آسیب شناسی تاریخ صدر اسلام

2021-12-30 23:52:49 مسأله شماره ۳
هجوم به خانه وحی و نحوه شهادت حضرت زهرا (س) در مصادر متقدم امامیه
#مسائل_تاریخی

مقوله هجوم به خانه اهل بیت پیامبر (ع) از دیرباز مورد بحث میان علمای امامیه و عامه واقع می شده و امروزه نیز در ایام عزای فاطمی (س) بعضاً در فضای مجازی و گاهاً در محافل علمی ، سندیت آن مورد مناقشه قرار می گیرد . با توجه به ایام پیش رو و آغاز مجدد مباحث مربوط به این مقوله تاریخی در مجامع علمی و غیر علمی ، لازم دانستیم که بررسی اجمالی در این خصوص انجام داده و اِشکال تاریخی وارده را مورد بررسی قرار دهیم . باز کردن / نظر دهید

2021-11-12 04:17:57 در ادامه به چند نقل قول در خصوص تأثیرات مذهبی و قومی-قبیله ای بر سیره نبوی می پردازیم :



. هارالد موتسکی در مقاله "مقتل ابن ابی الحقیق بر اساس اصالت و اعتبار برخی گزارش های مغازی" در توضیح علّت اختلافات موجود در روایات تاریخی مربوط به مقتل ابن ابی الحقیق می نویسد : همچنین می توانیم اختلاف در متن نقل ها را این گونه توجیه کنیم که همه شرکت کنندگان در سریّه سعی کردند نقش خاندان خودشان را پررنگ جلوه دهند [۱] .

. محسن امین درباره تأثیر تعصبات مذهبی و فرقه ای بر سیره می نویسد : تعصب نقطه ضعف دیگری است که در بسیاری از کتاب های تاریخی و سیره نویسی یافت می شود ؛ تعصبات شدید مذهبی و فرقه ای که برخی از آنها بسیار تند و غیر منطقی اند . از این رو ما به عنوان یک هشدار به خواننده مسلمان و علاقه مند دریافت حقایق ناب و صحیح اعلام می داریم اکثر قریب به اتفاق کتاب های تاریخ و سیره ، گرفتار پنهان کاری و تحریف و تبدیل حقایق و تعصبات کورکورانه فرقه ای هستند و لذا غث و سمین ، درست و نادرست ، دست در دست هم محتوای کتاب های یاد شده را تشکیل داده اند . تا آنجا که ما از روی اطمینان کامل ادعا می کنیم ، کتابی که بتوان آنرا تاریخ صحیح اسلام یا سیره صحیح پیامبر معرفی کرد در دست نداریم و هرچه هست و هرچه داریم باید مطلب به مطلب، حتی سطر به سطر و روایت به روایت (از حیث سند و متن) بررسی و نقادی عالمانه شود [۲] .

. اندریاس گُرکِه در مقاله اش حین بررسی صلح حدیبیّه ، در خصوص برخی روایات موجود در این واقعه می نویسد : در واقع این روایات درباره حدیبیّه نیستند ؛ بلکه حدیبیّه مربوط به مطالب آنهاست . زیرا بیشتر حاوی بحث های کلامی و فقهی هستند که ظاهراً اظافاتی می باشند که بعداً به روایات تاریخی ملحق شده اند و بعضاً از رشد و تکامل فقه حکایت دارند که در اثر سؤالاتی که بعد ها پیش آمده ، این پاسخ ها به روایات افزوده شده اند [۳] .

. دکتر رسول جعفریان در خصوص تأثیر گرایشات ایدئولوژیکی موجود در سیره می نویسد : زمانی که پیش فرض عدالت تمام چند هزار صحابه پذیرفته شود ، روشن است که نباید هیچ روایتی که عدالت آنان را خدشه دار کند نقل شود و یا اگر دیگران نقل کرده اند لا جرم باید کنار گذاشته شود [۴] .



۱_ سیره پژوهی در غرب ، گزیده متون و منابع / مرتضی کریمی نیا / مقاله ۱۷ / ص ۲۴۸_۲۴۹
ن ک : The murder of Ibn Abi L-Huqayq: On the origin and reliability of some Maghazi-reports 

۲_ ن ک : سیره معصومان / سید محسن امین / ج 1 / ص 6

۳_ ن ک: سیره پژوهی در غرب، گزیده متون و منابع / کریمی نیا، مرتضی / مقاله ۱۱ / ص ۱۵۲
ن ک : The Historical Tradition About Al-Hudaybiya A Study Of ‘ Urwa B. Al-zubayr’s Account / Andreas Gorke

۴_ ن ک: تاریخ سیاسی اسلام / رسول جعفریان / ج ۱ (سیره رسول خدا (ص)) / ص ۷۴ باز کردن / نظر دهید

2021-11-12 04:05:17 ۳_ تأثیر گرایشات مذهبی و قومی-قبیله ای حاکم بر سیره : عموماً گرایشات زبیری و ضد علوی


طبیعی است که افزون بر تأثیرپذیری مورخان از محیط و شرایط سیاسی ، بدون شک بخشی از گزارش ها نیز بر اساس اغراض و اهداف شخصی یا تعصبات و وابستگی های مذهبی جعل یا تحریف شده اند . خصوصا هنگامی که دواعی فرقه ای و مذهبی بسیاری برای جعل وجود داشته است [۱] و توجه به برتری جویی تبار ها در میان خاندان های شبه جزیره عربستان می توانست رویکرد مورخ را نسبت به گزارش های تاریخی تغییر دهد . به همین جهت در نقد ، افزون بر بررسی متن به عنوان یک سند باید حیطه وسیعی از گرایشات و اغراض مورد نقد و بررسی قرار گیرند . البته ممکن است بخشی از اخبار نیز بدون این که ناقل در صدد جعل و تحریف باشد تنها حوادث و اخباری را نقل کرده است که با عقاید و اهداف او سازگار بوده و از نقل هرگونه نصوص و اخبار مخالف باور های مذهبی مورخ خودداری شده باشد و در واقع بخشی از حقایق را نقل کرده که بخشی را پوشانده باشد . علت این نوع تاریخ نگاری در نگرش ایدئولوژیکی است که تاریخ نگاری سنتی با آن مواجه است که با عنایت به موارد عینی به نگارش در نمی آید ؛ بلکه به دلیل انگیزه های ایدئولوژیک است که نوشته می شود . از این رو نگارش تاریخ در این نگاه ، عملی است که تأثیرگذاری هایی در پی دارد و این تأثیرگذاری ها صرف نظر از حزب سیاسی فرد مورخ ، به توجیه روایت با تعبیر معینی از حال تمایل دارد و سوگیری آن محافظه کارانه است [۲] .
بروز کشمکش های مختلف سیاسی ، فرقه ای ، فرهنگی و مکتب های فکری و مذهبی ، هر یک به انگیزه ای مهم برای ظهور دیدگاه ها و روش های تدوین تاریخ تبدیل شده بودند [۳] .




۱_ سیر تطور و تحول اخبار سیره / رمضان محمدی /ص 112

۲_ ن ک: سیر تطور و تحول اخبار سیره / رمضان محمدی / ص 75

۳_ ن ک : دائره المعارف بزرگ اسلامی / صادق سجادی / ج 10 / ص 304 / مدخل تاریخ نگاری باز کردن / نظر دهید

2021-09-26 13:27:17 علاوه بر چهار نفر فوق که از جمله مهم ترین ارکان سیره نبوی بودند و ارتباطشان با حکام اموی و عباسی بیان گشت ، سیره نویسان دیگری نیز وجود داشتند که عموما مرتبط با دستگاه خلافت بوده و کتب سیره خود را به دستور حکام وقت و یا تحت نظارت آنان نوشتند :

از جمله می توان به ابان بن عثمان بن عفان ، از جمله متقدم ترین عالمان سیره اشاره کرد که در سال ۷۵ از جانب خلیفه وقت ، والی مدینه بوده و از قدیمی ترین افرادی است که دستی در شناخت سیره داشته است [۱] . زبیر بن بکار درباره وی می نویسد : خلیفه سلیمان بن عبدالملک در مدینه اظهار تمایل کرد تا سیره ای نگاشته شود . ابان بن عثمان گفت که قبلا چنین کاری انجام داده است . سلیمان به ده نفر کاتب دستور داد تا نوشته او را استنساخ کنند [۲] . وی در نبرد جمل مقابل سپاه حضرت علی (ع) قرار داشته و پس از استیلای امویان ، از مقرّبان درگاه آنان به شمار آمد و مدتی حکومت مدینه را به نیابت از آنان بر عهده داشت [۳] .

نمونه دیگر عبدالرحمن بن عبدالله سُهیلی است که در قرن ششم هجری تحت حمایت حاکم ابویعقوب یوسف قرار گرفت و سیره نبوی خود یعنی الروض الأنف را در سه سال پایانی عمر خود برای او نوشت [۴] .

عاصم بن عمر بن قتاده انصاری نیز شهرت به مغازی داشته و ابن اسحاق از او روایاتی نقل کرده است . وی که مورد توجه دربار اموی بود ، به شام رفته و خلیفه عمر بن عبدالعزیز وی را امر به خواندن قصص مغازی و مناقب الصحابه در مسجد جامع اموی کرد [۵] .

عوانة بن حکم کلبی نیز که در زمره رجال مکتب تاریخ نگاری مدینه به حساب می آید [۶] ، به سود امویان جعل حدیث می کرد [۷] .


الگوی اوایل خلافت عباسی این بود که خبرگان سیره به روش گاه نگاری از زهری (م ۱۲۴) تا سُهیلی (م ۵۸۱) و ابن سید الناس (م ۷۳۴) ، همگی آشکارا به تشکیلات حکومتی نزدیک بودند . به عنوان نمونه ، سهیلی در گمنامی سرگرم کار خود بود تا اینکه مورد حمایت حاکم ابویعقوب یوسف (حکومت ۵۵۹_۵۸۸ ق) قرار گرفت و همانطور که گفته شد ، سیره نبوی خود یعنی الروض الأنف را در سه سال پایانی عمر خود برای او نوشت . ابن کثیر این موضوع را با طعنه اینطور گزارش کرده است : او زاهد و فقیر بود ؛ اما ثروت فراوانی در پایان عمرش از سوی حاکم مراکش به او رسید [۸] .




۱_ تذکرة الحفاظ / ج ۱ / ص ۱۷۳

۲_ الموفقیات / ص ۳۳۲

۳_ دانش تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی / دکتر حسن حضرتی / ص ۱۸۶

۴_ تاریخ نگاری اسلامی / چیس اف. رابینسون / ص ۲۲۲

۵_ تاریخ التراث العربی / سزگین / ص ۷۳
المغازی الأولی و مؤلفوها / هوروفنتس / ص ۴۸

۶_ تاریخ نگاری در اسلام / صادق سجادی و هادی عالم زاده / ص ۶۷ و ۶۸

۷_ علم تاریخ در گستره تمدن اسلامی / ج ۱ / ص ۵۴۲ و ۵۴۳
دانش تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی / دکتر حسن حضرتی / ص ۱۸۵

۸_ تاریخ نگاری اسلامی / چیس اف. رابینسون / ص ۲۲۲ باز کردن / نظر دهید

2021-09-26 12:27:39 محمد بن عمر واقدی و خلفای عباسی

محمد بن عمر واقدی (م ۲۰۷) ، بدون شک مهمترین مغازی نگار و پایه گذار این دانش در قرن دوم هجری به شمار می آید [۱] . کتاب مغازی وی در شکل گیری جریان سیره و مغازی نگاری در قرون دوم و سوم بسیار حائز اهمیت است .
ابن سعد در شرح حال وی نوشته است : او در بغداد بود تا اینکه مأمون از خراسان به بغداد آمد و منصب قاضی عسکر را به وی سپرد . او همچنان قاضی بود تا درگذشت [۲] . واقدی در دستگاه خلافت عباسی به مدت چهار سال (تا آخر عمر خویش) به کار قضا اشتغال داشته و کما بیش از امتیازات ویژه همکاری با خلافت بر خوردار می شده است [۳] و لذا در برخی منابع ، از موالی عبّاسیان [۴] و حتی وصی مأمون [۵] شمرده شده است . کاتب وی محمد بن سعد در طبقات خود می نویسد که واقدی از هارون خلیفه عباسی پول دریافت کرده و قرض هایش را پرداخته و فرزندانش را تزویج کرده و زندگی او بدین وسیله وسعت یافته است [۶] . واقدی در بحث از مشرکان اسیر در جنگ بدر به ترتیب ، اسیران تیره های مختلف قریش را فهرست کرده و درحالی که از بنی هاشم اسارت عقیل بن ابی طالب را نقل نموده اما بر خلاف اغلب منابع از شرکت و اسارت عباس بن عبدالمطلب در بدر (در سپاه مقابل پیامبر) ، سخنی به میان نیاورده است . با دقتی که واقدی در نقل اسامی طرفین درگیر دارد ، بعید است که سهواً نام عباس را در میان اسرا نبرده باشد ؛ بلکه او سکوتی عمدی و به خاطر آل عباس اتخاذ کرده ، چراکه در عهد حکومت آنها می زیسته و با آنها رابطه حسنه داشته و از الطاف آنها بهرمند می شده است [۷] .



۱_ منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۸۳

۲_ الطبقات الکبری / ابن سعد / ج ۷ / ص ۳۳۵

۳_ الطبقات الکبری / ابن سعد / ۵ / ص ۴۲۶ و ۴۲۷

۴_ وفیات الأعیان / ج ۳ / ص ۴۷۳

۵_ الطبقات الکبری / ابن سعد / ج ۵ / ص ۴۲۸

۶_ الطبقات الکبری / ابن سعد / ج ۵ / ص ۴۹۳ و ۴۹۴

۷_ المغازی / واقدی / غزوة بدر (ص ۱۰۲ به بعد) مقایسه شود با : تاریخ یعقوبی / احمد بن ابی یعقوب / ترجمه ابراهیم آیتی / ج ۱ / ص ۴۰۴ و ۴۰۵ که به دلیل عدم ارتباط و انتساب با خلفای عباسی ، با طعنه و کنایه از واقعیت اسارت عباس در غزوه بدر یاد می کند . باز کردن / نظر دهید

2021-09-25 11:06:42 محمد بن اسحاق و خلفای عباسی

پیش از این اشاره کردیم که دانش مغازی در مدینه شکل گرفته است [۱] . بروکلمان نیز نوشته است که احادیث ابن اسحاق همه به اهل مدینه بر می گردد [۲] . ابن اسحاق نویسنده اوّلین سیره نسبتا جامعی است که به دلیل نظم منطقی موجود در آن ، به عنوان نخستین کار اصیل در این زمینه شناخته شده است [۳] . وی از همان آغاز ، شهرت به صاحب السیره بود و این نشانگر جا افتادن شخصیت سیره شناس وی در نسل نخست مورخان است [۴] و نگاشته های او ، جامع کار های مقدماتی شکل گیری سیره است [۵] . شعبة بن حجاج و سفیان ثوری از او به عنوان امیرالمؤمنین در حدیث و سرور محدثان یاد کرده اند [۶] . سیره ابن اسحاق به عنوان یک الگوی تمام عیار از طرف مورخان پذیرفته شد . آنان بعد ها اخبار دیگری نیز گردآوری کردند ، اما بیشتر به عنوان حواشی سیره ابن اسحاق تلقی شده و محوریت سیره وی همچنان محفوظ ماند ؛ بطوری که شافعی مردم را در سیره نیازمند ابن اسحاق می دانست [۷] .
سیره ابن اسحاق که از اصلی ترین منابع سیره پیامبر (ص) است ، بی تأثیر از اوضاع سیاسی و نفوذ خلفای بنی عباس نوشته نشده است [۸] . تألیف وی در سیره نبوی به فرمان خلیفه منصور عباسی صورت گرفت [۹] ؛ چنان که منصور به ابن اسحاق دستور داد تا تحریری مکتوب از تمام مطالب تاریخی اش برای ولیعهد فراهم آورد [۱۰] و الکتاب الکبیر ابن اسحاق در کتابخانه دربار نهاده شد ( ألقی الکتابَ الکبیرَ فی خزانةٍ ) [۱۱] . بنا بر آنچه که برخی از محققان اشاره کرده اند ، ابن اسحاق تعدیلاتی را در سیره خود به نفع آل عباس بوجود آورده است [۱۲] . این بدان دلیل است که وی بیست سال آخر حیات خود را در دوره بنی عباس گذراند و سیره اش را به منصور و یا به مهدی_زمانی که ولایتعهدی پدر را داشته_ تقدیم کرد [۱۳] .




۱_ دائرة المعارف الإسلامیة / ج ۴ / ص ۴۸۶
ن ک : منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۱۲۷ 
 ن ک : سیر تطور و تحول اخبار سیره / رمضان محمدی / ص ۹۴
ن ک : تاریخ سیاسی اسلام / رسول جعفریان / ج ۱ / ص ۴۲

۲_ تاریخ الأدب العربی / ج ۳ / ص ۱۱

۳_ منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۶۲

۴_ ن ک : تاریخ خلیفة بن خیاط / ص ۱۲ و ایضاً در ص ۲۸۰ ذیل رخداد های سال ۱۵۲ : و فیها مات محمد بن اسحاق صاحب السیرة .

۵_ منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۴۵

۶_ ن ک : نقد و بررسی منابع تاریخی فتوح در سه قرن اوّل هجری / دکتر حسین عزیزی / ص ۲۸۸

۷_ ن ک :
تاریخ بغداد / خطیب بغدادی / ج ۱ / ص ۲۱۹
شذرات الذهب / ج ۱ / ص ۲۲۷
منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۵۴

۸_ سیر تطور و تحول اخبار سیره / رمضان محمدی / ص ۷۳

۹_ دانش تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی / دکتر حسن حضرتی / ص ۲۲۷

۱۰_ شفاهی و مکتوب ، در نخستین سده های اسلامی / گریگور شولر / به ترجمه و کوشش نصرت نیل ساز / ص ۱۵۴

۱۱_ تاریخ بغداد / خطیب بغدادی / ج ۱ / ص ۲۲۰

۱۲_ المغازی الاولی و مؤلفوها / هوروفنتس / ص ۸۱
منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۱۲۰

۱۳_ مقدمه کتاب السیر و المغازی / سهیل زکار / ص ۱۳ و ۱۴
منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۶۷ باز کردن / نظر دهید

2021-09-25 08:38:45 به طور قطع می توان اکثریت قریب به اتفاق راویان دست اوّل و حائز اهمیت سیره را به نحوی مرتبط با عروه و زهری دانست : موسی بن عقبه مدنی (م ۱۴۱) در کنار ابن اسحاق از شاگردان زهری بوده و کتابی مستقل و مفصّل در مغازی نگاشته که دوری و سزگین هر دو تصریح می کنند : اعتماد اساسی وی به استادش زهری بوده است [۱] . یزید بن رومان مدنی نیز نگاشته ای در مغازی داشته که متّکی به روایات عروه و زهری بوده است [۲] . معمر بن راشد (م ۱۵۴) نیز که دستی در نگارش مغازی داشته ، بطور غالب از زهری روایت می کند [۳] . رسول جعفریان در این خصوص می نویسد : باید گفت ابن شهاب زهری ، یکی از مؤثر ترین افراد در شکل گیری علمی به نام سیره است ؛ کسی که باید سهم مهمی در گرایش موجود در نقلهای سیره داشته باشد . گرایشی که در درجه اوّل عمری-زبیری ، و در درجه دوم اموی و در درجه سوم غیر علوی است [۴] .




۱_ ن ک : تاریخ سیاسی اسلام / رسول جعفریان / ج ۱ / ص ۴۴ و ۴۵ و ۴۹
بحث فی نشأت علم التاریخ عندالعرب / دوری / ص ۳۲ و ۳۳ (متن انگلیسی)

۲_ تاریخ سیاسی اسلام / رسول جعفریان / ج ۱ / ص ۴۴

۳_ تاریخ التراث العربی / سزگین / ص ۹۲

۴_ منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۵۳ و ۵۴ باز کردن / نظر دهید

2021-09-24 00:50:51 ابن شهاب زهری و خلفای اموی

ابوبکر محمد بن مسلم بن شهاب زهری ، تابعی مشهور و چهره سرشناس حوزه تاریخ و حدیث و تربیت یافته خاندان زبیر است .
در سال های آغازین قرن دوم هجری که باید این دوره را دوره رسمیت یافتن تدوین اخبار سیره نبوی دانست ، از جمله مهم ترین تکیه گاه های دانش حدیث و سیره عامه ، محمد بن مسلم بن شهاب زهری بود . زهری حاصل جمع محدثان ، فقیهان و سیره شناسان مدینه است . وی خطوط کلی سیره نویسی را معیّن ساخته [۱] و از نخستین کسانی است که به استخراج و تبویب روایات سیره اهتمام کردند [۲] . لذا طبری درباره اش نوشته است : « کانَ مقدّماً فی العلم بمَغازی رسول الله » [۳] .
ابن شهاب روایات مغازی را از جمله از استادش عروة بن زبیر فرا گرفت و خود برای بسیاری ، آن روایات را نقل کرد [۴] . گیب تأیید کرده است که زهری اساس کتاب های بعدی است که در مغازی نگاشته شده اند [۵] .
وی که دانش مدینه را با گرایش مذهبی خاص آن داشت ، به دلیل ارتباطش با امویان به شام رفت و بیشتر از همه در خدمت هشام بن عبدالملک قرار گرفت و سال ها در خدمت امویان بود . از این جهت متهم به داشتن مسلک اموی و جعل حدیث به سود امویان بود [۶] . روایات او از مدینه است و این را برای شناخت افکار و باور های وی باید در نظر داشت (همانطور که بیان شد) [۷] . وی در دربار عبدالملک از منزلت والایی برخوردار بود و یزید بن عبدالملک منصب قضا را به او واگذاشت [۸] . بنا بر مشهور ، ابن شهاب پس از مرگ پدرش بر خلیفه عبدالملک در دمشق وارد شد و از آن به بعد ، به مدت ۴۵ سال در مناصب مختلف همراه حاکمان بوده و به پشتوانه این ارتباط ، از عطایای آنان بهرمند گشت [۹] . خلیفه هشام بن عبدالملک برای او دو منشی تعیین کرده بود که مطالب و آثارش را می نگاشتند و چون زهری از دنیا رفت، انبوهی از تألیفات او در خزانه اموی ها برجای ماند [۱۰] .
 


۱_ دانش تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی / دکتر حسن حضرتی / ص ۱۸۴

۲_ نشأه علم التاریخ عند العرب / دوری / ص ۶۹

۳_ منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۵۱

۴_ الأعلان بِالتوبیخ / ص ۸۸
تاریخ التراث العربی / سزگین / ج ۱ / ص ۷۶ تا ۷۹

۵_ دائرة المعارف الاِسلامیة / ج ۴ / ص ۴۸۶

۶_ ن ک : شفاهی و مکتوب ، در نخستین سده های اسلامی / گریگور شولر / به ترجمه و کوشش نصرت نیل ساز / ص ۳۱
ن ک : منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۵۱ و ۵۲ و ۱۲۰

۷_ ن ک : منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۵۱ و ۵۲ و ۱۲۰

۸_ دانش تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی / دکتر حسن حضرتی / ۱۸۴

۹_ ن ک : تاریخ سیاسی اسلام / رسول جعفریان / ج ۱ / ص ۴۳
مقاله ابن شهاب زهری و عداوت اهل بیت علیهم السلام

۱۰_ دانش تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی / دکتر حسن حضرتی / ص ۱۷۱ به نقل از : علم تاریخ در اسلام / ص ۲۲۷ باز کردن / نظر دهید

2021-09-23 15:10:42 عروة بن زبیر و خلفای اموی

ابوعبدالله عروة بن زبیر بن عوام اسدی قرشی ، نوه دختری خلیفه اوّل و راوی بدون واسطه خاله اش عایشه بود . جدی ترین گزارش درباره نگارش سیره در قرن اوّل گزارشی است که درباره نوشتن سیره توسط عروة بن زبیر وجود دارد [۱] . واقدی او را 《 اوّل من صَنّفَ فی المغازی 》دانسته است [۲] . عروه که به اجماع متخصصین سیره و حدیث ، نخستین سیره نویس قرن اوّل معرفی شده [۳] و نوشته های او را کهن ترین اسنادی دانسته اند که درباره رویداد های زندگانی رسول خدا (ص) نگاشته شده است [۴] ، پس از کشته شدن برادرش عبدالله بن زبیر و پیش از رسیدن خبر به شام ، به سوی عبدالملک مروان شتافت و با او بیعت کرد و پس از سی روز به مکه بازگشت و بدن ابن زبیر را غسل داده ، به خاک سپرد . پس از این ، رابطه او با عبدالملک و پسرش ولید بسیار حسنه شد . آنان نیز با نامه نگاری به عروه و طرح سؤالاتی درباره سیره نبوی این رابطه را تقویت کردند [۵] . مسافرتهای او به شام نیز مؤید همین ارتباط است [۶] . وی علاوه بر ارتباط با عبدالملک و پسرش ولید ، با خلیفه عمر بن عبدالعزیز نیز ارتباط داشت [۷] .



۱_ منابع تاریخ اسلام / رسول جعفریان / ص ۴۸

۲_ المغازی / واقدی / ص ۲۰

۳_ تاریخ الاسلام / ذهبی / حوادث سال ۸۱ تا ۱۰۰ / ص ۴۲۴
بحث فی نشأة علم التاریخ / دوری / ص ۲۱
البدایة والنهاية / ابن کثیر / ج ۹ / ص ۱۰۱
مغازی رسول الله لعروة / مصطفی اعظمی / ص ۵۷

۴_ تاریخ تاریخ نگاری اسلامی / روزنتال / ج ۱ / ص ۱۵۲
( لذا اندریاس گُرکِه و بسیاری از دیگر سیره پژوهان غربی ، موثق ترین نقل ها را گزارشاتی می دانند که بتوان آنها را از طریق چند راوی به عروة بن زبیر رساند ؛ زیرا در این صورت است که می توان تصورات رایج در نیمه دوم قرن اوّل در مدینه درباره واقعه یا روایتی را تا حدودی دریافت : سیره پژوهی در غرب ، گزیده متون و منابع / مرتضی کریمی نیا / مقاله شماره ۱۱ / ص ۱۴۹

۵_ طبقات الکبری / ابن سعد / ج ۸ / ص ۱۱۵
تاریخ الأمم والملوک / طبری / ج ۲ / ص ۳۲۸
عبدالملک بن مروان درباره عروه گفت : مَن سَرَّه أن ینظر اِلی رَجُل مِن اَهل الجنّة فلینظر الی عروة بن الزبیر : وفیات الأعیان / ج ۳ / ص ۲۵۸

۶_ تاریخ مختصر دمشق / ج ۱۷ / ص ۱۱

۷_ دانش تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی / دکتر حسن حضرتی / ص ۲۲۶
( عروه به پیروی از امویان، رابطه خوبی با اهل بیت پیامبر (ع) نداشته، حتی در کنار شاگردش زهری در مسجد می نشست و از علی (ع) بدگویی می کرد . یحیی بن عروه درباره دشمنی پدرش با علی (ع) می گوید : زمانی که عروه از علی یاد می کرد، دهان به بدگویی و ناسزاگویی می گشود : مقاله مغازی موسی بن عقبة متوفی_140_ه . پیشگام در سیره نگاری )
( مشاجره امام سجاد (ع) با عروه نیز بر سر همین مسأله ناسزاگویی وی به امیرالمؤمنین (ع) بوده است : الغارات / ثقفی / ص ۳۹۵ و ۳۹۶ ) باز کردن / نظر دهید

2021-09-23 14:08:54 در ادامه به ارتباط تنگاتنگ مهم ترین و نخستین راویان سیره با حکّام اموی و عباسی و تأثیرات عوامل سیاسی بر سیره نگاری آنان اشاره می کنیم : باز کردن / نظر دهید