان آورد. تاریخ مفهومی آن طورکه عیسی عبدی نوشته، از نیمه دوم قرن بیستم به این سو و در واکنش به سیر فلسفه تاریخ عصر روشنگری، تاریخ فکری و همین طور در نقد آرمان شهرگرایی و نگاه خطی به تاریخ در آلمان شکل گرفت و می توان آن را در یک نگاه کلی بخشی از معرفت شناسی برآمده از چرخش زبانی دانست. این شاخه جدید با پرداختن به سیر دگرگونی مفاهیم در پیوند با زمینه تاریخی، بر آن است شالوده های جدید برای تاریخ نگاری و چارچوب متفاوتی برای مفهوم تاریخ ارایه دهد. در سال های اخیر خوشبختانه در کنار مقالاتی درباره کوزلک، بعضی از آثار او هم به فارسی ترجمه شده است، از جمله کتاب «تاریخ تحول مفهوم بحران: مقدمه ای بر مفاهیم بنیادین تاریخی» با ترجمه بهنام جودی (نشر گام نو) و «تاریخ مفهومی: بنیان های نوین نظریه تاریخ» با ترجمه عیسی عبدی (نشر فرهامه). کتاب اخیر مجموعه یازده مقاله از کوزلک است که به اعتقاد مترجم نمایانگر خطوط اصلی فکری و دغدغه های او در نظریه تاریخ است و برای آشنایی با برخی از مفاهیم کلیدی اندیشه کوزلک چون لایه های زمانی، شتاب تاریخی، فضای تجربه و افق انتظار، ناهمزمانی ها و همزمانی ها و ساختارهای تکرار در زبان و تاریخ سودمند. با عیسی عبدی تاریخ پژوه و مترجم این کتاب گفت وگویی صورت دادیم که از نظر می گذرد.



https://www.magiran.com/article/4409914

@kavosh_garan باز کردن / نظر دهید

2023-05-16 17:55:13 (#قسمت_سوم)

@last_Flaneur

... وی از تصدیق به این امر گریزی نداشت که آزادی آدمی محدودتر و ناقص‌تر از آن است که هنگام نگاشتنِ «هستی و نیستی» می‌نداشته است (راه فروبسته، صفحه‌ی ۲۰۳).

مرلوپونتی، دیگر فیگور مورد علاقه‌ی هیوز است که مبحث مهمی به آرا وی اختصاص داده شده است. مرلوپونتی به زعم هیوز، هیچ ارزشی برای مفهوم جامعه‌شناسی در معنای متداول آن در فرانسه قائل نبود‌ و به‌دنبال یافتنِ روشی عقلی برای فهم جهان انسانی از درون، رنجِ اندیشیدن را بر خود روا دانسته بود. علاوه بر شرح اندیشه‌های آلبر کامو، هیوز در فصل بعدی کتاب، از «خروج از بن بست» تا صفحه‌ی پایانی کتاب، به شرح واکنش آرا متفکران دیگر در فرانسه در نسبت با اگزیستانسیالیسم، پدیدارشناسی و مارکسیسم می‌پردازد و نهایتاً با شرح افکار اشتراوس، جلد دوم تریلوژی خود را به پایان می‌رساند.

#پایان     باز کردن / نظر دهید

2023-05-16 17:54:34 «#قسمت_دوم»

@last_Flaneur

... بنابراین تحت سیطره و هژمونیِ هستی‌شناسیِ رئالیستی و معرفت‌شناسیِ طبیعت‌گرایانه‌‌ی دورکیم (در راستای کاربست محض متد علوم طبیعی در علوم اجتماعی -علی‌الخصوص در آثار ماقبلِ «کشف دین» وی)، جایی برای امکانِ استقبال از اندیشه‌های وبر (حتی به‌صورت بالقوه) وجود نداشت.
هیوز در ادامه، در فصل دوم که با عنوان «مورخان و نظام اجتماعی» نگاشته شده است، آرا «لوسین فور» و «مارک بلوخ» را بررسی و امتداد افکار آن دو را تا زایش افکار «فرنان برودل» بررسی می‌نماید. در فصل سوم («کاتولیک‌ها و سرنوشت بشر»)، گریزی به آرا ژاک مارتین، گابریل مارسل و دیگران می‌زند. مارسل برای هیوز فیگور مهمی‌ست و در لابه‌لای سطور این فصل، اهمیت افکار وی گوش‌زد می‌شوند. در فصل چهارم که با عنوان دل‌ربای «آرمان قهرمانی» به نگارش در آمده، تأکید پر رنگ و برجسته‌ی هیوز بر نقش مهم «روژه مارتن دوگار» و حماسه‌ی دست‌نیافتنی‌اش به‌نام «خانواده‌ی تیبو» بسیار مورد توجه است. خط به خط نوشته‌های هیوز در این قسمت، حکایت از این دارد که وی در اثر مواجهه با پتانسیل و توانِ فکری دوگار، هوش از سرش پریده و از شیواییِ قلمِ وی در آثار مختلفش، مست و سرخوش است‌. از اینجا به بعد، باتوجه به بی‌توجهی گسترده‌ی دانشجویان ایرانی به اهمیت تاریخ اندیشه‌ها و ضرورت فهم پیوند میان جامعه‌شناسی و سایر معارف بشری، دائماً برای مخاطبِ تازه‌کار در این عرصه، این پرسشِ بنیادین مطرح می‌شود که این همه رفت و آمد میانِ «جامعه‌شناسی»، «ادبیات»، «رمان»، «تاریخ» و «فلسفه» از کجا نشأت می‌گیرد؟چرا اثری که به آرا و اندیشه‌های اجتماعی مقطعی خاص از حیات فکری فرانسویان اختصاص دارد، این حجم از مطالبش به رمان‌نویسان و ادیبان اختصاص دارد؟ هیوز سابقاً در «آگاهی و جامعه» نیز تأکید نموده بود که قهرمانانِ کتابش، بین «ادبیات» و «علوم‌اجتماعی» مرز مشخصی قائل نمی‌شدند. وی در صفحه‌ی ۱۱ و ۱۷ کتاب «آگاهی و جامعه» می‌نویسد:
«در عصر ما ادبیات، بخصوص رمان، از دو قرن پیش در بیان و صورت‌بندی ارزش‌ها سهم مهم‌تری یافته و به‌اهمیتی که دارد، آگاه‌تر شده است. بینش‌های کلی و مجرد فیلسوفان و دانشمندانِ علوم‌اجتماعی، می‌بایست به‌صورتی مشخص‌تر و نزدیک‌تر به‌واقعیت در دسترس همگان گذاشته شود و این تکلیف به رمان‌ها و نمایشنامه‌های بزرگ واگذار شده است. ادبیات از سویی وامدار علوم‌اجتماعی است و از سوی دگر، یافته‌های خود را به علم نظری جامعه پس داده است و بدین‌گونه، کنش و واکنش و تأثیر متقابل فشرده‌ای میان دو طرف پدید آمده است.»
در ادامه‌ی فصل چهارم، هیوز ضمن اشاره به جهانِ فکری ژرژ برنانوس و همچنین شرح مضامین اصلیِ شهسوار سرگردان یعنی آنتوان دوسنت اگزوپری، برای آندره مالرو اهمیت بسیاری قائل است و نهایتاً نیز به شارل دوگل می‌پردازد. فصل پنجم کتاب «ازدواج پدیدارشناسی و مارکسیسم»، به‌نوعی مهم‌ترین، پربارترین و جدی‌ترین فصل کتاب است. این فصل و ادامه‌ی کتاب، روایت‌ِ مناقشه‌ای‌ست بسیار پررنگ در تاریخ حیات فکری فرانسویان. جدلی فلسفی میان متفکرانِ نزدیک به سنت «اگزیستانسیالیسم» و متفکران «ساختارگرا». این فصل با شرح تأثرات نهضت مقاومت و سپس واکاوی آرا و اندیشه‌های متفکر مهمی به‌نام «ریمون آرون» آغاز می‌شود. هیوز معتقد است که در اوایل دهه‌ی ۱۹۳۰، آرون یکی از نخستین متفکرانی بوده که برای مطالعات فلسفی راهی آلمان شده و این عنایت به «آلمان» و «فلسفه»، در ادامه تأثیرات بی‌بدیلی بر اندیشه‌ی اجتماعی فرانسه به‌جای گذاشته است. آرون با نگارش اثری به‌نام «افیون روشنفکران»، ضمن حمله به‌ بنیادهای فکری مارکسیسم، مطمئن بود که مارکسیسم دارای همان اثر تخدیری در میان روشنفکران فرانسوی است که مارکس یک قرن پیش معتقد بود دین برای توده‌ی مردم دارد‌. آرون با حمله‌ به روشنفکران، معتقد بود: «روشنفکران فرانسوی عادت کرده‌اند که از زبان بشریت سخن بگویند و آرزو دارند در سراسر زمین منشأ اثر شوند. بنابراین می‌کوشند فحوای محدود و محلی مناقشات، خویش را زیر ویرانه‌های مکتب‌های فلسفه‌ی تاریخ قرن نوزدهم پنهان کنند» (راه‌فروبسته، صفحه‌ی ۱۵۸). هیوز در ادامه‌ی فصل، آرا ژان پل سارتر را در دو مرحله مورد واکاوی قرار می‌دهد. یک‌بار به آرا سارترِ متمایل به اگزیستانسیالیسم می‌پردازد که معتقد به عاملیت بی‌حد و حصر بشریت در حیات فردی و اجتماعی‌اش بود، و بار دیگر سارترِ متأثر از مارکس را به بحث می‌گذارد که مؤلف «نقد عقل دیالکتیک» است و کاملاً به توهم خودبنیادیِ محض و رادیکالِ بشر واقف و معترف شده است.



#ادامه_دارد باز کردن / نظر دهید

2023-05-16 17:54:01 معرفی کتاب «راه فروبسته: اندیشه‌ی اجتماعی در فرانسه در سال‌های درماندگی از ۱۹۳۰ تا ۱۹۶۰»، اثر #استوارت_هیوز، ترجمه #عزت_الله_فولادوند.


نویسنده: #حسین_کمالوند (دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی دانشگاه تهران).



«#قسمت_اول»

@last_Flaneur

کتاب «راه فروبسته»، جلد دوم تریلوژیِ مهم استوارت هیوز است که ده سال پس از جلد اول منتشر شده و این اثر نیز همچون «آگاهی و جامعه» (جلد اول) و «هجرت اندیشه‌ی اجتماعی» (جلد سوم) توسط عزت‌الله فولادوند به فارسی ترجمه شده است. هیوز ضمن اذعان به اینکه این اثر، کتابی‌ست قائم به‌ذات و مستقل که برای مطالعه‌ی آن، الزاماً نیازی به مطالعه‌ی جلد اول و یا سومش نیست، رسالت خود را در جلد دوم، پرداختن به حال و هوای اندیشه‌ی اجتماعی در اقلیمِ فکریِ فرانسه در مقطعی خاص (یعنی از ۱۹۳۰ تا ۱۹۶۰) می‌داند. هیوز که در «آگاهی و جامعه»  به افشایِ مختصات فلسفی و فکری اندیشه‌ی اجتماعی در چهار اقلیم «آلمان»، «اتریش»، «فرانسه» و «ایتالیا» پرداخته و آرا افرادی مانند دورکیم، پاره‌تو، موسکا، سورل، برگسون، فروید، یونگ، دیلتای، کروچه، ماینکه، ترولچ، وبر و ... را مطرح نموده بود، در «راه فروبسته»، مضامین تئوریک افرادی از قبیل بنیان‌گذاران مکتب تاریخ‌نگاری آنال و متفکرانی مثل مارتن دوگار، سنت اگزوپری، مالرو، مرلوپونتی، آرون، سارتر، کامو، لوی استراوس و ... را در نسبت با بستر اجتماعی و سیاسی عصرشان به بحث می‌گذارد. خواندن تریلوژیِ هیوز که اثری‌ست در حوزه‌ی «تاریخ اندیشه‌ها»، برای دانشجویان لیسانس و فوق‌لیسانس در رشته‌ی جامعه‌شناسی علی‌الخصوص دانشجویان ایرانیِ حال حاضرمان بسیار رهگشاست؛ زیرا علاوه‌بر آشنا نمودن دانشجویان با روش متفاوتی از نظریه‌خوانی (که اصولاً در آکادمی‌های ایرانِ ما بسیار در حاشیه است و اصلاً طرح هم نمی‌شود)، آرا و افکار متفکران را اولاً در نسبت با روح زمانه (به تعبیر تاریخ‌نگاری هگلی) مطرح می‌نماید و ضمن پرداختن به تأثیرگذاری و تأثیرپذیری آن‌ها (در نسبت با فضای فکری عصرشان)، عمیقاً به بده‌بستانِ حوزه‌های فکری‌ای مثل جامعه‌شناسی، فلسفه، تاریخ، ادبیات، مردم‌شناسی، سیاست و ...   تأکید می‌نماید و بسندگیِ مطالعات صرف جامعه‌شناختی (علی‌الخصوص تمرکز سطحی بر «روش» و فروکاستن «بینش جامعه‌شناختی» به جست‌وجو جهت دستیابی به همبستگی‌های کاذب در پژوهش‌های شبه پیمان‌کارانه)  را زیر سؤال می‌برد. ثانیاً  در این اثر، خواننده متوجه می‌شود که آرا متفکران هر اقلیم در مواجهه‌ با عقبه‌ی فلسفی آن بستر به‌خوبی مطرح می‌شوند (مثلاً در «آگاهی و جامعه» به تأثیر ماکیاولی در سنت ایتالیاییِ اندیشه به‌خوبی هرچه تمام‌تر پرداخته شده و یا در فصل مربوط به اقلیم فکری آلمان، ضدیت با پوزیتیویسم و تأثیرگذاریِ عمیقِ کانت و سنت ایده‌آلیسم آلمانی بر جامعه‌شناسی و اندیشه‌ی اجتماعی آلمان‌ها به نحو بسیار درخشانی مطرح شده است). آموختنِ چنین شیوه‌‌ای در مواجهه‌ با فیگورهای مختلف و فهم چگونگیِ مواجهه‌ی خود فیگورها با هم، با فیلسوفان و یا ادیبان پیش از خودشان و همچنین نسبت‌شان با بستر اجتماعی و سیاسی‌ زمانه (امری که علاوه‌بر آثار هیوز، در نوشته‌های آیزایا برلین و ارنست کاسیرر نیز موج می‌زند)، برای دانشجویان می‌تواند بسیار رهگشا و مفید باشد (مخصوصاً دانشجوی لیسانس که قرار است مبادی را بیاموزد ولی از همان ترم اول، به‌جای تاریخ اندیشه‌ها، آمار در علوم‌اجتماعی می‌خواند و در مسیر کارمندیِ اداره‌ی علوم‌اجتماعی گام برمی‌دارد!)
پس از این مقدمات، پرسش این است که هیوز در «راه فروبسته» به چه مباحثی پرداخته است؟
در جلد دوم، ابتدا و در فصل اول، مؤلف به مواجهه‌ی فکری فرانسویان (در عصر درماندگی) با «زیگموند فروید» و «ماکس وبر» می‌پردازد. وی معتقد است این دو، در این مقطع حساس و مهم، آن‌چنان که باید و شاید مورد توجه و عنایت فرانسویان قرار نگرفتند؛ چراکه در فضایِ اندیشه‌ اجتماعی فرانسه، پیشاپیش تحت تأثیر نفوذِ اتمسفرِ فکریِ «برگسون» و «دورکیم»، کلیت دغدغه‌های فروید و وبر تاحدود زیادی پوشش داده‌ می‌شد. در فرانسه که به تعبیر هیوز، «وطن خودنگری و معاینه‌ی نفس» بود، این اعتقاد وجود داشت که «برگسون» مطالعه‌ی رفتار انسانی را از یوغ توضیحات عقلی و استدلالیِ پیش‌پرداخته رهانیده و از این جهت کاری همانند فروید کرده است. در مورد عدم استقبال از وبر، این ادعای هیوز مشهودتر است. وی می‌نویسد: «در سال‌های بین دو جنگ، در اقلیم فرانسه، قواعد موضوعه‌ی دورکیم همچنان بر مطالعه‌ی نظم اجتماعی و دو میدان جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی حاکم بود.»

#ادامه_دارد باز کردن / نظر دهید

2023-05-16 17:52:52 باز کردن / نظر دهید

2023-05-05 23:34:59 "تمدن"؛ اصلی‌ترین دلیل تنهایی انسان بود.

#زیگموند_فروید
#تمدن_‌و_ملالت‌های_‌آن


@kavosh_garan باز کردن / نظر دهید