شبکه جامعه شناسی

2021-10-28 11:53:05 دیدن در هنگام تغییر!
جواد خوش‌یاران (کارشناسی ارشد علوم اجتماعی)

در مواجهه با واقعیت‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی؛ دانشمندان علوم اجتماعی و فیلسوفان از نظریه‌ها کمک می­گیرند. نظریه‌ها در برخورد با مسائل می‌توانند امر واقع‌شده را برای دانشمندان یا فیلسوفان قابل بررسی کنند به‌طوری‌که مسائل غیر قابل توضیح به میانجی نظریه قابل توضیح باشند اما این روش همیشه کاربردی است؟ پاسخ به این سؤال از منظرهای مختلفی قابل طرح است. در اینجا کوشش ما این نیست که همه‌ی زوایای متودولوژیک موجود در علوم انسانی و اجتماعی را در نظر بگیریم هدف ما در این متن نشان دادن روشی است که می‌تواند در عین بهره‌برداری از شعب مختلف علوم انسانی و فلسفه، نوع جدیدی از بررسی را ممکن کند، بررسی کاربردی؛ برای ارائه‌ی این چشم‌انداز باید از متفکر فرانسوی ژیل دلوز کمک گرفت.
ژیل دلوز برای ما فارسی‌زبانان تبدیل به یک فیگور کم‌خطر آکادمیک شده است. درحالی‌که اگر به دلوز وفادار باشیم نمی‌توانیم به‌سادگی از خطر کردن در راه خلق مفاهیم تازه و کاربردی شانه خالی کنیم تا قبل از این بیشتر پژوهش‌های ما درباره اقتصاد و فرهنگ و جامعه، تحقیقات پوزیتیویستی در یک سمت و در سمت دیگر تحقیقات مبتنی بر نظریه مارکسیستی بوده است؛ اما با دلوز چگونه می‌توان پژوهشگر بود اما تن به بازنمایی صرف واقعیت نداد؟

اولین قدم برای درک این موضع جدید، وفاداری به نوع جدیدی از تفکر است که نه تن به روش‌های پدیدارشناسانه مطالعات فرهنگی می‌دهد نه تن به تحقیقات کمی و نه روش‌های ساختارگرایانه؛ روش غیر بازنمایانه دلوزی مبتنی بر بودن در میدانی از نیروهایی است که در عین کشف تفاوت‌ها، لحظه‌های مورد درخواست سوژگان و نحوه‌ی قرارگیری آن‌ها در میدان اجتماعی را به نمایش درمی­آورد؛ اما نه نمایشی از جنس بازنمایی‌های تئوری زده تاکنون موجود؛ در روش دلوزی موضع ما نباید از جانب یک نظریه پیش‌فرض گرفته‌شده اعم از چپ و راست باشد بلکه موضع محقق در مواجهه با پرابلماتیک مورد نظرش در یک میدان اجتماعی سیاسی خاص باید مبتنی بر «صیرورت و منطق نیروهای تفاوت گذار و شدن‌ها» باشد. به‌طوری‌که حلقه‌های مختلف تأثیر و تأثر، رخدادها، قلمروزدایی‌ها و باز قلمروسازی‌ها در این میدان در چشم محقق و از جایگاه خود او به‌عنوان فردی که در این میدان خاص در جایگاهی مشخص قرار گرفته بررسی شود. این نگره روشی مبتنی بر درک درست این تفاوت‌ها و شدن‌هایی است که می‌تواند در عین رخداد؛ جا را برای خلق مفاهیم جدید باز کند. هرچند نباید این‌طور تصور شود که نگره دلوزی روش‌های مبتنی بر نظریه را بلا موضوع می‌کند. در این روش نظریه‌ها و روش‌ها می‌توانند به کار گرفته شوند، به صورتی که در لحظه خاص رخداد؛ نظریه بر اساس درون ماندگاری خاص عینیت‌ها و خطوط اثرگذار و جایگاه نیروهای میل ورز بتواند توضیح‌پذیر یا کاربردی باشد. چپ‌گرایی در این نگاه ماحصل تفاوت‌هایی است که دیگر به شابلون نظری خلاصه نمی‌شود. شابلونی که از پیش به روی واقعیت‌ها، رخدادها انداخت و آن را توضیح‌پذیر کرد. روش‌های پوزیتیویستی هم از این امر مستثنا نیست. برای دلوز رخدادها همیشه امری نو در عین اشتراکات تاریخی هستند. پس نظریه‌ها در این میدان جدید تنها زمانی کاربردی هستند که در لحظه‌ای خاص در میدان خاص در درهم­تنیدگی و درون‌ماندگاری بالفعل؛ امر مسئله‌زا را تبدیل به امری مفهومی کنند. در این نوع نگاه، محقق خود را ملزم به وفاداری ارتودکس به نظریه نمی­داند. بلکه در این میدان با استفاده از تمام عرصه‌ها، مسئله را در دل واگرایی‌های خاص خود و از دل معرفت‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌دهد. پژوهشی که در حین دیدن تغییر می‌کند و علاوه بر مسئله خود محقق را هم تغییر می‌دهد. نیروگذاری واقعیت و ماشین‌های معرفتی-زبان‌شناختی از علم و فلسفه و هنر به کمک محقق خواهند آمد تا فعلیت و امر بالقوه درون آن را برای سایرین رؤیت‌پذیر کند. در این مورد از تحقیق خبری از کلیشه‌های تحقیقی آکادمیک نخواهد بود، استنتاج این تحقیق (هرچند استنتاج واژه­ی مناسبی نیست) به‌هیچ‌وجه دارای پایایی و اعتبار زمانی نیست و چه بهتر که نباشد! مهم‌ترین اصل این نوع از دیدن، تفاوت و شدن است، شدنی که دیدن در حین تغییر را فراهم می‌کند نه شدنی معطوف به این‌همانی و یا شابلونی برای توضیح‌پذیری فرمالیستی واقعیت.

این یادداشت را می‌توانید در #انگاره نیز بخوانید.
Engare.net/see-when-changing

#رسانه شمایید. اگر دوست داشتید به اشتراک بگذارید.

شبکه جامعه‌شناسی
@SocioNet | اینستاگرام
@EngareNet باز کردن / نظر دهید

2021-10-05 13:56:05 سالمندی، پدیده‌ای اجتماعی و نابرابر در ایران
شیوا پروائی، جامعه‌شناس

سالمندی پدیده‌ای صرفاً بیولوژیکی و جسمی نیست بلکه پدیده‌ای اجتماعی است و در بین جوامع و افراد مختلف به شکل نابرابری تجربه می‌شود. سالمندان با توجه به سرمایه‌های انباشتی طی مسیر زندگی، تجربه متفاوتی از سالمندی خود دارند؛ برخی سالمندی جسمی و فیزیولوژیک را زودتر و حتی قبل از رسیدن به سن تقویمی سالمندی تجربه می‌کنند اما درمقابل افرادی نیز هستند که زندگی سالم، فعال و موفقی را در زندگی سالمندی تجربه می­‌کنند.

تجربه دوران سالمندی برای همه سالمندان، تجربه­‌ای واحد و یک­ شکل نیست و برحسب کیفیت دسترسی به انواع سرمایه‌ها تجربه­‌ای متفاوت و نابرابر است. افراد مبتنی بر سرمایه‌­­های انباشتی (اقتصادی، فرهنگی، خانوادگی، اجتماعی و سلامت) طی مسیر زندگی (قبل از دوره زندگی سالمندی) سالمندی متفاوتی را تجربه می‌کنند به نحوی که می‌توان گفت تجربه سالمندی تا حد زیادی تجربه­‌ای طبقاتی است.

ادامه نوشته را در انگاره بخوانید
Engare.net/eldery-in-iran

رسانه شمایید.

انگاره
@EngareNet
@SocioNet باز کردن / نظر دهید

2021-10-04 09:34:05 ‌ تجربۀ مدارس کوپنی در شیلی؛ گسترش مدارس خصوصی و افت مدارس عمومی
رضا امیدی

مدارس کوپنی ایده‌ای بود که اولین بار توسط میلتون فریدمن مطرح شد، اما پیش از آمریکا، این پینوشه بود که پس از کودتای نظامی در شیلی این ایده را به‌طور گسترده به کار گرفت. شیوۀ اجرای ایدۀ مدارس کوپنی به این صورت است که دولت به‌جای دادن بودجه به آموزش و پرورش، آن‌را به‌صورت کوپن در اختیار خانواده‌های دارای دانش‌آموز قرار می‌دهد تا آنها بتوانند مدرسۀ دلخواه خود را انتخاب کنند. ادعا این است که این سازوکار از یکسو قدرت انتخاب خانواده‌ها را افزایش می‌دهد و از سوی دیگر به ایجاد رقابت کیفی بین مدارس می‌انجامد. مدارس باکیفیت‌تر می‌توانند برای خود شهریه‌هایی بالاتر از رقم کوپن‌های توزیعی تعیین کنند و خانواده‌ها درصورت انتخاب این مدارس باید مابه‌التفاوت قیمت را از جیب بپردازند. به‌دلیل تمایزهای نژادی و طبقاتی که این مدارس ایجاد کرده‌اند، هنوز هم در بسیاری از ایالت‌های آمریکا به چنین مدارسی اجازۀ فعالیت داده نمی‌شود [تنها در ۱۴ ایالت آمریکا چنین مدارسی اجازۀ فعالیت دارند].

طی دو دهۀ اخیر ایدۀ مدارس کوپنی با عنوان‌های مختلفی نظیر مدارس پته‌ای، مدارس تقاضامحور، و مدارس حمایتی در ایران هم مطرح بوده و به سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیز راه یافته است.

مقالۀ پیوست گزارشی پژوهشی است که توسط دو نفر از کارشناسان بانک جهانی دربارۀ ارزیابی مدارس کوپنی در شیلی انجام شده است. براساس این پژوهش، مدارس کوپنی در شیلی به‌مثابه سازوکاری برای گسترش مدارس خصوصی عمل کرده‌اند و برخلاف ادعاهای اولیه تأثیری بر بهبود کیفیت مدارس عمومی نداشته‌اند و حتی به افت کیفیت این مدارس انجامیده‌اند. این کوپن‌ها به خروج دانش‌آموزان با معدل بالاتر و دانش‌آموزان طبقات متوسط به بالا از مدارس عمومی به مدارس خصوصی منجر می‌شوند. به‌تعبیری بیش از آنکه دانش‌آموزان مدرسه را انتخاب کنند، این مدارس هستند که به سورتینگ دانش‌آموزان می‌پردازند، و در این فرایند بهبود کیفیت مدارس خصوصی هم بیش از آنکه ناشی از بهره‌وری آموزشی باشد، ناشی از جذب دانش‌آموزان خوب مدارس عمومی است. پژوهشگران استدلال می‌کنند که این کوپن‌ها بیش از آنکه رقابت را بین مدارس تقویت کنند، به رفتار رانت‌جویانه بین آنها دامن زده‌اند.

دانلود مقاله در پیوست

بازنشر از کانال سیاست‌گذاری اجتماعی

#رسانه شمایید. اگر دوست داشتید به اشتراک بگذارید.

شبکه جامعه‌شناسی
@SocioNet | اینستاگرام باز کردن / نظر دهید

2021-09-21 09:43:14 اپیزود یکم سیناپس: سیاست‌گذاری اجتماعی
رویکردهای میان‌رشته‌ایِ حل مسئله اجتماعی در مصاحبه جعفر قوام‌دوست با یاسر باقری، پژوهشگر حوزه سیاست‌گذاری اجتماعی

فیلم را در کانال آپارات حل مسئله اجتماعی ببینید.
aparat.com/v/j7mW0

#رسانه شمایید. اگر دوست داشتید به اشتراک بگذارید.

شبکه جامعه‌شناسی
@SocioNet | اینستاگرام باز کردن / نظر دهید

2021-09-19 10:14:26 معاون سازمان بهزیستی: ۵۱ هزار کودک در کشور بر اثر #کرونا پدر یا مادر خود را از دست داده‌اند. /اعتماد

#رسانه شمایید. اگر دوست داشتید به اشتراک بگذارید.

شبکه جامعه‌شناسی
@SocioNet | اینستاگرام باز کردن / نظر دهید

2021-09-08 15:11:07 راهی به رهایی
نرگس سوری

آنتونیو گرامشی از مارکسیست‌های هگلی توجه عمده‌ای به جنبش‌های فرودستان داشته است. همین امر او را به یکی از ارجاعات مهم مطالعات فرودستان که در دهه ۸۰ میلادی شکل گرفت، بدل کرده است. گرامشی مواجهه‌ای کاملاً انضمامی با مسئله‌ی جنبش فرودستان دارد و آنچه در این زمینه تئوریزه می‌کند به تجربه او از تاریخ ایتالیا برمی‌گردد.

مسئله برای او این بود که به چه دلیل شورش‌ها فرودستان در ایتالیا بی‌فرجام ماند و علی‌رغم گستردگی به تغییر وضعیت موجود منجر نشد؟ او صراحتاً پاسخ می‌دهد به دلیل فقدانِ رهبریِ آگاهانه‌ی شورش‌های فرودستان. این پاسخ مبتنی بر فرض‌هایی است که گرامشی آنها را در یادداشت خودجوشی و رهبری آگاهانه توضیح می‌دهد. پرسش محوری برای او حول این امر شکل می‌گیرد که آیا فرودستان می‌توانند به نحو خوداتکایی به رهایی دست یابند و به عبارتی از موقعیت فرودستی به موقعیت هژمونی گذر کنند؟

ادامه نوشته را در انگاره بخوانید
Engare.net/way-to-release

رسانه شمایید.

انگاره
@EngareNet
@SocioNet باز کردن / نظر دهید

2021-09-08 14:15:02 وطن؛ سوگنامه‌ای برای پناهجویان
به بهانه‌ی وقایع افغانستان
ویدیو از محمد خیابانی

صدای کلیپ بخشی از زندگینامه‌ی محمود درویش شاعر فلسطینی، از پادکست فارسی رادیو دیو، و ادامه قطعه‌ی "قطار خالی" از حیدو هدایتی است.

تصاویر استفاده شده در کلیپ پناه‌جویان و جنگ‌زدگان #افغانستان، #فلسطین، #ایران، #سوریه، مراکش، ونزوئلا، سودان جنوبی، لیبی، آفریقای مرکزی، اتیوپی، کنگو، عراق، اوکراین، میانمار، سومالی، صربستان، کمپ پاهندگان آلبانی و نیجریه و آوارگان جنگ جهانی اول و دوم است.

فیلم را می‌توانید در آپارات انگاره یا صفحه اینستاگرام ما ببینید.

#رسانه شمایید. اگر دوست داشتید به اشتراک بگذارید.

شبکه جامعه‌شناسی
@SocioNet | اینستاگرام باز کردن / نظر دهید

2021-09-06 14:34:07 ‌ وقایع محرم 1443 پاسخی به عزاداران محرم 61 ه. ق
فرشاد غریب پور

هرچند با سینه ای پر از خشم و خون در میان اشک هایی که این روزها تنهایم نمی گذارند می نویسم، اما احساس می کنم محرم امسال 1443 بالاخره پاسخ روشنی به همه عزاداران محرم 61 ه.ق مخصوصاً سران ایران می دهد. حالا فهمیدید چرا مسمانان در عاشورای 61 هجری قمری نیز مانند شما تصمیم گرفتند بسیار منطقی سکوت کنند و با مداخله بی جا و گرفتن جانب حسین بن علی (ع) امنیت زندگی و منافع خود را به خطر نیندازند؟! دقیقاً همین کاری کردند که شما دولتمردان و ارتشیان و سپاهیان باغیرت و حق طلب! ایران با مظلومان پنجشیر و احمد مسعود کردید.

به تکرار تاریخ معتقد نیستم، ولی نمی توان تشابهات گهگاهی را چشم پوشید؛ یکی از نمونه های تقارن عجیب آنها در همین محرم امسال رخ داد. عزاداران حسینی که فریادهایتان، روضه خوانی ها و راهپیمایی های اربعین تان گوش جهانیان را کر کرده است، حالا فهمیدید که طبق آنچه از عملکرد امسال شما آموختیم مردم کوفه که شما آنها را نماد نامردی و تنهاگذاشتن مظلومان در تاریخ می شناسید و لعنتشان می کنید که فرزند علی را تنها گذاشتند هزاران بار از شما مردتر بوده اند!؟ آن بیچاره ها را لشکریان یزید پیش از ورورد امام حسین سرکوب کرده بودند. مردم کوفه تنها یک شهر بودند، نه جمعیت 85 میلیونی داشتند، نه ارتش و سپاه و نیروی انتظامی و دستگاه اطلاعاتی چندین میلیون نفری مجهز و تا دندان مسلح با بودچه های چند ده میلیارد دلاری. بخدا سوگند تردید ندارم که خودتان هم در خلوتتان خوب بدان واقفید که مردم کوفه به مراتب از شما دولتمردان ایران، از بالاترین رده ها تا پایین ترین رده هایتان، جوانمردتر و شریف تر بوده اند! ننگ بر شما نامردان!

از خودتان خجالت نمی کشید احساس شرم نمی کنید؟! آخرین دژ انسانیت و مقاومت راستین خاورمیانه دارد فرو می ریزد و اندک مردان و زنان شریف و بااخلاق زیر چکمه های ظالمانی که گلوی نازنین این شیران را می فشارند دارند واپسین نفس هایشان را می زنند و شما چشم و گوش هایتان را بسته اید و اینجا مانند موش در سوراخی، با اقتدار!، قایم شده اید و مشغول عزاداری برای حسین بن علی هستید!؟ واقعاً همان گونه که ادعا می کنید پیرو حسین اید؟! ننگ بر شما که با بی شرمی و فرومایگی شعار عاشورایی بودن سر می دهید.

اگر انتخاب چنین مسیری که شما در پیش گرفته اید درست است امیدوارم بی شرمی را کنار بگذارید و از این پس که پاسخ سوال هایتان را گرفتید لااقل مراسم های محرم و صفر و راهپیمایی های پرطمطراق اربعین تان را جمع کنید و بگذارید هزینه های مالی و زمانی ای که این مراسم ها به کشور تحمیل می کنند صرف همین «زندگی بی ارزش مادی!» مردم شود.

#نویسنده_مهمان

#رسانه شمایید. اگر دوست داشتید به اشتراک بگذارید.

شبکه جامعه‌شناسی
@SocioNet | اینستاگرام باز کردن / نظر دهید

2021-09-06 10:23:06 زنده باد آزادی
به احترام مقاومت جنبش #پنجشیر و سکوت جهانی به این کشتار
دکلمه‌ی #احمدمسعود

قفس بشکن به پرواز آی و مستی کن
بَرِ آزادگان داغ اسارت سخت ننگین است

ای نسلِ من بپا خیز ، سر کُن شُعله ها را
دیگر بس است هدایت ، خودساز پله ها را

هر روز قتل و کُشتن ، اما چه بی تفاوت
با هم شنیده میریم ، آواز و ناله ها را

ننگ است ننگ برما ، تاریخ می نویسد
نسلی که بجان بُردند، درقبر شُعله ها را

آزاده در اسارت ، هر گز نگیرد آرام
بشکن به پنجه هایت، زندان و میله ها را

تا روزی گر نباشیم ، آیندگان این خاک
بر قبر ما بکارند ، با مهر لاله ها را

ارزش ندارد هرگز ، جانت به پیش دُشمن
شلیک کُن به فرقش، دقیق گلوله های را

شاعرش را نمی دانم


#رسانه شمایید. اگر دوست داشتید به اشتراک بگذارید.

شبکه جامعه‌شناسی
@SocioNet | اینستاگرام باز کردن / نظر دهید

2021-08-30 20:31:16 مناظره پیرامون «نقد و ارزیابی نقش جامعه‌شناسان در ایران، دو منظر متفاوت»

با حضور:
دکتر احمد بخارایی
دکتر محمدرضا پویافر

تاریخ: چهارشنبه ۱۰ شهریور ۱۴۰۰
زمان: ساعت ۲۱
مکان: اتاق «انجمن علمی جامعه‌شناسی» در Clubhouse
http://yun.ir/sva

#رسانه شمایید. اگر دوست داشتید به اشتراک بگذارید.

شبکه جامعه‌شناسی
@SocioNet | اینستاگرام باز کردن / نظر دهید