جامعه‌شناسی

2023-11-24 00:34:36 «حق» (right) هر شخص ملازم است با یک «تکلیف» (obligation) مثبت یا منفی بر شخصی دیگر، آن‌گونه که برای تضمین احقاق آن «حق» و اجرای آن «تکلیف» توسل به قوه‌ی قهریه روا است. «حق» چیزی است «لازم‌الاجرا» (enforceable). (متأسفانه در زبان فارسی هنوز معادل دقیقی برای enforceable نداریم، و واژه‌ی «لازم‌الاجرا» روا بودن استفاده از زور برای احقاق حق را نمی‌رساند.)

مثلاً ذیل «حکومت قانون»، هر فرد به پس‌اندازهای خود یک «حق لازم‌الاجرا» دارد—«حق مالکیت». معنای آن این است که اگر کسی در یک «حساب پس‌انداز بازنشستگی» یا «حساب پس‌انداز سلامت» از محل درآمد خود وجوهی را برای بازنشستگی‌اش یا مخارج آتی درمانی‌اش ذخیره کرده باشد، همه‌ی دیگران یک «تکلیف لازم‌الاجرا» دارند که بی‌اذن مالک به آن وجوه دست‌درازی نکنند، و آن همه‌ی دیگران شامل حکومت نیز می‌شود، و حکومت از آن «تکلیف لازم‌الاجرا» مستثنا نیست. در این وضعیت، اگر بخشی از حکومت، مثلاً رئیس قوه‌ی مجریه، تصمیم بگیرد که طی فرمانی خودسرانه وجوه حساب‌های پس‌انداز بازنشستگی یا حساب‌های پس‌انداز سلامت شهروندان را مصادره کند، ذیل «حکوت قانون»، هر یک از آن مالکان یک‌لا‌قبای خصوصی قادر خواهند بود که رئیس قوه‌ی مجریه را به دادگاه بکشانند، و قاضی آن دادگاه قادر خواهد بود قدرقدرت‌ترین آدم کشورش را محکوم کرده و فرمان خودسرانه‌ی او را غیرقانونی و ملغا اعلام کند.

اما در یک دولت رفاه، شهروندان آنچنان که بر وجوه حساب‌های پس‌انداز شخصی خود «حق مالکیت» دارند، بر مطالبات غیرقراردادی خود از دولت «حق مالکیت» ندارند. مثلاً اگر اکثریت در یک مجلس قانون‌گذاری امروز تصمیم بگیرد که سن بازنشستگی از ۶۰ سال به ۶۵ سال افزایش بیابد، شهروندان ۶۰ تا ۶۵ ساله «حق» این را ندارند که به حکم لازم‌الاجرای یک دادگاه آن تغییر در قانون موضوعه را ملغا کرده، و آن مستمری بازنشستگی را از دولت بستانند.

بنابراین، مطالبات غیرقراردادی شهروندان از دولت رفاه همچنان که با قیام و قعودی در یک مجلس قانون‌گذاری برقرار می‌شوند، با قیام و قعودی هم ملغا می‌شوند. و چیزی که با قیام و قعود جمعی از آدم‌ها ملغا بشود، دیگر «حق» نیست.

از نظر حقوقی، نام دقیق‌تری که بر مطالبات غیرقراردادی شهروندان از دولت رفاه می‌توان گذاشت، «امتیاز» (privilege) است.

متن کامل را اینجا بخوانید

جامعه‌شناسی
@IRANSOCIOLOGY باز کردن / نظر دهید

2023-11-22 00:12:03 پروانه اسکندری یا پروانه فروهر (۲۹ اسفند ۱۳۱۷ – ۱ آذر ۱۳۷۷)، از رهبران جنبش دانشجویی و سپس حزب ملت ایران و جبهه ملی ایران بود. او نخستین زنی بود که به‌ عضویت شورای مرکزی جبهه ملی ایران درآمد. پروانه فروهر مدیر مسئول نشریه جبهه ملی ایران بود. ۱۳۷۰–۱۳۷۷، او و همسرش، داریوش فروهر، چهره‌های برجسته اپوزیسیون دگرگونی‌خواه کشور بودند. آن‌ها شب یکم آذر ۱۳۷۷ در جریان قتل‌های زنجیره‌ای ایران، فجیعانه کشته‌شدند.

این مستند به ابعاد مختلف زندگی و شخصیت این کنشگر سیاسی می پردازد.



باز کردن / نظر دهید

2023-11-21 00:55:03 کودکی از دست رفته
#علی_حاتم

در فیلم #کودکی_ایوان اثر #آندره_تارکوفسکی، جنگ هیولایی است که معصومیت ، رویاها و زندگی کودکان را نابود می کند.
ایوان ۱۲ ساله ، پس از کشته شدن خانواده اش بدست نازی ها در جنگ جهانی دوم، تبدیل به کودک سربازی می شود که تنها انگیزه اش در زندگی گرفتن انتقام است. اما رویاهایی که ایوان در خواب می بیند سرشار از خاطرات شیرین گذشته اند. گویی در اعماق وجودش معنای زندگی و ارزش آن در همان لحظات جاودانه و تکرار نشدنی دوران کودکی نهفته است؛ وقتی که با مادرش حرف می زند یا با دوستانش بازی می کند.

کودکانی که هیچ نقشی در وقوع جنگ ندارند باید هزینه ی تصمیمات سیاستمداران را با جان خود بپردازند‌. تارکوفسکی در صحنه ای از فیلم اجساد کودکان گوبلز را - که بدست خودش کشته شدند - نشان می دهد. از دید او فرقی ندارد کودکان متعلق به کدامیک از طرفین درگیر جنگ و کدام قوم و ملیت هستند. تارکوفسکی فراتر از ایدئولوژی ها و تعصبات رایج ، ابعاد انسانی فاجعه را در یکی از شاعرانه ترین آثار ضد جنگ تاریخ سینما به تصویر می کشد.


جامعه‌شناسی
@IRANSOCIOLOGY باز کردن / نظر دهید

2023-11-16 21:12:01 برهه‌ی فراموشی حکومت
عباس کاظمی

ما از دوران "فراموشی مردم "در حال عبور به "فراموشی حکومت" هستیم. تاکنون این مردم بودند که در ساختار حکومت جدی گرفته نمی‌شدند و خواست و دیدگاهای‌شان مورد بی‌توجهی قرار می‌گرفت.
دیدیم که در چند دهه گذشته مردم با حکومت وارد تعامل می‌شدند پیام خود را به نحوی منتقل می‌کردند. در آن دوران،انتخابات ابزاری برای فرستادن صدای اعتراض مردم به حکومت بود.  اما اکنون در دهه ۱۴۰۰ این مردم هستند که حکومت را با همه دم و دستگاهایش فراموش کردند.
نتیجه‌اش این است که دیگر خواستی از حکومت ندارند. امیدی به تغییر وضع موجود برای‌شان متصور نیست و انتخابات و گروههای سیاسی(اصلاح طلب،اصول‌گرا و..)  هیچ جایگاهی در بین اکثریت مردم ندارند. سیاست در معنای گذشته غیرممکن شده‌است. در عین غرق شدن در  مصیبتها و ناامیدی روزافزون، دولت دیگر برای‌شان موجودیتی نجات‌بخش ندارد.  این لحظه را باید لحظه فراموشی حکومت نامید.
روشن است که در ایران امروز از صبح تا شام حکومت در کار مداخله در زندگی مردم  بدون ارائه کمترین خدمات رفاهی زندگی است. درنتیجه شاید کسی بگوید فراموشی چنین دم و دستگاه مداخله‌گری امکان ندارد. از نظر من فراموشی مساوی است با بی‌توجهی،گسست کامل،ناامیدی از دم و دستگاه حاکمیتی و در یک کلمه احساس بیگانگی از آن. همان یک جمله درست خانم معصومی که گفت:  "این مملکت مال حزب‌اللهی‌هاست". چندین دهه زمان لازم بود تا این اعتراف آشکار صورت گیرد.


جامعه‌شناسی
@IRANSOCIOLOGY باز کردن / نظر دهید

2023-11-08 18:26:10 ‍ این جدول بزرگترین و سودآورترین شرکت‌های موجود در جهان را به ترتیب نشان می‌دهد‌. شرکت نفتی آرامکو عربستان با اختلاف نسبت به اپل و میکروسافت در صدر ایستاده است. آرامکو چند سالی است که ارزشمندترین دارایی موجود در جهان به شمار رفته و سود خالص سال گذشته آن به صد و شصت میلیارد دلار می‌رسد.

شرکت آرامکو در حقیقت همان شرکت آمریکایی است که سال‌ها انحصار استخراج و فروش نفت عربستان را در انحصار خود داشت و معادل همان شرکت نفت ایران و انگلیس است که مصدق و فاطمی آن را مصادره و منحل کردند بدون آنکه کوچکترین امکان و توانی برای راه‌اندازی مجدد و بهره‌مندی از آن داشته‌باشند.

سعودی‌ها راه مصدق، قذافی و عبدالکریم قاسم را نرفتند و بر سر نفت جنبش توده‌ای غرب ستیز به راه نینداختند. آنها به جای سرگردنه‌ بازی‌های خانمان براندازی نظیر ملی کردن و مصادره، راهبرد سودمند و حساب شده‌ای در پیش گرفتند و به تدریج و در چند مرحله با خریدن سهام آرامکو در اواسط دهه هشتاد میلادی به طور کامل صاحب آن شدند. این راهبرد تدریجی و براساس تغییر شرایط و موازنه قوا و افزایش قدرت چانه‌زنی آنها در طول زمان بود.
در این راهبرد سعودی‌ها به شدت مراقب بودند تا جریان انتقال دانش فنی، سرمایه‌گذاری و بازاریابی از سمت طرف آمریکایی قطع نشده و پرسنل فنی زبده آمریکایی از آرامکو خارج نشوند. آنها با شتاب‌زدگی و توهم مرغ تخم طلا را سر نبریدند. اگر امروز آرامکو به چنین سرمایه عظیمی تبدیل شده که جایگاه سیاسی و قدرت چانه‌زنی عربستان در جهان را شکلی حیرت‌انگیز ارتقا داده، به سبب همان ملاحظات بوده‌است.
شرط موفقیت راهبرد سعودی‌ها، یک سیاست خارجی میانه‌رو، متواضع و صلح‌جویانه و حفظ رابطه ممتاز و استراتژیک با ایالات‌متحده و بلوک غرب بود. سعودی‌ها از این طریق امنیت کشور کم جمعیت، ثروتمند و از لحاظ جغرافیایی آسیب‌پذیر خود را هم به خوبی تامین نموده و برخلاف ایران، عراق، مصر و لیبی درگیر جنگ‌های خانمان‌برانداز نشدند.

سعودی‌ها به دنبال سودهای هنگفت کوتاه مدتی نبودند که در پی خود، بی ثباتی و به هم خوردن تعادل امنیتی منطقه و اقتصاد ملی را به دنبال داشته باشد. برای تحقق راهبرد افزایش قدرت ملی تدریجی و مطمئن، آنها ابایی نداشتند تا برای سال‌ها نقش میانجی برای متعادل کردن و گاه کاهش قیمت نفت به سود طرف‌های غربی را بازی کنند. حتی زمانی که ریگان در دهه هشتاد میلادی به آنها گفت که برای شکست نهایی شوروی، نیاز به کاهش قیمت نفت دارد، سعودی‌ها با درنظر گرفتن مزایای بلند مدت و پایدار به جای منافع کوتاه مدت، با ریگان همراهی کرده و نقش قابل توجهی در فروپاشی شوروی و بلوک کمونیسم ایفا کردند.

امروز که توهمات مصیبت‌بار دوران جنگ سرد کنار رفته‌اند، همین جدولی که اینجا می‌بینید، به خوبی ثابت می‌کند که مسیر واقعی دستیابی به خوشبختی و قدرت ملی کدام بوده‌است. فقط کافی است بپرسیم امروز آرامکو کجاست و میراث قذافی، مصدق، عبدالناصر، عبدالکریم قاسم و پنجاه و هفتی‌های ایران کدام بوده‌است؟

#توس_طهماسبی

جامعه‌شناسی
@IRANSOCIOLOGY باز کردن / نظر دهید

2023-11-03 14:35:03 «هیچ انقلابی یک‌شبه و با هوس زودگذر آغاز نمی‌شود. نارضایتی تعداد زیادی از مردم علیه دولت بر روی هم انباشته می‌شود، و جنگلی بسیار خشک را تشکیل می‌دهد که چشم‌به‌راه جرقه‌ای برای شعله‌ور شدن آتش است. باید تصدیق کنم که هر شورشی علیه دولت مستبد و خودکامه، اگر مسئله‌ی غیرمنتظره‌ای روی ندهد، فی‌نفسه حرکتی لیبرتارین و آزادی‌خواهانه است. این مورد حتی درباره‌ی انقلابی که شکست می‌خورد نیز صادق است... زیرا برای مردم زمین آموزش و سنت انقلابی فراهم می‌آورد که می‌تواند بعداً به انقلابی گسترده‌تر و واضح‌تر براساس انگیزه‌های لیبرتارین تبدیل شود.»

مورای روتبارد، اندیشه‌ی آزادی


جامعه‌شناسی
@IRANSOCIOLOGY باز کردن / نظر دهید

2023-10-27 10:47:06 نظام توتالیتری در اوج تکاملش از این جهت چشمگیر است که شمارِ نوکرانِ حلقه به گوشش در سرتاسر جامعه بسیار زیاد است، اما این نوکران از این جهت با آن حامیان اولیه تفاوت دارند که حمایتشان از رژیم دلایل دیگری دارد؛ آنچه آنان را به حرکت درمی‌آورد دیگر شور و شوق نیست بلکه ترس است...


ایوان کلیما
روح پراگ


جامعه‌شناسی
@IRANSOCIOLOGY باز کردن / نظر دهید

2023-10-21 08:01:39 پیامدهای رشد فقرغذایی برای کشور 
محمدرضا یوسفی

بر اساس برآوردها از سوی نهادهای رسمی، میانگین  نرخ فقر در نیمه دهه 80 در کشور 15 درصد یعنی به ازاء هر شش نفر یک نفر، نیمه اول دهه 90 به 20 درصد و در سال 1400 به حدود 31 درصد یعنی به ازای هر سه ایرانی یک نفر رسید. این نشان می‌دهد که فقر در جامعه رشد دو برابر داشته است. 
بر اساس شاخص های مرکز آمار ایران، نرخ تورم خوراکی ها به ترتیب از شهریور 1399 تا شهریور 1402، 63، 79 و 37 درصد رشد داشته و در مجموع خوراکی ها در این فاصله 145 درصد در این دو سال رشد کرده است. زیر اقلام آنها مانند شیر، پنیر و تخم مرغ که اقلام مهم خوراکی ها محسوب می شوند در این دو سال، 149 درصد، روغن و چربیها، 278 درصد,  میوه و خشکبار نیز 106 درصد رشد داشته اند. یکی دیگر از اقلام مهم زندگی، نرخ اجاره است. نرخ اجاره در این دو سال، 80 درصد رشد داشته است. همچنین بهداشت و درمان 107 درصد رشد داشته اند.
اگر شهریور ۹۷ که سال شروع مجدد تحریمها بوده است را مبنای نرخ تورم خوراکی ها تاکنون باشد، این نرخ 924 درصد تاکنون رشد داشته است. این رشد بسیار آثار و تبعات مهلکی بر جامعه گذارده است. اگر به وضعیت دهک های جامعه نگاه کنیم و سهم دهکهای پایینی را در نظر بگیریم قطعا این نرخ ها برای آنان بسیار بالاتر بوده و فشار سنگین معیشت را  می توان بیشتر مشاهده کرد. فشار مداوم دهه 90 که در نیمه دوم این دهه با خروج ترامپ از برجام سنگین تر شده است، جان و توان جامعه فقیر را گرفته است و پس انداز خانوارهای متوسط را نیز به صفر رسانده و آنان را به سمت فقیر شدن سوق داده است.

گرچه آمارهای یادشده به اندازه کافی گویاست اما بر اساس گزارش های جهانی در ژانویه 2023 ( دی ماه 1401)، ایران از نظر تورم خوراکی ها در رتبه پنجم دنیا قرار داشته است. از این رو می توان برداشت کرد که امنیت غذایی جامعه به وضعیت هشدار دهنده ای رسیده است. این وضعیت نگران‌کننده بوده و باعث تغییر رفتار مصرفی و حتی بهداشتی خانوارها شده است. در شرایط بد اقتصادی، مردم در قدم اول، داروهای مورد نیاز نمی خرند و از برخی ملاحظات بهداشتی چشم‌پوشی می کنند بعد از آن نوبت به مواد غذایی می رسد. ابتدا خوراکی هایی مانند گوشت و سپس شیر و پنیر و تخم مرغ و مانند آن از سبد غذایی حذف می شوند. این امر آثار وخیمی بر سلامتی نسل آینده و در نتیجه بهره وری آنان خواهد گذارد.

گرچه تاثیر فقر بر آسیب های اجتماعی و اخلاقی بارها مورد تاکید قرار گرفته است، اما از سوی دیگر گسترش فقر و افزایش شدت آن در جامعه و عمیق تر شدن شکاف درونی فقر موجب تشدید نارضایتی اجتماعی شده، بستری برای ناآرامی ها که ممکن است هر از چندی یک چیز بهانه آن شود، فراهم کند. زیرا مردم احساس خواهند کرد، دیگر چیزی برای از دست دادن ندارند.  ادامه این وضعیت حتی با فرض توان کنترل نا آرامی ها، آینده کشور را نابود خواهد کرد. زیرا نتیجه چرخه باطل فقر؛ افزایش ناهنجاری‌های اجتماعی، بی‌انگیزگی، کاهش امید اجتماعی،  تضعیف سرمایه اجتماعی به‌خصوص اعتماد به حاکمیت و با توجه به عنوان دینی حکومت، کاهش بیشتر دینداری در جامعه خواهد بود.

نهادینه شدن فقر و شکل گیری ریل های غیراخلاقی به عنوان پیامدهای فقر موجب می شود که حتی با تغییر رویه نظام، نتوان از آثار و تبعات این دوران به راحتی خارج شد. یکی از آثار آن کاهش توانایی فکری درست و نداشتن قدرت تصمیم گیری گروههای زیادی از جامعه است که در رفتارهای آنان به صورت عادت در آمده است. 

در این شرایط رویکرد اصلاحی بلندمدت، تغییر اساسی در روابط بین الملی و تغییر رویکرد در اداره کشور، نظارت پذیری، شفافیت، اصلاح ساختار اقتصادی مبتنی بر تولید و نه دلالی است. اما در کوتاه مدت مهار تورم، کاهش مداخلات دولتی، اتخاذ سیاست های حمایتی موثر جهت کاهش سوء تغذیه و بهبود خدمات بهداشتی خواهد بود. به عبارت دیگر، سیاست های حمایتی باید هدفمند شود و درجه اصابت آنها بیشتر گردد.  


جامعه‌شناسی
@IRANSOCIOLOGY باز کردن / نظر دهید

2023-10-19 15:01:04 بایدن: آمریکا نباید برای حمایتش از اسرائیل عذرخواهی کند؛ چراکه این بهترین سرمایه‌گذاری ۳ میلیارد دلاری ماست. اگر اسرائیلی وجود نداشت، ما باید یک اسرائیل برای خودمان می‌ساختیم تا حافظ منافع واشنگتن در خاورمیانه باشد!

جامعه‌شناسی
@IRANSOCIOLOGY باز کردن / نظر دهید

2023-10-18 19:43:25 داریوش مهرجویی

تجربه تاریخی یک قرن گذشته و تجربه زنده سیاسی از دو شکست انقلابی مشروطه و مصدق، گواه برآنند که قوم ما برغم سن و سال زیاد و کهولتی که ریشه در قرون دارد، هنوز به سان کودکان، دوران گذار از طفولیت به نوجوانی را طی می کند و خوب می دانیم که کودک پیر، صفت پسندیده ای نیست و سراپا تناقض است....با وجود شرقی بودن تام و تمام مان، با وجود فکر و ذکری که به ساحت‌های تکاملی اضداد داشته‌ایم، با وجود آنکه غایت جهان را در رسیدن به مبداء دانسته ایم و با شور و شری که از ذوق شاعرانه مان سرچشمه می گرفته، ورای خوب و بد، بدنبال ماواهای رفیع انسانی بوده ایم، با همه ی این ها، هیچگاه نتوانسته ایم جز در خیال به جایی برسیم. هرگاه به خود تکانی داده ایم و قصد فراگذشتن از نکبت موجود کرده ایم، بی درنگ فرو افتاده ایم و در تنگنایی بدتر گرفتار شده ایم. با وجود قرن ها تامل در باب مساله ی وحدت، هنوز از کوچکترین تجسم عملی آن در محدودترین حوزه های جمعی عاجزیم، عمل مان نه تنها با نیت دیگری که با نیت خودمان هم مطابقت نمی کند و نیت مان با عمل خود و دیگری...*


* تهران مصور - ۱۲ مرداد ۱۳۵۸


جامعه‌شناسی
@IRANSOCIOLOGY باز کردن / نظر دهید