2023-05-04 20:10:16
چندین نویسنده به غفلت از شرم در ادبیات روانکاوی و همچنین تاکید زیاد بر گناه، به ویژه قبل از ۱۹۸۰، تاکید کردند. همانند مفاهیم مهم روانکاوی، نخستین اظهارات در مورد شرم و گناه و ارتباطشان با فرهنگ در نوشتههای زیگموند فروید یافت میشوند.
این ارجاعات در سراسر آثار او پراکنده است، اما در نوشتههای بعدیاش پیداست که گمان میکرد شرم برای روانشناسی ژرفانگری که او مفهومبندی کرده بود، موضوع ارزشمندی نیست. او احساس میکرد که شرم (همراه با اخلاق) منجر به «ریاکاری فرهنگی» شده است. با این وجود، او تا حد زیادی از نقش شرم (و اخلاق) در آفرینش تمدن آگاه هست و بیان میکند: «این بحث مطرح میشود که آیا درجه معینی از ریاکاری فرهنگی برای حفظ تمدن ضروری نیست.»
جالب است با اینکه فروید (۱۹۱۳) موقع شرح «قانون اساسی روانکاوی» هیچ اشارهای به شرم یا هیجانهای مشابه نکرد. دیگران، واژه «خجالتآور» را به «نامربوط» و «بیاهمیت» اضافه کردند و آنها را ناخرسندیهایی خواندند که بیمار باید هنگام صحبت کردن با تحلیلگر کنارشان بگذارد. به طور قابل توجهی، غفلت نسبی فروید از شرم مانع از این نشد که او تا حدودی مسبب کاهش شرم (در بین دیگر چیزها) در فرهنگ آمریکا شناخته شود.
خواندن دقیق سه تراژدی اُدیپیوسِ از سوفوکل میتواند مثالی باشد از اینکه فروید مفهوم گناه را بر شرم رجحان داد. فرويد اساس مفهوم عقده اُدیپ را که حل آن منجر به شکلگیری فرامن و احساس گناه میشود. از نخستین نمایشنامه شاه اُديبوس برگرفت، اما من ادعا میکنم که احساس تجربه شده از سوی ادیپوس بیشتر به مفهوم کنونی ما از شرم مربوط است تا گناه.
وقتی اُدیپیوس دریافت که قاتل پدرش است و با مادرش جوکاستا ازدواج کرده است، نخستین واکنش او خشمی خام بود و درخواست شمشیری کرد و به اتاقش رفت تا احتمالا او را [مادرش] بکشد. اما مادرش را در حالی که خود را دار زده بود و مرده بود پیدا کرد.
او پیش رفت و طناب دور گردنش را باز کرد و سپس جنازه مادرش در مقابل او روی زمین افتاد. سپس سنجاقهای لباس ملکه را که لباس او را باوقار نگه داشته بودند، پاره کرد. به احتمال او را برهنه کرد و با سنجاق چشمایش را کور کرد و گفت «این چشمها هرگز نباید ببینند؛ حال آنها را کور میکنم». بعدها او میگوید: «من از شما خواهش میکنم، مرا در جایی به دور از این سرزمین پنهان کنید.»
سلمان اختر
از کتاب شرم
ترجمه مجتبی تاشکه و همکاران
6.6K viewsedited 17:10