شفیعی کدکنی

2023-08-28 11:11:33 #دانشگاه
صبحی شد و باز هم شبِ ما تار است
وآن ظلمتِ بیکرانه در تکرار است
این لحظه به خشم، چشم بر هم می‌نِه
کاتش چو بمُرد، دودْ میدان‌دار است.
محمدرضا شفیعی کدکنی

#دانشگاه_شریف
#دانشگاه_تهران
#شریف باز کردن / نظر دهید

2023-08-27 22:32:52 @shafiei_kadkani

ـــــــــــــــــــــــ
#یکشنبه_ها_و_حافظ
اخوان مشکل شعر حافظ را
برای من حل کرد.


من اگر متجاوز از یک رُبع‌قرن، زندگی او را از نزدیک ندیده بودم و در احوالات مختلف با او نزیسته بودم، امروز فهم درستی از شعر حافظ نمی‌توانستم داشته باشم. اخوان مشکلِ شعرِ حافظ را برای من حل کرد، بی‌آنکه سخنی در باب حافظ یا توضیح شعرهای او گفته باشد. من از مشاهدهٔ احوال و زندگی اخوان، متوجهٔ این نکته شدم که چرا حافظ «خرقهٔ زهد» و «جامِ می» را از جهت رضای او با هم می‌داشته است.

دریغا که به دلایلی، اکنون مجال آن نیست تا لحظه‌هایی از تجسّم این تناقض‌ها را در گفتار و رفتار او نقل کنم. زیباترین سخنان و طنز‌آمیز‌ترین لحظه‌هایی که در عمرِ خویش شنیدم و دیدم، همین گفته‌ها و لحظه‌ها بود «شب قدری نصیبم شد، ولی قدرش ندانستم.»

اکنون می‌فهمم که چرا در دوره سلطهٔ ژدانف، ادبیات و فرهنگ شوروی به انحطاط گرایید؛ زیرا در آن ایّام، به این تناقض که محور هنرهاست، نمی‌خواستند میدان بدهند و می‌گفتند:
باید یکی از دو سوی این تناقض به نفع ایدئولوژی حزب مرتفع شود و نمی‌دانستند که ارتفاع یکی از دو سوی این تناقض به معنی پایان یافتن خلاقیّت هنری است.

به زبان ساده، می‌توانم بگویم که هیچ شعر حزبی یا مذهبی خالص تاکنون ندیده‌ام که ارزش هنری هم داشته باشد. بی‌گمان اگر شعر مذهبی‌ای، که ارزش هنری داشته باشد، یافت شود، به ناگزیر صبغه‌ای از عرفان و گاه زندقه در آن وجود دارد و این لازمهٔ خلاقیّت هنری است. من این نکته را از زندگی با اخوان آموختم.

محمدرضا شفیعی کدکنی
حالات و مقامات م. امید(مهدی اخوان ثالث)،
صص ۲۱۷–۲۱۶
#حافظ
#اخوان_ثالث باز کردن / نظر دهید

2023-08-26 23:46:27 ای درختانِ عقیمِ ریشه‌تان در خاک‌های هرزگی مستور،
یک جوانه‌یْ ارجمند از هیچ جاتان رُست، نتْواند.
ای گروهی برگِ چرکین‌‌تارِ چرکین‌پود،
یادگارِ خشکسالی‌های گَردآلود،
هیچ بارانی شما را شُست، نتْواند.

مهدی اخوان ثالث
۱۰ اسفند ۱۳۰۷ - ۴ شهریور ۱۳۶۹ باز کردن / نظر دهید

2023-08-25 18:52:14 هیچ‌کس هست از برادران من
که چندانی سمع عاریت دهد
که طَرْفی از اندوه خویش با او بگویم؟
مگر بعضی ازین اندوهانِ من تحمل کند.
این‌چنین دوستِ خالص کجا یابم،
که دوستی‌های این روزگار چون بازرگانی شده است.

دیباچهٔ رسالة الطیر
شیخ شهاب الدین سهروردی باز کردن / نظر دهید

2023-08-24 19:08:14 @shafiei_kadkani

ـــــــــــــــــــــــ
مرثیه‌ای برای پرویز ناتل خانلری


سال‌ها بود و حضورِ تو نبود
غیر طغیانِ عُقاب و قَفَسی
نَفَسی بود که می‌آمد و
گاه
سخنی،
لیک به خاموشی و
آه!
منزلِ عمر و صدایِ جَرَسی.
بی‌تو در حبسِ زبان، لحظهٔ ما،
زمهریری‌ست که گر زاتشِ طور،
آورندش قَبَسی،
نتواند کندش گرم کسی.
تا بدین لحظه نمی‌دانستم
که چه اعجازی داشت
گرمیِ نورِ نگاه و نَفَسی.


محمدرضا شفیعی کدکنی
۲ شهریور ۱۳۶۹
بخارا، شمارهٔ ۱۰۵ باز کردن / نظر دهید

2023-08-20 20:07:51 @shafiei_kadkani

ـــــــــــــــــــــــ
روزنامه

آبی به روزنامهٔ اعمال ما فشان
بتوان مگر سترد حروف گناه ازو

یکی از معانی «روزنامه» مربوط به دیوان قضا و محاکم داوری بوده است و این معنی را لغت‌نویسان متذکّر نشده‌اند، امّا از شواهدی که در لغت‌نامهٔ دهخدا برای «روزنامه» نقل شده است می‌توان این معنی را استنباط کرد. اینک بعضی از شواهد مذکور منقول از لغت‌نامهٔ دهخدا ذیل «روزنامه»:

«و قانون قضای پارس هم چنان نهاده‌اند که به بغداد است که اگر از صد سال باز حجّتی نبشته باشند نسخت آن در روزنامه‌های مجلس حکم مثبت است». (نقل از فارسنامهٔ ابن‌البلخی)

از بیان فوق معلوم می‌گردد که در بغداد در محاکم قضائی پرونده‌هائی برای احکام قضائی وجود داشته است و اگر حکمی یا «حجّتی» از سوی قاضی و محکمهٔ قضا صادر می‌شد نسخهٔ آن در دفتری ثبت می‌شد که آن را «روزنامه» می‌خواندند و این روش در فارس در زمان ابن البلخی نیز معمول بوده است.

ناصرخسرو:
یکی روزنامه است مر کارها را
که آن را جهاندار دادار داند

خاقانی:
زین یک نفس درآمد و بیرون شد حیات
بردیم روزنامه به دیوان صبحگاه

در شعر حافظ «روزنامه» می‌تواند این معنی را داشته باشد، یعنی بر روزنامه یا پروندهٔ قضائی اعمال ما آبی بیفشان و گریه‌ای بکن شاید حروف گناه و جرم را بتوان از آن بسترد و پاک کرد.
اما می‌تواند به معنی کارنامه یا نامهٔ اعمال باشد، در ترجمهٔ «کتاب» در آیات سورهٔ مبارکهٔ الاسری:
و کلّ إِنسان أَلزمناهُ طائرهُ في عنقه ونخرج له يوم القيامة كتابا يلقاه منشوراً. اقرأ كتابك كفىٰ بنفسك اليوم عليك حسيباً(آیات۱۳ و ۱۴). من این معنی را برای شعر حافظ مناسب‌تر می‌دانم.

آئینهٔ جام، صص ۲۰۷_۲۰۸
شرح مشکلات دیوان حافظ
شادروان استاد عباس زریاب خوئی

درسگفتار‌هایی دربارهٔ حافظ
یکشنبه‌ها از رسانهٔ فرهنگی شفیعی کدکنی
با این هشتگ دنبال کنید:
#یکشنبه_ها_و_حافظ باز کردن / نظر دهید

2023-08-20 09:06:46 این شعر تنها دو بیت دارد. مابقی جعلی‌ست.


یک تذکر مهم:
این قطعه را محمدرضا شفیعی کدکنی در ۲۶ فروردین ۱۳۷۴ در ۴ مصراع دقیقاً به همین‌گونه که آورده شده است، سرودند. مدتی‌ست در فضای مجازی ابیات دیگری در ادامهٔ این قطعه با نام «محمدرضا شفیعی کدکنی» منتشر و دست به دست می‌شود.
آنچه ایشان سرودند همین چهار مصراع است و بس. ابیات دیگری در این حال و‌ هوا و وزن و آهنگ از ایشان نیست. باز کردن / نظر دهید

2023-08-18 11:53:04 راهی به سوی عاقبتِ خیر می‌رود
راهی به سوء عاقبت اکنون مُخیّری

دعوی مکُن که برترم از دیگران به علم
چون کبر کردی از همه دونان فروتری

از من بگوی عالمِ تفسیرگوی را
گر در عمل نکوشی نادان‌مفسّری

بارِ درخت علم ندانم مگر عمل
با علم اگر عمل نکنی شاخِ بی‌بَری

علم آدمیّتست و جوانمردی و ادب
ورنی دَدی، به صورتِ انسان مصَوّری

شیخ سعدی، قصاید
دَد: حیوان درنده، وحشی

عکس: در جوارِ سعدی باز کردن / نظر دهید

2023-08-17 22:51:48 #پنجشنبه_ها_و_شاهنامه
تأثیر شاهنامه بر آثار شاعران ادب پارسی

گفتگوی عنایت فانی با استاد دکتر جلال خالقی مطلق
مصحّح و شاهنامه‌شناس
هامبورگ، خانهٔ دکتر جلال خالقی مطلق
#شاهنامه
#فردوسی
#جلال_خالقی_مطلق‌ باز کردن / نظر دهید

2023-08-13 18:24:24 @shafiei_kadkani

ـــــــــــــــــــــــ
#یکشنبه_ها_و_حافظ
گوته و حافظ
[با یادی از خادم فرهنگ ایران و زبانشناس برجستهٔ روزگارِ ما زنده‌یاد دکتر کوروش صفوی]

حافظ و گوته دو نقطهٔ اوج تاریخ روح آدمی بشمار می‌روند‌. حافظ برای ایرانیان و تمامی آنانی که به ادب پارسی عشق می‌ورزند، یکی از بزرگترین شاعران ایران است و گوته نیز بعنوان مهمترین شاعر آلمانی زبان از منزلتی والا برخوردار است‌. از زیباترین وقایع تاریخ ادب جهان، برخورد مسیر این دو ستارهٔ سخن با یکدیگر است. گوته به اندیشه‌های حافظ دست یافته و از وی به گونه‌ای بی‌نظیر متأثر گشته است.
اگرچه تأثیر بزرگان از یکدیگر نادر نیست، لیک چنین تأثیراتی اغلب میان دو هم‌عصر صورت می‌پذیرد و در مورد ایندو، ابزارهای ارتباطی نوین برای نخستین بار، امکان تبادل افکار میان دو فرهنگ و دو تمدن متفاوت را بوجود آورده است؛ و این امر در نوع خود تا آن زمان بیسابقه می‌نماید.


گوته اگرچه تحت تأثیر موضوعات گوناگونی قرار گرفته، آنچه را که در هنرش بکار برده است، آغشته به شخصیت خود ساخته و این نکته در مورد دیوان شرقی او نیز صادق است؛ دیوانی که زیباترین ثمرهٔ تحلیل او از شرق و نتیجهٔ مستقیم تجربهٔ روحی او با حافظ است. در دیوان شرقی ویژگیهای ناآشنای شرق تا بدانجا گنجانده شده، که خواندن بخش اعظم آن، حتی برای دوستداران آثار گوته دشوار می‌نماید. لیک دیوان خواجه در ایران بر سر زبانهاست. همه کس از خرد و کلان او را می‌شناسند و دوستش دارند. دیوان گوته جدا از یک یا دو بخش از آن، در ردیف آثار گمنام شاعر آلمان قرار دارد و تنها موضوع بحث معدود متخصصین ایرانشناسی و ادبیات آلمانی است.
این اثر کوششی است برای تلفیقی خالقانه از شرق و غرب و پیش از هر چیز، تلفیقی از ساختار ذهنی حافظ و گوته و سرانجام تمجیدی بی‌مانند است که نبوغ غرب از نبوغ شرق می‌کند.


با این وجود، حافظ که نخستین انگیزهٔ تألیف دیوان شرقی بشمار می‌رود، در محور اصلی باقی می‌ماند. گوته بخشهای نخست این مجموعه را «به حافظ» می‌نامد و عنوان کنونی دیوان را بعدها برمی‌گزیند. حافظ تنها شاعری است که فصلی از دیوان شرقی بنام اوست. از حافظ بیش از هر شاعر دیگر در دیوان شرقی سخن می‌رود و کسی نیست که اینچنین مورد تحسین گوته قرار گیرد.


سه رساله دربارهٔ حافظ، صص۹_۱۹
یوهان کریستف بورگل
برگردان زنده‌یاد استاد کورش صفوی باز کردن / نظر دهید